Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan uluslararası hukuk dersinin bir bölümüdür.
- Video, uluslararası hukukta kişilik ünitesini ele alarak başlamakta ve devlet kavramını detaylı şekilde incelemektedir. İçerikte uluslararası hukuk kişiliği, devlet türleri, devletin unsurları, yeni devletlerin ortaya çıkışı ve halefiyet eşdeyişiyle ardıllık meselesi gibi konular ele alınmaktadır. Ayrıca bir devletin uluslararası hukuk kişiliğine sahip olması için gerekli unsurlar ve ülke kazanma yöntemleri (devir, işgal, kazandırıcı zamanaşımı, katılma ve fetih) açıklanmaktadır.
- Video, halefiyet kavramı, devletlerin birleşmesi, parçalanması ve ülke devri durumlarında uluslararası hukuki sonuçlar ile 1788 ve 1983 tarihli halefiyet sözleşmeleri hakkında bilgiler içermektedir. Video, uluslararası teşkilatlar ünitesinin bir sonraki programda ele alınacağı bilgisiyle sonlanmaktadır.
- 00:09Uluslararası Hukukta Kişilik
- Uluslararası hukukta kişilik ünitesi, devlet ve tanıma, devlet türleri, devletin unsurları, yeni devletlerin ortaya çıkışı ve halefiyet eşdeyişiyle ardıllık meselesini ele alır.
- Uluslararası hukukta kişilik, devletleri, uluslararası teşkilatları ve kısmen özel kişileri kapsar.
- Uluslararası hukukta kabul gören tanıma göre devlet, belirli bir ülke parçası üzerinde teşkilatlanmış olan bir siyasi otorite altında yaşayan insan topluluğunun oluşturduğu sürekli egemen varlıktır.
- 01:04Uluslararası Hukuk Kişiliğinin Özellikleri
- Uluslararası hukuk kişiliği, devletlere bağımsızlık ve eşitlik gibi iki temel hak bahşeder.
- Devletlere sağlanan diğer hak ve yetkiler arasında uluslararası alanda hak sahibi olma, borçlanma ile eylem ve işlemlerinden sorumlu tutulabilme ve diğer uluslararası hukuk kişileri ile hukuki ilişki kurma ehliyeti bulunmaktadır.
- Uluslararası hukuk kişiliğine haiz olan yapılar arasında devletler, uluslararası teşkilatlar ve özel kişiler bulunmaktadır.
- 01:34Uluslararası Teşkilatlar ve Özel Kişiler
- Uluslararası teşkilatlar, devletlerin hukuka uygun amaçlarını gerçekleştirmek üzere daimi olarak bir araya gelerek oluşturdukları, hukuki yetkiler ve sorumluluklar bakımından teşkilat ve üyeleri arasında ayrım bulunan ve uluslararası antlaşma ile kurulmuş hukuk kişileridir.
- Uluslararası uygulamaya göre devletlerin aralarında yaptıkları bazı antlaşmalarda özel kişilere birtakım haklar bahşettiği görülür.
- İnsan hakları ve yatırımların korunması ile ilgili antlaşmalarda özel kişilere, devletlere karşı doğrudan başvurabilecekleri uluslararası mahkemeler kurulmaktadır.
- 03:05Tanıma Kavramı
- Tanıma, yeni oluşmuş bir siyasi varlığın bir devlet olduğunun diğer devletlerce tüm hukuki sonuçlarıyla kabul edildiğini bildiren işlemdir.
- Uluslararası hukukta bir devletin uluslararası topluma kabul edilebilmesi, onun uluslararası hukuk kişiliğinin diğer devletlerce tanınması şartına bağlıdır.
- Tanıma işleminin niteliği konusunda uluslararası hukukçular arasında tartışmalar yaşanmıştır; günümüzde uluslararası uygulamada ağırlık taşıyan görüş, tanımanın hem vakayı beyan edici hem de kişiliği kurucu bir işlem olduğu görüştür.
- 04:16Tanıma Uygulaması
- Uluslararası hukukta tanıma konusunda kabul edilen ortak görüş, bunun bir niyet meselesi olduğu yönündedir; devletlerin siyasi takdirine bırakılmıştır ve hukuki bir zorunluluk yoktur.
- Tanımada belli bir şekil şartı yoktur; devletler bu konudaki niyetlerini açıkça ortaya koyan bir tanıma beyanında bulunabilirler.
- Bir devletin ülkesinin başka bir devletçe işgali, işgal edilen devletin kişiliğini kendiliğinden sona erdirmez; bu bakımdan 1931'de Japonya'nın Çin'i işgali nedeniyle Amerika Birleşik Devletleri tarafından Stemson Doktrini olarak bilinen açıklamanın yapılması ile bir uygulama başlamıştır.
- 05:57Devlet Türleri
- Uluslararası hukukta devletler kendi aralarında farklı ölçütlere göre kategorilere ayrılırlar; devletlerin her biri aynı haklara ve uluslararası alanda işlem yapma yetkisine haiz değildir.
- Devlet türleri içinde basit devlette uluslararası kişilikle ilgili yetkiler tek bir siyasi otoritenin elinde toplanmıştır, birleşik devletlerde ise bu yetkiler merkez ve alt otoriteler arasında paylaşılmıştır.
- Devlet türleri içinde başka bir sınıflandırma ölçütü de bağımsızlık kategorisidir; devletler tam bağımsız ve bağımlı devletler şeklinde ikiye ayrılır.
- 06:57Devletin Unsurları ve Ülke Kazanma Yöntemleri
- Devletin unsurları: belli bir ülke parçası üzerinde yerleşik olma, belli sayıda ve kendi kendini idare edebilecek yetenekte bir insan topluluğu, ülke parçasında yaşayan insan topluluğu üzerinde egemenlik icra eden siyasal bir otoritedir.
- Bir devletin ülkesel egemenliğine tabi olan ülkelerle sahipsiz ülkeler değişik usullerle kazanılabilir, devredilebilir veya terk edilebilir; bu açıdan ülke kazanma yöntemleri devir, işgal, kazandırıcı zamanaşımı, katılma ve fetihtir.
- Devir, bir devletin belirli bir ülke parçası üzerinde haiz olduğu egemenlik hakkından diğer bir devlet lehine olmak üzere bir antlaşma ile vazgeçmesidir; devir işlemi bir ivaz karşılığı yapılabileceği gibi ivazsız da olabilir.
- 08:08İşgal ve Kazandırıcı Zamanaşımı
- İşgal, bir devletin bir ülkeyi egemenliğine tabi kılmak niyet ve iradesiyle, o ülkede egemenliğini kullanarak kazanmasıdır; günümüz uluslararası hukukunda devletlerin egemen eşitliği ve iç işlerine karışma yasağı gereği, başka bir devlete ait ülke parçasının işgal suretiyle kazanılması ve bunun diğer devletlerce hukuki olarak tanınması mümkün değildir.
- Kazandırıcı zamanaşımı, işgalden farklı olarak, gerek bir devletin egemenliğine tabi ülkelerde, gerek uluslararası topluma ait olan ve tüm devletlerin yararlanmasına açık olan alanlarda uygulama alanı bulabilir.
- Kazandırıcı zamanaşımını ileri sürebilmek için egemenliğin kullanılmasının uzun süreye yayılması ve çekişmesiz olması, yani asıl hak sahiplerinin bu vakayı açıkça ya da zımmen kabul etmiş olmaları gerekir.
- 09:13Katılma ve Fetih
- Katılma, bir devletin egemenliğine tabi olan bir ülkenin doğal olaylar nedeniyle genişlemesidir; bir nehrin kıyılarından meydana gelen değişiklikler, devletin karasularında bir adanın oluşması bu duruma örnek verilebilir.
- Fetih, kuvvet kullanma ve kuvvet kullanarak sınırların değiştirilmesi yasağının geçerli olmadığı dönemde yapılmış ve kimi zaman keşif, kimi zaman fetih adını taşıyan bir ülke kazanma biçimidir.
- Günümüzde Birleşmiş Milletler Şartı Madde 2'ye 4 uyarınca kuvvet kullanma veya tehdidinde bulunma yasaklanmıştır; bu tür hukuka aykırı durumların diğer devletlerce meşru olarak tanınması da yasaklanmıştır.
- 10:04Devletin Oluşumunda Önemli Unsurlar
- Devletlerin bir ülke parçasının kime ait olduğuna ilişkin uyuşmazlıklarda iddialarını güçlendirmek için başvurdukları esaslardan en önemlileri coğrafi yakınlık ilkesi, tarihi süreklilik ilkesi ve kendi kaderini belirleme hakkıdır.
- Bir devletin ortaya çıkması için aranan ikinci unsur insan topluluğudur; nüfusun kalabalık olup olmaması önemli değil, ancak devamlılığı şarttır.
- Devletin unsuru olan insan topluluğunun aynı ırk ve dinden olması gerekmese de, bir topluluğun devlet oluşturabilmesi için bunların o devletin uyrukluğunda bulunması gerekir.
- 10:43Devletin Egemen Siyasal Otoritesi
- Devlet olmanın üçüncü unsuru egemen siyasal otoritenin varlığıdır ve uluslararası hukuka göre bu siyasi yapının belli bir türde olması gerekmez.
- Bir devletin egemenliği, onun siyasal otoritesini kullanma alanının sınırlarını oluşturur; devlet ancak siyasal otoritesini kullandığı yerler ve kişiler bakımından kanun koyup uygulayabilir.
- Devletin egemen olması için öncelikle bağımsız olması gerekir.
- 11:17Yeni Devletlerin Ortaya Çıkışı ve Halefiyet
- Uluslararası hukuk kişiliğine haiz bir devlet, sosyal ve siyasi nedenlerle bu kişiliğini kaybedebilir ve yerine ülkesinde yeni bir veya birkaç devlet kurulabilir.
- Devletlerin halefiyeti hususundaki uluslararası kuralları düzenleyen iki antlaşma bulunur: 1778 tarihli Devletlerin Antlaşmaları Halefiyeti Sözleşmesi ve 1983 tarihli Devlet Malları, Arşivleri ve Borçlarına Halefiyet Sözleşmesi.
- Halefiyet, daimi bir ülkesel değişim sonucu bir ülkede uluslararası ilişkilerden sorumluluğun bir devletten diğerine geçmesi şeklinde tanımlanmıştır.
- 12:21Halefiyet Durumlarında Antlaşmaların Durumu
- Ülke devri hallerinde, ülke sınırları ile ülke toprakları, nehirler ve denizlerinden ulaşımı düzenleyen antlaşmalar aynen devam eder, diğer tüm antlaşmalar için nisbilik ilkesi uygulanır.
- Çok taraflı antlaşmalarda halef devletin bir bildirimle söz konusu antlaşmaya halef olma imkanı getirilmiştir.
- Devletlerin birleşmesi halinde siyasi niteliktekiler hariç antlaşmaların sürekliliği ilkesi esas alınır ve sonraki devlet öncekilerin yaptığı antlaşmalara bağlı kalır.
- 13:05Mal Varlığı, Arşiv ve Devlet Borçlarına Halefiyet
- 1983 sözleşmesine göre, bir ülke parçasının devre halinde el değiştiren ülkede bulunan tüm taşınmazlar yeni devletin olur, taşınırların yerel yönetime ait olanları halef devlete geçer.
- Birleşme halinde öncekinin tüm malları sonrakine geçer, ayrılma ve parçalanma hallerinde ise önceki devletin sonraki devlet ülkesinde kalan taşınmazları ile bu ülke parçasına ilişkin faaliyetlere bağlı taşınırları sonraki devlete geçer.
- Uluslararası teşkilatlara üyeliğe halefiyet konusunda ise eski devletin üyeliği devam ettikçe yenisinin otomatikman üye olamayacağı kabul edilir.
- 13:51Programın Özeti
- Programda bir devletin uluslararası hukuk kişiliğinin diğer devletlerce tanınmasından bahsedilmiştir.
- Uluslararası hukukta karşılaşılan devlet türlerinden ve bir devletin devlet olarak ortaya çıkabilmesi için taşıması gereken özelliklerden söz edilmiştir.
- Son olarak bir devletin sona ermesinden sonra aynı topraklarda yenilerinin ortaya çıkış biçimleri ve bunlara bağlı uluslararası hukuki sonuçlara değinilmiştir.