Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Deniz Hoca tarafından sunulan TYT Türkçe dersinin bir bölümüdür. Öğretmen, fiilde çatı konusunu detaylı şekilde anlatmaktadır.
- Videoda fiilde çatı konusu iki ana başlıkta incelenmektedir: öznesine göre fiiller (etken, edilgen, dönüşlü, işteş) ve nesnesine göre fiiller (geçişli, geçişsiz, oldurgan, ettirgen). Her bir fiil türü için örnekler verilerek, özne ve nesne arasındaki ilişkiler açıklanmaktadır.
- Öğretmen, fiillerin öznesine göre sınıflandırılmasıyla başlayıp, işteş fiillerin tanımı ve örnekleri ile devam etmekte, ardından nesnesine göre fiillerin sınıflandırılması ele alınmaktadır. Video, ettirgen fiillerin detaylı açıklamasıyla sonlanmakta ve bir sonraki videoda bu konunun daha detaylı ele alınacağı bilgisiyle tamamlanmaktadır.
- 00:17Fiilde Çatı Kavramı
- Bu videoda fiilde çatı konusu ele alınacak, öğrencilerin korktuğu karmaşık görünse de aslında oldukça basit bir konudur.
- Fiilde çatı, yüklemi fiil olan cümlelerde kullanılan fiillerin özne ve nesne ile olan ilişkilerine verilen isimdir.
- Fiilde çatı, öznesine göre ve nesnesine göre iki başlıkta incelenir.
- 01:47Öznesine Göre Fiiller
- Öznesine göre fiiller etken, edilgen, dönüşlü ve işteş fiillerdir.
- Etken fiillere, cümledeki işi gerçekleştiren gerçek öznelerin bulunduğu fiiller denir.
- Gizli özneler de gerçek özne olarak kabul görür.
- 03:37Edilgen Fiiller
- Etken fiillere l ve n ekleri getirilir ve özne ortadan kaybolursa, yapılan işi kimin yaptığı belli olmazsa, bu fiillere edilgen çatılı fiiller denir.
- Edilgen fiillerde sözde özne vardır, yani özne belli değildir.
- Edilgen fiillerde yüklemde genellikle l veya n eki bulunur.
- 06:47Dönüşlü Fiiller
- Dönüşlü fiiller, etken fiillere l ve n eklerin getirilmesiyle oluşturulan, işi yapan ve işten etkilenen öznenin belli olduğu eylemlerdir.
- Dönüşlü fiillerde gerçek özne vardır, işten etkilenen de aynı öznedir.
- Dönüşlü fiillerde özne belli olup, edilgen fiillerden farklı olarak işi yapan kişi belirtilir.
- 08:31İsteş Fiiller
- İsteş fiillere, fiile getirilen ekleri ile birlikte gerçekleşen eylemin en az iki kişi tarafından karşılıklı olarak ya da birlikte yapıldığını gösteren fiiller denir.
- İsteş fiillerde önemli olan, eylemin birlikte veya karşılıklı olarak yapıldığıdır.
- "Tanışmak" gibi karşılıklı yapılan eylemler istes fiil olarak sınıflandırılır.
- 09:21İşteş Fiiller
- İşteş fiiller, birden fazla kişinin birlikte yaptığı eylemleri ifade eder ve "ş" ekinin varlığından anlaşılır.
- İş kelimesi "iş" kökü ile "teş" ekinin birleşmesiyle oluşmuştur ve "karındaş, kardeş, yoldaş, vatandaş" gibi birlikte olan manasına gelir.
- Yarış, güreş, savaş ve barış gibi fiiller kök halinde "işteş" şeklini almıştır ve doğrudan işteş fiil olarak kabul edilir.
- 11:49Fiillerin Nesneye Göre Sınıflandırılması
- Türkçe'de fiiller nesne alabilme özelliğine göre geçişli, geçişsiz, oldurgan ve etkendir olarak dört gruba ayrılır.
- Geçişli fiiller, nesne alabilen ve "ne" veya "kimi" sorularına cevap verebilen fiillerdir.
- Geçişsiz fiiller, nesne alamayan ve "ne" veya "kimi" sorularına cevap veremeyen fiillerdir.
- 15:47Oldurgan Fiiller
- Oldurgan fiiller, geçişsiz fiilleri geçişli hale getiren fiillerdir.
- Geçişsiz fiillerin "dir" ekini alarak geçişli hale gelmesiyle oldurgan fiil olur.
- Örneğin "ölmek" geçişsizken "öldürmek" oldurgan fiil olur, "baktırmak" ve "yatırmak" da benzer şekilde geçişsiz fiilleri geçişli hale getirir.
- 19:07Ettirgen Fiil Kavramı
- Geçişli fiillere eklerini getirirsek, geçişlilik durumunu arttırmış oluruz ve bu fiilleri "ettirgen fiil" olarak adlandırırız.
- Ettirgen fiillerin tespiti için fiilin köküne bakmak gerekir; kök geçişsiz ise olrgan, kök geçişli ise ettirgen fiil olarak adlandırılır.
- İstirmak, kazıtmak, duyurmak ve postalamak gibi fiiller geçişli köklere sahip ve t eki ile daha da geçişli hale gelmiş ettirgen fiillerdir.
- 20:54Ettirgen Fiillerin İkinci Anlamı
- Ettirgen fiillerde işin başkasına yaptırılma şeklinde bir anlam da vardır.
- Örneğin "onun mektuplarını postalamak" kendi yapmak anlamına gelirken, "onun mektuplarını posta attı" ifadesi işin başkasına yaptırılma anlamına gelir.
- Bu özellik, sorularda işin başkasına yaptırılma anlamını taşıyan fiili bulmamızı gerektiren sorularda kullanışlıdır.
- 21:46Video Kapanışı
- Fiilde çatı konusu en basit ve önemli örneklerle anlatılmıştır.
- İzleyicilerden videoyu beğenmeleri, kanala abone olmaları ve sosyal medya hesaplarını takip etmeleri istenmektedir.
- Videonun açıklamalar kısmındaki linklerden indirilebilen PDF çalışma kağıtları sunulmaktadır.