Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Ürdün ve Filistin arasındaki tarihsel ilişkileri ve Ürdün Kralı Hüseyin'in 47 yıllık iktidar hayatını anlatan bir belgesel formatındadır. Videoda Kral Hüseyin, Yaser Arafat, Cemal Abdülnasır gibi önemli siyasi figürlerin rolleri ele alınmaktadır.
- Video, 1914-1994 yılları arasında Ürdün ve Filistin arasındaki olayları kronolojik olarak anlatmaktadır. İsrail'in kuruluşu, Arap-İsrail savaşları, mülteci sorunu, Filistin Kurtuluş Örgütü'nün ortaya çıkışı ve Ürdün'deki iç çatışmalar detaylı şekilde ele alınmaktadır. Ayrıca Kral Hüseyin'in İsrail ile diplomatik ilişkileri, Mossad ajanlarının karşılığında Filistinlilerin serbest bırakılması ve 1999'daki ölümünden sonra oğlu Abdullah'ın devletin başında olması da anlatılmaktadır.
- Videoda ayrıca Ürdün'ün İsrail'i resmi olarak tanıyan ikinci ülke olması, Amerika'dan ekonomik yardımlar alması, kardeşi Prens Hasan'ı veliahtlıktan azlederek oğlu Abdullah'ı veliaht tayin etmesi gibi önemli siyasi olaylar da yer almaktadır.
- 00:05Filistin ve İsrailli Krizinin Başlangıcı
- 1914 yılında 85 bin olan Yahudi nüfusu, İngiliz manda rejimi altında 1948 yılına gelindiğinde yaklaşık 750 bine ulaşmıştı.
- 1946 yılında Ürdün, Birleşik Krallık'tan ayrılarak bağımsızlığını kazandı ve 1947'de BM tarafından hazırlanan Filistin paylaşım planı ile bölgede bağımsız bir Arap ve Yahudi devletinin kurulması öngörülüyordu.
- 15 Mayıs 1948 tarihinde İngiltere'nin Filistin'deki manda rejimine son vermesiyle bölgedeki çatışmalar şiddetlendi ve BM kararıyla 1948 yılında İsrail devleti kuruldu.
- 01:10İlk Arap-İsrail Savaşı
- 1921 yılında Ürdün Kralı Şerif Hüseyin'in oğlu Kral Abdullah, Batı Şeria'nın yanında Filistin'in tamamına hakim olma isteğindeydi.
- İsrail kurulduktan sonra 1948 bir Arap-İsrail savaşı başladı ve İsrail'in galibiyetiyle sonuçlandı.
- Savaşta Arap ülkelerinden Mısır Gazze'yi ele geçirirken, Ürdün Batı Şeria'yı kontrol altına almıştı; Kudüs'ün doğusu Ürdün kontrolüne girerken, batı kısmı İsrail'e bırakıldı.
- 01:52Filistinli Mülteciler ve Ürdün
- Kral Abdullah 1951 yılında Kudüs'e gerçekleştirdiği bir ziyaret sırasında suikast ile öldürüldü ve yerine oğlu Taal geçti, ancak psikolojik sebeplerle tahttan indirildi.
- İsrail, ele geçirdiği topraklarla birlikte 940 bin Filistinlileri topraklarından sürdü ve 400 Filistin köyü yıkıldı.
- Siyasi olarak tecrübeli ve akıllı hareket eden Kral Hüseyin, Ürdün'ü bölgede yaşanacak çatışmalı bir ortamın içerisine sürüklemek istemiyordu.
- 02:541967 Arap-İsrail Savaşı
- 1967 Arap-İsrail savaşı da yine Arap ülkelerinin yenilgisiyle sonuçlandı ve İsrail, Filistin'de işgal ettiği toprakları genişletti.
- Batı Şeria, Gazze Şeridi ve Golan Tepeleri İsrail tarafından ele geçirildi.
- Ürdün, Batı Şeria'yı kaybederek 400 bin yerleşik Filistinli nüfustan ayrılmıştı, ancak savaşın sonunda Gazze ve diğer Filistin yerleşimlerinden yaklaşık 330 bin Filistinli mültecisi almak zorunda kaldı.
- 04:02Filistin Kurtuluş Örgütü ve Karameh Savaşı
- El Fetih örgütü Ürdün'e göç edip, büyük kayıplarına rağmen örgüt Ürdün nehrini geçip İsrail topraklarına sızarak pek çok çatışmaya girdi.
- 1968 yılında El Fetih örgütünün merkezinin bulunduğu Karameh kasabasına İsrail ordusu tarafından operasyon düzenlendi, ancak El Fetih ve Yaser Arafat kasabayı terk etmedi.
- 21 Mart 1968'de İsrail ordusu zırhlı araçlar ve savaş uçaklarıyla Karameh'i kuşattı, ancak El Fetih'in kaçmaması İsrail ordusunu şaşırttı ve daha büyük bir savaşın ortaya çıkmaması için geri çekilmek zorunda kaldılar.
- 06:03Kara Eylül Olayları
- 1970 yılında Ürdün Kralı Hüseyin ile Filistin Kurtuluş Örgütü arasında gerginlik başladı ve Kral Hüseyin olağanüstü hal ilan etti.
- 7 Haziran 1970 tarihinde Ürdün ordusu ile Filistinli örgütler arasında iç savaşı başlatan çatışmalar başladı ve 17 Eylül'den itibaren ülke tam bir iç savaş yaşar durumuna geldi.
- 20 Eylül tarihinde Ürdün Silahlı Kuvvetleri'nin duruma hakim olmaya başladığı sırada Filistinli örgütleri destekleyen Suriye zırhlı birlikleri Ürdün'ün kuzey sınırlarından girmeye başladılar, ancak Amerika ve İsrail'in müdahalesiyle Suriye ordusu geri çekilmek zorunda kaldı.
- 09:08Kral Hüseyin'in Son Dönemleri
- Kral Hüseyin, İsrail'e karşı dengeli politikalar izleyerek ülkesinin ekonomisini ayakta tutmaya çalışıyordu ve Filistin ile yaşanan olaylardan sonra Arap ülkeleri ve İsrail arasında yaşanan gerilimlere mesafeli yaklaştı.
- 1979 yılında Mısır'da Enver Sedat'ın İsrail ile Camp David barış antlaşması imzalaması Suriye ve Ürdün'ü İsrail karşısında yalnız bıraktı.
- 1987 yılında Kral Hüseyin Batı Şeria üzerindeki haklarından ve bölgede yaşayan Filistinlileri Ürdün'ün temsil ettiği iddiasından vazgeçti ve 1994 yılında Amerika gözetiminde İsrail ile Vadi Arabe Barış Antlaşması'nı imzaladı.
- 10:27Ürdün'ün İsrail İlişkileri ve Amerika İlişkileri
- Ürdün, Mısır'ın ardından İsrail'i resmi olarak tanıyan ikinci ülke oldu.
- Anlaşmadan sonra Amerika'dan Ürdün'e ekonomik yardımlar yapıldı.
- 10:38Kral Hüseyin'in Siyasi Manevraları
- Kral Hüseyin, kırkyedi yıllık iktidar hayatı boyunca zorlu coğrafyada pek çok siyasi manevra ile yönetimini devam ettirdi.
- Ülkesini siyasi kaos girdabından çıkarmayı başardı.
- Ele geçirilen iki Mossad ajanının karşılığında İsrail'de tutuklu bulunan kırk Filistinlinin serbest bırakılmasını sağladı, bunlar arasında Hamas'ın kurucusu Şeyh Ahmet Yasin de vardı.
- 11:05Kral Hüseyin'in Mirasçısı
- Kral Hüseyin, 1999 yılındaki ölümünden önce kardeşi Prens Hasan'ı veliahtlıktan azlederek yerine oğlu Abdullah'ı veliaht tayin etti.
- Bugün devletin başında babasının ölümüyle Kral II. Abdullah bulunmaktadır.