Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, "Uçmak İstiyorum" kanalında yayınlanan, Instagram'daki "Uçak Teknik Bilgi" hesabından alınan bir eğitim içeriğidir.
- Video, uçakların üç eksen üzerinde (yanal, uzunluk ve dikey) nasıl hareket ettiğini ve bu hareketleri sağlayan kumandaları detaylı şekilde anlatmaktadır. İçerikte ana kumandalar (kanatçık, irtifa dümeni, istikamet dümeni ve birleştirilmiş kumandalar) ve yardımcı kumandalar (taileron, eleon, radarvatör) tanıtılmakta, her birinin işlevi ve çalışma prensibi açıklanmaktadır. Ayrıca rudder limiter sistemi, elevatörler, yatay dengeleyici ve kanatçıkların (aileron) uçağın yatış hareketini nasıl sağladığı gibi konular ele alınmaktadır.
- 00:34Uçak Hareketleri ve Kumandalar
- Bir uçakta üç eksen üzerinde hareket edilir: yanal, uzunluk ve dikey eksenler.
- Yanal eksen üzerinde yunuslama, uzunluk ekseni üzerinde yatış ve dikey eksen üzerinde sapma hareketi gerçekleştirilir.
- Uçakların bu hareketleri yapabilmesi için ana kumandalar (kanatçık, irtifa dümeni, istikamet dümeni, taileron, eleon, radarvatör) ve yardımcı kumandalar olmak üzere ikiye ayrılır.
- 01:13Sapma Hareketi ve Rudder
- Uçağın dikey eksen üzerinde sağa ya da sola doğru döndürülmesine sapma denir ve bunun için kuyruktaki hareketli dik kısım olan rudder (istikamet dümeni) kullanılır.
- Rudderlar kokpitte bulunan pedallara basılarak hareket ettirilir; pilot sol pedala basarsa rudder sola döner ve hava akımı uçağın burnunu sola doğru dönmesini sağlar.
- Düz uçmakta olan bir uçakla rudder büyük bir açıyla kumanda edilirse, uçak önce sapma yapacak, ardından baş aşağı vida gibi dönerek irtifa kaybedecektir ve bu duruma spin denir.
- 02:09Rudder Limiter Sistemi
- Uçağın spin girmesini ve rudder'ın zarar görmesini engellemek için rudder limiter sistemi geliştirilmiştir.
- Rudder, pilot rudder'ı tamamen çevirmek istese bile buna engel olur, ancak bunu hıza bağlı olarak belirler.
- Örneğin, Airbus A300 serisi uçaklarda 165 knot'ta rudder 30 derece hareket ettirilebilirken, 250 knot'ta bu açı 9,30 derece ile sınırlandırılır.
- 02:53Yunuslama Hareketi ve Elevatörler
- Elevatörler uçağın yunuslama hareketi yapmasını sağlar; yukarı hareket etmesi ile kuyruk kısmı aşağı, burnu yukarı hareket eder.
- Elevatörlerin aşağı hareket etmesi durumunda kuyruk kısmı yukarı, burun kısmı aşağı hareket eder.
- Elevatörler yatay stabilizenin firar kenarında bulunurlar ve pilotlar lövye veya stick'in ileri geri hareketi ile kontrol ederler.
- 04:06Yatış Hareketi ve Eleon
- Yatış, kanatların yere paralel olmaması durumudur ve bu durumda uçak hangi kanadı aşağıda ise o tarafa doğru dönmeye başlar.
- Sağ ve sol kanat ucunda birer tane eleon vardır, ancak büyük jet, yolcu ve nakliyat uçaklarında her kanatta ikişer adettir.
- Kanatçıklar birbirine göre ters çalışır; sağ kanatçık yukarı kalkarsa sol kanatçık aşağı iner.
- 05:04Ters Sapma ve Çözüm Yöntemleri
- Yatış sırasında yukarı kalkan kanatçık, bulunduğu kanadın hava akımını bozarak kaldırma kuvvetini azaltır, diğer kanatta ise kanatçık aşağı iner ve kaldırma kuvveti artarak kanadı kaldırır.
- Aşağı inen kanatçık, yukarı kalkan kanatçıktan daha fazla sürüklenme etkisi gösterir ve bu durumda dönülmek istenen istikametin aksine bir etki gözlenir, buna ters sapma denir.
- Ters sapmayı önlemek için diferansiyel kanatçık, free tipi eleon ve aleron ile rudder'ın ortak kullanımı gibi üç metot kullanılır.