Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu belgesel, uçak gemilerinin tarihini ve teknolojik gelişimini anlatmaktadır. Videoda Teğmen Koski, eski İngiliz donanma pilotu Lud Hard ve Amiral Guard gibi uçak gemisi personeli ve uzmanlar yer almaktadır.
- Belgesel, uçak gemilerinin gelişimini yedi farklı gemi üzerinden kronolojik olarak incelemektedir. 1916'da Amerikan Donanması'nın North Carolina kruvazöründe geliştirilen sıkıştırılmış hava fırlatma sisteminden başlayarak, İkinci Dünya Savaşı'ndan günümüze kadar uçak gemilerinin teknolojik gelişimini, uçuş güvertesi yönetimi, güvenli iniş sistemleri, nükleer güç teknolojisi ve modüler inşaat yöntemlerini ele almaktadır.
- Videoda ayrıca Nimitz sınıfı uçak gemilerinin yapısı, kontrol kulesi, uçuş güvertesi, yakalama telleri ve aynalı iniş destek sistemi gibi önemli teknolojik detaylar gösterilmektedir. Jet uçaklarının uçak gemilerine inmesi için yapılan çabalar ve bu süreçte karşılaşılan zorluklar da belgeselde yer almaktadır.
- 00:05Uçak Gemilerinin Tarihi
- Uçak gemileri doksan uçak taşıyabilir ve tek saldırıda üçyüz ton bomba ve füze bırakabilir.
- Bu limit sınıfı uçak gemilerinin ilki dünyanın en büyük savaş gemisidir.
- Uçak gemisi tasarımında dönüm noktası olan yedi farklı gemi tespit edilmiş ve her birinin temelinde gemilerin büyümesini kolaylaştıran büyük bir teknolojik yenilik bulunmaktadır.
- 01:56Nimitz'in Özellikleri
- Nimitz saatte ellibeş km'den fazla hızla yolculuk edebilir ve yakıt ikmali yapmadan yirmi yıl boyunca denizde seyredebilir.
- Gemide altıbin kadın ve erkek barındırılabilir ve tehlikeleri beşyüz km öteden tespit edebilir.
- Tehlikeleri önlemek için yirmi saniyede bir süper sonic kaldırılır.
- 02:41Uçak Gemilerinin Tarihi
- Limits'in dünyanın en güçlü savaş gemisi haline gelmesi için 1916'ya dönmemiz gerekir.
- Neredeyse insanın ilk uçtuğundan beri insanoglu bir gemi güvertesinden havaya süzülmek istemiştir.
- İlk uçak gemisi Amerikan donanmasına ait North Carolina savaş gemisiydi.
- 03:14Uçakların Kalkış Teknolojisi
- Uçakların kalkış hızına ulaşmak için uzun bir piste gerek vardır, ancak savaş gemilerinin güverteleri silahlar ve radarlarla tıklım tıklım dolu olduğundan yeterli boşalan yoktur.
- Mühendislerin uçakların daha kısa bir piste kalkış hızına ulaşması için bir yol geliştirmeleri gerekiyordu.
- Temel fizik kurallarına göre büyük bir kütleyi dar bir alanda, kısa zaman ya da uzaklıkta fırlatmak istiyorsanız, ona depolanmış enerjiyi çok hızlı bir şekilde vermeniz gerekir.
- 04:19Wright Kardeşlerin Fırlatma Sistemleri
- Bu çözüm havacılığın babaları olan Wilber ve Over Wright'dan geldi.
- 1903'te ilk motorlu uçuşlarını gerçekleştirdikten sonra ilk fırlatıcılarını geliştirdiler.
- Mangini tasarımları basitçe altı metre yüksekliğinde ahşap bir kuleden ibaretti ve bu kulenin tepesinden ucuna ağırlık bağlı bir ip sarkıyordu.
- 05:00Donanmanın Fırlatma Sistemi
- Wright kardeşler fırlatma sistemlerini Amerikan donanmasına da götürdü.
- Donanma tekrar çizim tahtasına döndü ve savaş gemilerine sıkıştırılmış hava üniteleri kuracaklardı.
- Sıkıştırılmış hava serbest bırakıldığında bir uçağa gereken itiş gücünü sağlayabilir, böylece sıkıştırılmış hava gemiden uçak kaldırmak için rahatlıkla kullanılabilir.
- 05:46North Carolina Kruvazöründe Deneme
- Ordu 1916'da bu fikri North Carolina kruvazöründe denedi.
- Mühendisler geminin burnuna otuz metrelik çelik bir pist inşa ettiler.
- Sıkıştırılmış hava, pistonu bir silindirden aşağı itiyordu ve piston bir ip vasıtasıyla uçağı pist boyunca çekiyordu.
- 06:18Fırlatma Sisteminin Geliştirilmesi
- Sıkıştırılmış hava, sekizyüz kiloluk bir uçağı tek başına kaldıracak kadar güçlü değildi.
- İşlemi hızlandırmak için bir makara sistemi kuruldu.
- Makaralar, uçağa uygulanan kuvveti arttırarak ivmesini yedi kat arttırmıştı.
- 06:48Uçak Gemilerinin Önemi
- Yıllar süren deneme ve yanılmalardan sonra işe yarayan bir sistem oturtmayı başardı.
- O zamana kadar bir donanmanın gücü, sahip olduğu savaş gemisi filolarının gücüyle ölçülüyordu.
- Artık bir uçak gemisinden kalkan en çelimsiz çift kanatlı uçak bile en ağır silahlı savaş gemisini batırabiliyordu.
- 07:28Nimitz'teki Sapan Sistemi
- Bugün sapanlar Nimitz gemisinin en gözde araçlarından sayılıyor.
- Sapanları farklı boyutlardaki uçakları fırlatmak için ayarlamak fırlatıcının görevidir.
- Bir fırlatıcı olarak uçağın ağırlığını ve güvertedeki rüzgarın yönünü ve şiddetini hesaplayarak bu değerleri sapan sistemine girmek gerekir.
- 08:19Sapan Sisteminin Çalışma Prensibi
- Sapanlar bir cadilla bir km uzağa fırlatacak bir sistemdir.
- Bu sistem gücünü güvertenin alt kısmından alır ve karmaşık makara ve halatların yerine Nimitz'te sadece pistin altına yerleştirilmiş bir çift silindir vardır.
- Silindirlerin içinde pistonlar vardır ve pistonlar uçağı silindirlerin üstündeki oluklarla bağlıdır.
- 08:50Sapan Sisteminin Etkinliği
- Silindirlerin içi basınçlı buharla doldurulduğundan pistonlar uçağı ileri doğru iter.
- Buharın kaçmasına engel olmak için fermuar gibi işlev gören iki dizi esnek metal kullanılır.
- Karada bir F-18'in havalanabilmesi için binbeşyüz metreye ihtiyaç vardır, ancak buharlı katapult bu mesafeyi yüz metreye kadar indirirdi.
- 10:00Uçakların Güverteye İnişi
- 1916'da North Carolina gemisi uçak gemisi kariyerinde büyük bir zorluk yaşadı.
- Üzerinde uçakların iniş için yeterince boşalan yoktu, bu yüzden suya iniş yapabilen uçaklarla çalışması gerekiyordu.
- Bu uçaklar her inişten sonra vinçle güverteye çekiliyordu ki savaşın ortasındaki bir gemi için bu hiç pratik bir yol değildi.
- 10:41Güverteye İniş Denemeleri
- 1917 Ağustos'unda İngiliz donanma pilotu El-Kundalin ilk kez hareket halindeki bir gemiye iniş denemesi yaptı.
- Dikkat etmesi gereken engeller arasında geminin merkez köprüsü ve bacası da vardı.
- Yarbay Dalin, üst yapıların yan tarafına doğru dalış yaparak doğruca ön güverteye indi, ancak yere iniş anında motor ekledi ve uçağın kontrolünü kaybetti.
- 11:39Güverteye İniş Sorunlarının Çözümü
- Güvertenin mümkün olduğunu kanıtlayan Yarbay Edwin Dunning, bunun karşılığında en yüksek bedeli ödedi.
- Güverteyi inişe elverişli hale getirmek için Dunning'in çabasını boşa çıkaran geminin üst yapısını yeniden tasarlamak gerekiyordu.
- Önerilen çözümlerden biri de üst yapıyı iki parçaya ayırarak her birini güvertenin iki yanına götürmekti.
- 12:25Geminin Dengeleme Sistemi
- Gemi mühendisleri bunun üzerine artık ada tabir ettikleri bloğun ağırlığını dengeleyecek bir yol aramaya başladılar.
- İskele tarafındaki yakıt depolarını ağzına kadar doldururken sancak tarafındakilerin bir kısmını doldurdular.
- Yakıt bitmeye başladığında gemi yine yan yatıyor, ardından hangarı tümüyle iskele tarafına taşımayı denediler.
- 13:09Modern Uçak Gemilerinin Doğuşu
- Son olarak geminin tekne kısmını iskele tarafına doğru uzatmayı ve dengeyi ağır makinelerle sağlamaya karar verdiler.
- Yirmi yıl süren deneme ve yanılmalardan sonra artık devrim yaratan bir tasarıma sahip oldular.
- İngiliz donanmasına ait Ark Royal gemisi 1937'de denize açıldı ve modern uçak gemilerinin anası oldu.
- 14:02Nimitz'in Yapısı
- Nimitz'de yüzen bir havaalanıdır ve ada onun gözü, kulağı ve beyni olan kontrol kulesidir.
- Birinci kattaki sinir merkezinde uçuş güvertesinden sorumlu subaylar vardır, onların bir üstünde radar ve hava durumu odaları vardır.
- Kaptan köşkü beşinci kattadır ve kaptan gemiyi buradan idare eder, her türlü komuta, strateji ve taktik gemiler buradan verilir.
- 14:40Ana Uçuş Kumanda Odası
- Adanın üstünde radar çanaklarının hemen altında bir uçak gemisinin en önemli bölümü vardır: ana uçuş kumanda odası.
- Burada hava amiri ve gemi amiri bu savaş gemisinin en tehlikeli işlerini yürütür.
- Taarruz uçaklarının idaresi buradan yapılır ve Nimitz'in çevresindeki kalabalık hava trafiği yanı sıra iniş ve kalkışlarda buradan idare edilir.
- 15:27Uçak Gemilerinde Güverte Kontrolü
- Uçak gemilerinde milyonlarca dolar değerindeki uçaklar yakıt alırken, silah yüklenirken ve fark ederken, güverte ekibinin sürekli kanatlardan ve motorlardan kaçınmaları gerekir.
- Mühendisler uçakların gidiş gelişlerini kontrol edebilmek için uçuş güvertesinin yerleşimini minyatür boyutta taklit ederler.
- Bu sistem elektrik kesilse bile güvenilir çalışır ve uçuş güvertesinde olup bitenleri takip etmeyi sağlar.
- 16:46Uçak Gemilerinin Kapasitesi
- Dünyadaki bütün uçak gemilerinden fazla uçağı idare edebilir, doksan savaş uçağına kadar taşıyabilir.
- 1938'de en büyük İngiliz uçak gemisi Ark-Royal sadece elli uçak taşıyabiliyordu.
- Dönemin Amerikalı amiralleri kendi uçak gemileri için bunun iki katını istiyordu, ancak hangarlarda yer yoktu.
- 17:44Uçak Gemilerinde İniş Sistemi
- İnmek üzere olan bir uçağın hemen duramaması halinde potansiyel bir felaket demektir.
- İlk sistemler kum torbalarına bağlanmış iplerden ibaretti, ancak tek bir kum torbası ağır bir uçağı durdurmaya yetmiyordu.
- Hornet'ta saatte 135 kilometre hızla gelen sekiz tonluk bir savaş uçağını sadece 45 metre mesafede durdurabiliyorlardı.
- 18:58Yakalama Telleri Sistemi
- Uçak inişe geçtiğinde kuyruğuna takılmış olan bir kanca yakalayıcı tellerden birine takılarak onu öne doğru iter.
- Güvertenin altındaysa, bu hareket bir mengeneyi içi sıvı dolu bir silindirin içine girmeye zorlar, sıvı uçağın momentini azaltır.
- Pilotlar tek bir teli yakalamak için çok zorlanır, bu yüzden mühendisler arka arkaya birçok tel yerleştirmeyi denediler.
- 19:52İkinci Dünya Savaşı Dönemi İniş Teknikleri
- İkinci Dünya Savaşı sırasındaki güverte inişleri bir tür kontrollü düşüş gibiydi.
- Pilot, geminin kış tarafına doğru yaklaştıkça uçağı tam tellerin üzerine gelecek şekilde konumlandırır.
- Tellerden hiçbirini yakalayamadığı takdirde Davis bariyerleri denilen engellere çarpacak, bu da uçağı durduracaktı.
- 20:32Modern Uçak Gemilerinde İniş Zorlukları
- Jetler güverteye saatte 225 km hızla geliyorlar, bu da pilota uçağını konumlandırmak için çok az bir süre tanıyor.
- Bir uçak gemisine inmek 500 hatta 1500 metre uzunluğunda bir havaalanına inmekten çok daha zordur.
- Yakalayıcı sistemin çalışma prensibi son altmış yılda hiç değişmedi, ancak limit sistemin frenleme gücünü son raddesine kadar zorladı.
- 22:19Pas Geçme Durumu
- Pas geçme, kancanız tellerden hiçbirine takılmadığında yeni bir deneme yapmaya denir.
- Pas geçen pilota boş bir çıkış alanı bırakmak için limitteki pist dışa doğru açı alarak uçağı park etmiş olan uçaklardan uzaklaştırır.
- Yeteneklerini keskinleştirmek isteyen kıdemli pilotlar kıçta durup her iniş hakkında yorum yaparlar.
- 23:43Midway Gemi Tasarımı
- İkinci Dünya Savaşı'nda güvertenin kendisi de düşman bombardıman uçaklarının hedefi haline gelmişti.
- 19 Haziran 1945'te Japon bombardıman uçakları, Amerikan Franklin gemisinin ahşap uçuş gövdesini delip geçerek alttaki hangarı patlattı ve 724 Amerikan askeri hayatını kaybetti.
- Donanma bir daha böyle bir şeyin asla olmaması gerektiğine hükmetti.
- 25:08Midway Gemisinin Özellikleri
- Ahşap bir güverteyi zırhlı çelikle değiştirdiğinizde, asıl sorununuz güvertenin gereğinden fazla ağırlaşmasıdır.
- Midway gemisi, Hornet'tan yaklaşık iki kat daha büyük, boyu 300 metreye ulaşıyordu.
- Geminin uçuş güvertesi 12.000 metrekare alanında ve 9 santimetre kalınlığında çelik plaka ile kaplıydı, ağırlığı ise 61 bin tondu.
- 26:58Midway Gemisinin Savunma Sistemleri
- Midway'in güvertesi de çelik olmasına rağmen zırh kaplama göremezsiniz, çünkü buna gerek yoktur.
- Düşman uçaklarının geminin yakınına bile uğramaması gerekir, çünkü önüne katmanlar halinde farklı ve ileri teknoloji ürünü engeller çıkar.
- Operasyon ekibi bu ileri teknoloji ürünü kalkanı Midway'in alt katlarındaki bir odadan idare ediyor.
- 28:35Jet Uçakların Uçak Gemilerine İnişi
- Midwayin zırhlı güvertesi ona ihtiyacı olan güvenliği sağlıyordu ama üzerindeki uçakların devri kapanmıştı.
- 1950'lerde donanma subayları uçak gemilerinde jetler olmasını istiyordu, ancak bu büyük ve hızlı uçaklar güvenli iniş yapamıyordu.
- Aralık 1945'te ilk kez bir jet bir uçak gemisine inmeyi başardı, bu kahramanca iniş İngiliz donanmasının en iyi test pilotu Eric Winkel Brown tarafından gerçekleştirilmişti.
- 30:19Uçak Gemilerinde İniş Sistemi
- Mühendisler güvenli bir iniş için gereken yaklaşma açısının üç derece olduğunu keşfettiler, ancak pilotun bunu her seferinde yakalaması neredeyse imkansızdı.
- Eski İngiliz donanma pilotu Lud Hard, inişe geçerken görevlinin yönergelerine uyması gerektiğini anlatıyor.
- Bu yöntem tehlikeli olduğu için pilotun iniş açısını kendisinin ayarlayabileceği bir fikir geliştirildi.
- 32:14Aynalı İniş Destek Sistemi
- Amiral Guard, sekreterinden ödünç aldığı aynayı ve el fenerini kullanarak pilotun iniş açısını ayarlamasını sağlayan bir sistem geliştirdi.
- Gemilerde el feneri güverteye sabitlenmiş dört lambayı simgeliyor ve arkalarında ayna var.
- Uçak yaklaşırken güverte lambalarından gelen ışık pilota üç derecelik bir açıyla geri yansıyor ve pilot bu yansımayı aynanın merkezine ortalarsa piste doğru açıyla inebilir.
- 34:06Sistemin Geliştirilmesi
- Işığı sabitlemek için aynayı jiroskopik bir gerece tutturdular, böylece uçak denizin durumundan bağımsız olarak doğru açığa hattını güvenle takip edebilecek.
- Amiral Guard'ın aynalı iniş destek düzeneği sayesinde hızı ve ebatlarına bakmaksızın uçaklar başarıyla iniş yapmaya başladı.
- Sistem, yeni nesil süpersonik avcı uçaklarının ve nükleer silah yüklü bombardıman uçaklarının uçak gemilerine inmesini sağladı.
- 35:40Yakıt İkmali Sorunu
- Uçak gemilerinin yakıt sadece üç günde tükeniyordu ve donanma yeni bir itiş sistemi arıyordu.
- Fosil yakıtla çalışan geleneksel bir uçak gemisi bütün yakıtını üç gün içinde tüketir ve yakıt ikmali gerekir.
- Yakıt ikmali sırasında gemi yavaş bir tankere bağlandığından her ikiside düşman uçak ve denizaltı saldırılarına karşı savunmasız kalıyor.
- 37:15Nükleer Güç Sistemi
- Bilim adamları, uranyum atomunun parçalanmasıyla onları bir arada tutan bağların zayıfladığını keşfettiler.
- Geminin derinliklerinde kurulu bir nükleer reaktörde gerçekleşen zincirleme reaksiyon, yüksek miktarda ısı enerjisinin açığa çıkmasını tetikliyor.
- Bu ısı buhar üretiminde kullanılabilir, buhar bir türbinin içine verildiğinde kanatlarında yüksek hızla dönmesine sebep olur ve bu hareketi bir dizi dişlerinin yardımıyla aktararak yüzyirmi metre uzunluğunda bir şaftın ucundaki pervaneyi döndürmeye yetecek dönüş gücünü oluşturur.
- 38:30Nükleer Güç Sisteminin Avantajları
- Nükleer gücün bir bedeli var; gemi mürettebatını ölümcül radyasyondan korumak için reaktörün yüzlerce ton kurşunla kaplanması gerekiyor.
- Bir süper uçak gemisinde sekiz reaktör olması gerekir ve omurgayı petek yapılı çelik hücrelerle kuvvetlendirmişler.
- Amerikan Enterprise gemisi 1961'in Kasım ayında açıldı ve içindeki sekiz reaktör onu dünyanın en büyük nükleer güç tesisi haline getirdi.
- 39:49Modern Uçak Gemileri
- Bugün bir Nimitz sınıfı süper uçak gemisinin yirmi yılda bir yakıt alması yeterli ve aynı gücü elde etmek için yalnızca iki reaktöre ihtiyacı var.
- Eskiden yakıt için kullanılan alan, artık jetleri için yakıt ve cephane depolamak için kullanılıyordu.
- Geminin reaktörleri, denizin üzerindeki bir kasabayı andıran bu yapıya gereken enerjiyi 2500 metre uzunluğundaki kablolarla iletir.
- 40:29Uçak Gemilerinde Yaşam
- Altıbin kişilik mürettebat için ayrılmış 14.000 yastık kılıfı ve 28.000 çarşaf vardır.
- Aşçılar her gün 18.000 yemek, 120.000 yumurta, 15.000 kilo patates ve 11.000 kilo et hazırlar.
- Uçak gemilerinde insanın ailesinden uzak olması en kötü yanı olabilir ve her gün aynı sıradan günler yaşanır.
- 41:13Uçak Gemilerinin Tarihi
- Son otuz yıldır bu topluluk, dünya çapındaki anlaşmazlıklar da düşmanın tam kalbini, hava gücünü taşıyarak becerisini ispatladı.
- İlk Nimitz 1975 yılında görevlendirilmişti ve o kadar başarılıydı ki Amerikan donanması dokuz tane daha sipariş etti.
- İlkinin yapılıp hizmete hazır hale gelmesi için yedi uzun sene beklemek gerekirdi ve Amerika'da 91 bin tonluk bir Nimitz sınıfı uçak gemisini barındırabilecek yalnızca bir tane kuru rıhtım vardı.
- 42:05Uçak Gemilerinin İnşaatı
- 1981 yılına kadar Amerikan donanması uçak gemilerini geleneksel yöntemlerle inşa ediyor, onları bina gibi aşağıdan yukarı doğru yapıyorlardı.
- Bir gemide kullanılan halat uzunluğu New York'tan Dallas'a kadar uzanacak ölçüdeydi ve 45 bin ton çelik ve bir işçiler ordusu gerekiyordu.
- Bir uçak gemisi inşa etmek 33 milyon saati buluyordu.
- 43:00Modern İnşaat Yöntemleri
- Günümüzde Nimitz uçak gemilerini tersanede bölüm bölüm inşa edip sonrasında bunları birbirine kaynaklıyorlar.
- Uzmanlar halatları ve elektronik sistemi kurarken sürekli yer değiştiriyorlar ve birbirlerinin yoluna çıkmadıkları zaman da gemiyi çok daha hızlı inşa ediyorlar.
- Eskiden geleneksel bir tersanede üç saat süren bir iş, yeni modüler yöntem sayesinde bir saat sürüyor.
- 43:53Modern Uçak Gemilerinin Özellikleri
- Bilgisayarlı tasarım alanındaki gelişmeler sayesinde iç içe geçen parçaların sayısının azalması verim çok arttıracak.
- Batı yarımkürenin en büyük Vinci modülleri yerleştirmek için kullanılıyor ve 161 modül bir araya gelince uçak gemisi ortaya çıkıyor.
- Modüllerin her birinin ağırlığı 850 ton civarı ve modülleri hareket ettirmek seyyar vincin sınırlarını son raddeye kadar zorluyor.
- 44:35Modern Uçak Gemilerinin Tamamlanması
- 8 Temmuz 2006'da işçiler bulmacanın son parçasını da yerine yerleştiriyor ve geminin 700 tonluk sinir merkezi yani ada yerleştiriliyor.
- Nihayet üç yıllık yapım çalışmasından sonra gemiyi inşa edenler kuru havuzu suyla dolduruyorlar ve görev tamamlanıyor.
- Nimitz sınıfı uçak gemilerinin sonuncusu olan USS George HW-3 suya iniyor ve bu gemi, uçak gemisi tasarımındaki yüz yıllık dönemin zirve olması.
- 45:19Modern Uçak Gemilerinin Avantajları
- Gemi, uçak gemisi tasarımındaki yüz yıllık dönemin zirve olması ve güvertesi yeni nesil uçakları taşımaya hazır.
- Bombeli gövdesi su direncini büyük ölçüde düşürür ve daha hafif bileşik malzemelerle adanın ağırlığı azaltılmış.
- Otomatikleşmiş sistemler insan gücü ihtiyacını en aza indirmiş ve USS George W. Bush isimli gemi altı milyonluk bir savaş aracı olup çıkmış.
- 46:14Gelecek Uçak Gemileri
- Nimitz sınıfı uçak gemileri günümüzde dünyanın en büyük ve teknolojik olarak en gelişmiş savaş gemileridir.
- Gemi mühendisleri yeni nesil bir uçak gemisi üzerinde çalışıyor olsalar da bu gemilerin ilki 2014 yılına kadar donanmaya teslim edilemeyecek.
- O zamana kadar da Nimitz denizlerde hüküm sürmeye devam etti.