Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Kampüs Kanalı'nda yayınlanan bir tarih dersidir. Bir öğretmen tarafından yakın çağ Avrupası ve modern siyasal ideolojiler konuları anlatılmaktadır.
- Ders, dört ana bölümden oluşmaktadır: Aydınlanma Çağı, ABD'nin Kuruluşu, Fransız İhtilali ve modern siyasal ideolojiler. İlk bölümde Newton, Kopernik gibi düşünürler ve ABD'nin kuruluşu ele alınırken, ikinci bölümde Fransız İhtilali'nin nedenleri ve sonuçları anlatılmaktadır. Üçüncü bölümde liberalizm, kapitalizm, sosyalizm ve marksizm gibi modern siyasal ideolojiler tanıtılmakta, son bölümde ise Viyana Kongresi ve sanayi devrimi konuları işlenmektedir.
- Videoda ayrıca Fransız İhtilali'nin Osmanlı Devleti üzerindeki yansımaları, Napolyon Savaşları, 1848 İhtilalleri ve sanayi devriminin Avrupa ve Osmanlı Devleti üzerindeki etkileri de detaylı olarak açıklanmaktadır. Dersin sonunda konuyla ilgili pekiştirme soruları çözülmekte ve ödüllü bir soru ile izleyicilerden yorum kısmına cevap yazmaları istenmektedir.
- 00:20Aydınlanma Çağı
- Aydınlanma çağı, Rönesans ve Reformlarla başlayan gelişmelerin doruğuna varacağı ve modernite sürecinin oluşumunu hazırlayacağı bir dönemdir.
- Aydınlanma çağı, 18. yüzyılda Avrupa'da düşünce alanında en köklü değişimlerin yaşandığı, dinsel inanışlar ve skolastik düşünceye karşı aklın, deneyimlerin, kuşku ve araştırmaların ön plana çıkarıldığı bir dönemdir.
- Aydınlanma çağına damga vuran isimler arasında Newton, Kopernik, Galileo, Descartes, Rousseau, Mozart ve Bach bulunmaktadır.
- 02:32Aydınlanma Çağının Sonuçları
- Aydınlanma çağı bilim, sanat, edebiyat, siyaset ve sosyal alanlarda önemli eserler vermiştir.
- Bilimsel ve teknolojik gelişmeler sanayi inkılabının temelini oluşturmuş, siyasi ve sosyal gelişmeler ABD'nin kurulmasında ve Fransız İhtilali'nde etkili olmuştur.
- Aydınlanma çağı ile kilisenin baskıcı sisteminden uzaklaşılması, dogmatik düşüncenin yıkılması ve aklın, bilimin, sanatın ön plana çıkması olmuştur.
- 03:29ABD'nin Kuruluşu
- Amerika'nın keşfinden sonra Güney Amerika İspanyol ve Portekizliler, Kuzey Amerika ise İngiltere ve Fransa tarafından sömürgeleştirilmiştir.
- Yedi Yıl Savaşları'ndan sonra İngiltere'nin Amerika'daki koloniler üzerine koyduğu ağır vergiler, ABD'nin kuruluşuna giden süreçte en önemli gelişmelerden biridir.
- 1775'te savaş başlamış, 1776'da İkinci Philadelphia Kongresi'nde Amerika bağımsızlığını ilan etmiş ve İnsan Hakları Beyannamesi yayınlanmıştır.
- 06:21Fransız İhtilali
- Fransız İhtilali, 1789-1799 yılları arasında meydana gelen, dünya tarihindeki en önemli dönüm noktalarından biridir.
- İhtilal sonucunda yüzyıllardır süren siyasi ve toplumsal düzen yıkılacak, tüm dünyayı etkileyecek yeni bir düzen kurulacaktır.
- Fransız İhtilali'nin nedenleri arasında toplumsal eşitsizlik, burjuvazinin yükselmesi, aydınlanma düşüncesinin etkisi, İngiltere ve ABD'nin etkisi, mutlak monarşi etkisi ve ekonomik kriz bulunmaktadır.
- 07:14Fransız İhtilali'nin Nedenleri
- Toplumsal eşitsizlik ve ayrıcalıklar: Fransa'nın toplumsal düzeni yüzyıllar boyunca değişmemiş, soylular ve din adamları vergi vermezken, halkın büyük kısmı yoksulluk içinde yaşamıştır.
- Burjuvazinin yükselmesi: Halk sınıfı içinde ticaret ve üretimle uğraşan şehirli kesim zaman içinde önemli bir ekonomik güce ulaşmış, ancak siyasi ağırlığı çok fazla değildir.
- Aydınlanma düşüncesinin etkisi: 17. yüzyılın sonlarından itibaren ortaya çıkan bu düşünce, akıl ve bilimsel yöntemi öne çıkarmış, kralın yetkilerinin sınırlandırılmasını, kanunların üstünlüğünü, halk egemenliğini savunmuştur.
- 10:10Fransız İhtilali'nin Diğer Nedenleri
- İngiltere ve ABD'nin etkisi: İngiltere'nin 1600'lü yılların sonunda meşrutiyet rejimine geçmesi ve ABD'de 1776'da krallığın olmadığı demokratik bir cumhuriyet rejimi kurulması, Fransa'da eğitimli kesimler arasında gıpta yaratmıştır.
- Mutlak monarşi etkisi: Fransa kralı sınırsız yetkilere sahip olduğu için mutlakiyetçi yönetim anlayışı devam etmiş, kraliyet çevreleri ve soylular değişim taleplerine karşı koymuştur.
- Ekonomik kriz: Geniş halk kesimlerini vuran ekonomik kriz, gıda fiyatlarının yükselmesi ve halkın soyluları ve kraliyet ailesine karşı memnuniyetsizliğini artırmıştır.
- 12:31Fransız İhtilali'nin Etkileri
- Fransız İhtilali ile yayılan insan hakları, bireysel özgürlük ve eşit vatandaşlık gibi demokratik ilkeler, anayasal rejimlerin ve demokrasinin gelişmesine katkı sağlamıştır.
- Ulus devlet fikri ve milliyetçilik ideolojisi yayılmış, laiklik anlayışı devlet yönetiminde daha etkin olmaya başlamış ve din ve inanç hürriyeti genişlemiştir.
- İhtilal sürecinde baskı, zulüm ve insan kayıpları yaşanmış, devrim mahkemelerinde binlerce insan idama mahkum edilmiş ve giyotin bu dönemin sembollerinden biri olmuştur.
- 13:53Fransız İhtilali'nin İmparatorluklara Etkisi
- Milliyetçilik düşüncesi, kozmopolit yapıda olan imparatorlukların yıkılmasına, dağılmasına ve çözülmesine sebep olmuştur.
- Fransız İhtilali'nin Osmanlı Devleti üzerindeki etkisi iki şekilde olmuştur: Osmanlı aydınları üzerinde etkili olup Tanzimat Fermanı, Islahat Fermanı ve Kanuni Esasi gibi demokratik gelişmelerin karşılığını göstermiştir.
- Milliyetçilik fikri, Osmanlı Devleti içerisinde bulunan etnik grupların bağımsızlık taleplerini artırmış, özellikle gayrimüslim haklar arasında ayrılıkçı hareketleri çoğaltmış ve Osmanlı'nın çözülmesine neden olmuştur.
- 16:10Napolyon Savaşları
- Fransız İhtilali'nin başlangıcıdan 1804'te Napolyon'un imparatorluğu kurmasına kadar Fransa'da kurucu meclis, meşruti krallık, milli konvansiyon, meclis devri, direktuvar devri ve konsüllük devri şeklinde değişik rejimler geçmiştir.
- Napolyon 1804'te iktidara geldiğinde geniş ve kapsamlı ıslahat hareketlerine girişmiş, üniversiteleri modern hale getirmiş, sanayiyi geliştirmiş ve medeni kanunu yayınlamıştır.
- Napolyon, Avusturya ve Prusya ordularını bozguna uğratmış, Viyana ve Berlin'i işgal etmiş, Osmanlı, Portekiz ve İsveç dışında tüm Avrupa'ya hakim olmuş, ancak 1813'te Rus ordularını bozguna uğratmış ve Moskova'ya girmiş, ancak çetin kış şartları nedeniyle zor durumda kalmış, 1813'te İngiliz, Rus, Avusturya ve Prusya orduları birleşerek Fransa'yı bozguna uğratmış ve Napolyon etkisini azaltmış ve ortadan kaldırmıştır.
- 18:34Viyana Kongresi ve Yeni Dünya Düzeni
- Napolyon savaşları Avrupa'nın siyasi yapısını alt üst etmiş, Avrupa'nın sınırları yeniden çizmek için büyük devletler Viyana'da toplanmıştır.
- Kongrede imparatorlukların kutsal olduğu belirtilmiş, milliyetçilik hareketleri desteklenmemiş ve Fransız İhtilali ile imparatorluk üzerinde büyük etkisi bulunan milliyetçiliğe karşı bir cephe alınmıştır.
- Viyana Kongresi kararları 1830 yılına kadar kendisini göstermiş, 1830'da ihtilaller gerçekleşmiştir.
- 20:281848 İhtilalleri ve Sanayi Devrimi
- 1848 ihtilalleri sanayi devriminin bir sonucu olarak ortaya çıkmış, ilk kez İngiltere'de gerçekleşmiştir.
- Sanayi devrimi, bir gücünün yerine makinenin alması, buharın gücünün keşfedilmesi, demiryolu iletmece başlaması, atölyelerin yerine fabrikaların kurulması, hammadde ihtiyacının karşılanmak için sömürgecilerin hız kazanması ve şehirlerin nüfusunun hızla artması gibi sosyo-konjonktürel değişimlere neden olmuştur.
- Sanayi devrimi işçi sınıfını ortaya çıkarmış, işçi hakları gündeme gelmiş ve sosyalist akımlar kendini göstermiş, bu akımların etkisiyle 1848 ihtilalleri sosyal düşüncenin yayılmasına neden olmuştur.
- 21:58Modern Siyasal Ideolojiler
- 1815 Kongresi'nin getirdiği yeni düzen, liberalizm, kapitalizm, sosyalizm ve marksizm gibi modern fikir akımlarının ortaya çıkmasına neden olmuştur.
- Liberalizm, 17. yüzyıl başlarına kadar giden bir sosyal doktor ve felsefe olup, özgürlük ve serbestlik anlamına gelen liberalizm, insanların özgürlüğünü savunan bir düşünce sistemidir.
- 17. yüzyılın başlarında liberal fikirlerin ortaya çıkmasında etkili olan dört sorun vardır: durağan sosyal yapı, ekonomik faaliyetlerde yaşanan kısıtlamalar, devletin elinde tuttuğu gücün yoğunluğu ve dini tutuculuk.
- 23:57Liberalizm
- Liberalizm, rekabetçi ekonomi piyasasının etkin olması, keyfi yönetimin sınırlanması, anayasal yönetim felsefesi ve sekülerizm (laiklik) prensiplerini savunur.
- Liberal düşünürler, ekonomik faaliyetler ve özgürlüklerin önündeki sınırlamaların kaldırılmasını, anayasal yönetim felsefesini ve sekülerliği savunurlar.
- 24:56Kapitalizm
- Kapitalizm, serbest piyasa ekonomisi veya serbest girişim ekonomisi olarak bilinir ve özel teşebbüse ve piyasa serbestliğine dayalı bir üretim sistemidir.
- Kapitalizm, üretim araçlarının özel mülkiyetine dayanan ve pazar tarafından dengelenen bir ekonomik sistemdir.
- Kapitalizmin temelleri ilk çağda görülebilir, ancak bir sistem olarak 16. yüzyılda ortaya çıkmış ve sanayi devrimi ile beraber kendini göstermiştir.
- 26:06Sosyalizm
- Sosyalizm, kapitalizme bir tepki olarak ortaya çıkmış, özel mülkiyet, piyasa ekonomisi ve kar esasına karşı çıkan bir ideolojidir.
- Sosyalistlerin amaçları arasında sermaye sahipleri ile işçilik arasındaki eşitsizliği giderme, servet ve refah farkını ortadan kaldırma, üretim araçlarını toplumun mülkiyetine geçirme ve toplumda sınıf farklılıklarını ortadan kaldırmaktır.
- Sosyalizm, toplumsal eşitliği baz alır ve kolektif mülkiyet kavramını oluşturur.
- 27:24Marksizm
- Marksizm, bilimsel sosyalizm olarak da adlandırılır ve Karl Marx ve Frig tarafından ortaya atılan bir fikir akımıdır.
- Marksizm, ekonomik ve toplumsal olguları değişmesini sağlayan yasaları ve kapitalist düzenden yeni düzene nasıl geçileceğini ortaya koyan bir düşünce sistemidir.
- Marksizm'de işçi sınıfı ön plana çıkarılır ve bu sınıfa kapitalizmi yıkıp yeni bir düzeni oluşturma görevi verilir.
- 28:23Sanayi Devrimi
- Sanayi devrimi, 18. ve 19. yüzyıllarda buhar gücüyle çalışan makinelerin üretiminde kullanılması ve Avrupa'daki sermaye birikimini arttırmasıyla başlamıştır.
- Sanayi devrimi ilk olarak Birleşik Krallık'ta ortaya çıkmış, daha sonra Batı Avrupa, Kuzey Amerika ve Japonya'ya sıçramış, en nihayetinde bütün dünyaya yayılmıştır.
- Sanayi devrimi sürecinde İngiliz mucit Pos-Sevr ve Fransız bilgin Deniz Bobinin buhar makinesi icat etmiş, Newman bu makineyi geliştirmiş, James Watt ise makineyi daha verimli ve kullanışlı hale getirmiştir.
- 30:55Sanayi Devriminin Etkileri
- Sanayi devrimi ile insan gücünün yerini makine gücü, imalathanelerin yerine büyük fabrikalar almış, üretim fazlası meydana gelmiştir.
- Makineler çoğaldıkça iş alanları artmış, sanayi merkezleri oluşmuş, büyük sermayeli şirketler kurulmuş ve bankacılık gelişmiştir.
- Sanayi devrimi ile çok sayıda çiftçi işsiz kalmış, köylerden sanayi kentlerine yoğun göçler yaşanmış ve işçi sınıfı ortaya çıkmıştır.
- 31:46Sanayi Devriminin Siyasi Etkileri
- Üretimin artması ve elde edilen malların pazarlanması meselesi, Avrupa devletleri arasında rekabet ortamı yaratmıştır.
- Bu rekabet ortamı, Avrupa devletleri arasında sömürge yarışını çoğaltmıştır.
- Birinci Dünya Savaşı'nın en önemli nedenlerinden biri olan sömürgeciliğin kendini daha hızlı hissettirmesine neden olmuştur.
- 33:18Osmanlı'da Sanayi Devrimi
- Sanayi devrimi Osmanlı Devleti'ni olumsuz etkilemiştir.
- Kapitülasyonlarla Avrupa'da üretilen ürünlerin Osmanlı topraklarına kolayca girmesi, gelirleri azaltmış, ithalatı artırmış ve ihracatı azaltmıştır.
- Sanayi devrimi, zanaat düzeyinde örgütlü, küçük üretim yapan atölyelerin ortadan kalkmasına ve lonca örgütünün zayıflamasına neden olmuştur.
- 35:59Viyana Kongresi'nin Hedefleri
- Avrupalı devletler Viyana Kongresi'nde mevcut düzeni kurmaya çalışmış, imparatorlukları desteklemiş ve Fransız İhtilali ile ortaya çıkan milliyetçilik fikir akımlarına karşı çıkmışlardır.
- Krallık yönetimine karşı çıkan hareketleri bastırmak ve sınırları milliyetçi esaslı olarak tekrar çizmek Viyana Kongresi'nin temel hedeflerinden biridir.
- 36:40Fransız İhtilali Sonrası Gelişmeler
- Fransız İhtilali sonrasında sosyalizm düşüncesi, milliyetçilik akımının hızla yayılması, işçi haklarının kabul edilmesi ve cumhuriyet düzeninin kurulması gibi gelişmeler meydana gelmiştir.
- Rönesans hareketi Fransız İhtilali'nden önce, 16-17. yüzyılda kendini gösteren bir düşünce, bilim ve sanat hareketidir.
- 37:34Avrupalı Devletlerin Tutumu
- Viyana Kongresi'nde Avrupa'nın büyük devletleri mevcut düzeni korumak ve krallık yönetimine karşı hareketleri bastırmak için anlaşmışlardır.
- Bu anlaşmaya varan devletler, Osmanlı Devleti'ne karşı ayaklanan Yunanlıları desteklemişlerdir.
- Avrupalı devletler Viyana Kongresi'nin kararlarına uyumamış, Osmanlı Devleti'nin işlerine müdahale etmişlerdir.
- 38:39Ödüllü Sorular
- Geçen haftaki ödüllü soruda 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı'nın bir parçası olan Çeşme Baskını'nın III. Mustafa padişahının saltanatında gerçekleştirildiği belirtilmiştir.
- Bu haftaki ödüllü soruda Fransız İhtilali sonrasında dünyada yaygınlık kazanan ve Osmanlı Devleti olmak üzere o dönemin imparatorluklarını tehdit eden düşünce akımı sorulmuştur.