Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan ve öğrencilerle etkileşimli bir şekilde ilerleyen vergileme ilkeleri hakkında kapsamlı bir eğitim içeriğidir.
- Video, vergileme ilkelerinin üç ana başlıkta toplandığını açıklayarak başlıyor: klasik vergileme ilkeleri (Adam Smith'in ilkeleri), modern vergileme ilkeleri ve günümüz vergileme ilkeleri. Eğitmen, her bir ilkeyi detaylı şekilde ele alırken, adalet, kesinlik, iktisadilik, tarafsızlık, etkinlik gibi temel ilkeleri açıklıyor ve Adolf Wagner'in vergileme ilkelerini de anlatıyor.
- Videoda ayrıca vergi sisteminin sosyo-ekonomik hayata müdahale etme aracı olarak kullanımı ve farklı müdahale yöntemleri (vergi artışları, indirimleri, ayırma, budama ve yeniden dağıtım) hakkında bilgiler verilmektedir. Son bölümde ise vergileme ilkeleri konusunda soru çözümleri yapılarak öğrencilerin bilgileri pekiştirilmektedir.
- 00:01Vergileme İlkeleri Hakkında Genel Bilgi
- Vergileme ilkeleri üç başlıkta toplanmaktadır: klasik vergileme ilkeleri, modern vergileme ilkeleri ve günümüz vergileme ilkeleri.
- Klasik vergileme ilkeleri aslında Adam Smith'in vergileme ilkeleridir ve vergi teorisinde iktidar teorisi (güç teorisi) ile ilişkilidir.
- Adam Smith'in vergileme ilkeleri adalet, kesinlik (belirlilik/muayyenlik), iktisadilik (tasarruf) ve uygunluk ilkelerinden oluşur.
- 03:19Adalet İlkesi
- Adalet ilkesi, ödeme gücüne göre vergileme yapmayı ifade eder ve mutlak adalet ile nispi adalet olarak değerlendirilir.
- Mutlak adalet, sadece ödeme gücüne göre vergileme yapmak demektir; kişisel ve ailevi durum önemsizdir.
- Nispi adalet, ödeme gücünü kabul edip kişisel ve ailevi durumu dikkate almak demektir ve fedakarlıklarla açıklanır.
- 06:54Nispi Adaletin Fedakarlık Türleri
- Eşit mutlak fedakarlık, ödenen verginin miktar olarak eşit olmasıdır ve maktu vergileri refere eder.
- Eşit oranlı fedakarlık, ödenen verginin yükünün oran olarak aynı olmasıdır ve düz oranlı vergiler daha çok bu anlayışa uygundur.
- Eşit marjinal fedakarlık, gelirin marjinal faydasının azalacağı görüşüne dayanır ve artan oranlı gelir vergisi uygulamak daha uygun olacaktır.
- En az toplam fedakarlık (minimum fedakarlık), vergileme suretiyle sağlanan toplam hasılatın toplumun tüm kesimleri üzerinde yarattığı toplam fedakarlığın en az düzeyde olmasını ister.
- 11:29Diğer Vergileme İlkeleri
- Kesinlik ilkesi, ödeme yerinin, ödeme zamanının ve ödeme şeklinin kesin, net, açık ve belli olmasıdır; uygulanabilir olması için kanunda yer alması gerekir.
- İktisadilik ilkesi, vergileme maliyetlerini refere eder ve idarenin maliyetlerini baz alır; en az maliyetle en yüksek vergi hasılatı elde etmeyi amaçlar.
- Uygunluk ilkesi, mükelleflerin ödeme gücünün en yüksek olduğu zaman da verginin alınmasıdır; her bir mükellef için değil, toplum için aranır.
- 13:47Modern Vergileme İlkesi
- Modern vergileme ilkesi, modern maliyenin klasik maliye ile en keskin farklılığı olan mali araçlara bakış açısıdır ve modernler vergiyi kullanarak sosyo-ekonomik hayata müdahale ederler.
- Modern vergileme ilkesi "müdahale ilkesi" olarak tanımlanabilir ve bu müdahale farklı şekillerde yapılabilir.
- Müdahale yöntemleri: vergi artış veya indirimleri yoluyla, ayırma yoluyla (dolaylı vergileri arttırarak), budama yoluyla (vergi oranlarını değiştirerek) ve yeniden dağıtım yoluyla (gelir dağılımını adil hale getirmek için) olabilir.
- 17:21Günümüz Vergileme İlkeleri
- Günümüz vergileme ilkeleri literatürde Banklerin vergileme ilkeleri olarak da geçer ve en meşhuru genellik ilkesidir.
- Genellik ilkesi, herkesin vergi ödemesi olarak tanımlanır ve Wagner'in ahlaki vergileme ilkelerinden biridir.
- Adam Smith'in adalet ilkesi (ödeme gücüne göre vergi alma) ile Wagner'in genel ilkesi çatışır.
- 19:11Diğer Vergileme İlkeleri
- Sadelik ilkesi, vergiye ilişkin mevzuatın herkes tarafından açık ve anlaşılabilir olması demektir.
- Yasallık (kanunilik) ilkesi, yasasız vergi olmaz prensibini temsil eder ve anayasada yer bulmuştur.
- Verimlilik (yeterlilik) ilkesi, kamu harcamasını finanse edecek kadar vergi alabilmektir ve ılımlı olma (vergi konusuyla mükellef arasında orantısızlık olmaması) ve görünmez olma (piyasa mekanizmasında saklanabilmesi) alt ilkeleriyle açıklanır.
- 21:38Ek Vergileme İlkeleri
- Esneklik ilkesi, mükellefin ödeme gücündeki değişmeleri izleyebilmektir ve vergi oranlarını artırma/azaltma, yapılandırma ve taksitlendirme gibi örneklerle açıklanabilir.
- Tarafsızlık ilkesi, iktisadi biriminin iktisadi kararlarını etkilemeyen vergi demektir ve müdahale ilkesi ile çatışır.
- Etkinlik ilkesi, reel ulusal hasılatı en çok ulaştıracak ve milli geliri en çok arttıracak bir vergi sistemi inşa etmektir.
- 23:57Adolf Wagner'in Vergileme İlkeleri
- Adolf Wagner'in vergileme ilkeleri mali ilkeler, iktisadi ilkeler, ahlaki ilkeler ve teknik-idari ilkeler olmak üzere dörde ayrılır.
- Mali ilkeler arasında yeterlilik/verimlilik ve esneklik ilkeleri yer alır.
- İktisadi ilkeler, iktisadi açıdan en uygun vergi kaynağının ve vergilerin seçilmesi anlamına gelir.
- Ahlaki ilkeler genellik ilkesi ve eşitlik ilkesini (Adam Smith'in adalet kavramını refere eder) içerir.
- Teknik-idari ilkeler belirlilik, uygunluk ve iktisadilik ilkesini kapsar.
- 25:56Vergileme İlkeleri Soruları
- Klasik vergili mevkileri arasında adalet, iktisadilik ve uygunluk ilkeleri yer alır, tarafsızlık ve etkinlik ise modern vergileme ilkeleridir.
- Adam Smith'in "bir devlet uyruğunda bulunan kişiler, mümkün mertebe kendi güçleriyle orantılı olarak devletin himayesi altında kazandıkları gelir oranında hükümetin masraflarına katılmalı" sözü adalet ilkesini ifade etmektedir.
- Anayasanın vergi ödemine ilişkin düzenlemeleri anayasal vergilendirme ilkeleri olarak adlandırılır ve 73. maddesi vergi ödevi başlığıyla karşımıza gelir.
- 28:59Anayasal Vergileme İlkeleri
- Anayasanın 2. maddesinde sosyal devlet ilkesi vurgulanır ve vergi yükünün adil bir şekilde dağıtılması maliye politikasının sosyal amacıdır.
- Anayasanın 73. maddesi 1, 2, 3 ve 4. maddeleriyle vergi yükünün adil dağıtılması, kanunilik ilkesi, esneklik ilkesi ve yasallık ilkesinden sapma konularını kapsar.
- Vergileme yetkileri arasında adalet, genellik, müdahale ve yasallık ilkeleri yer alır, etkinlik ilkesi ise vergileme yetkilerinden biri değildir.
- 31:37Vergileme İlkelerinin Uygulamaları
- "Vergi her bireyin elverişli olduğu zamanda değil, toplum yapısının elverişli olduğu zamanda da ekonomi zorlamadan elde edilen gelir olmalıdır" önermesi uygunluk ilkesini ifade eder.
- Bir verginin ne üzerinden, ne kadar, ne zaman ve nasıl alınacağı ile ilgili yasada açıkça yer alması gerekli vergileme ilkesi kesinlik ilkesidir.
- Mali yardım ve sübvansiyonlar yoluyla düşük gelirlerin gelir transfer edilerek gelir dağılımına yön vermesi müdahale ilkesi kapsamında yer alır.
- 33:16Vergileme İlkelerinin Ekonomik Etkileri
- Sade iki ikiz vergi toplam maliyetleri çıktıktan sonra geri kalan vergi gelirinin kamu harcamalarının karşı karşıya olması verimlilik veya yeterlilik ilkesini ifade eder.
- Reel ulusal gelirin artmasının, ekonomik büyüme ve gelişimi en fazla teşvik eden veya en az gelen vergi yapısına sahip vergi sistemlerinin etkili olduğu kabul edilen ilke etkinlik ilkesidir.
- Gelir arttıkça vergi miktarının yanında vergi yükünün de arttığı fedakarlık eşit marjinal fedakarlık ilkesidir.