Buradasın

TYT Coğrafya Genel Tekrar Dersi

youtube.com/watch?v=A-gX2IlzmNA

Yapay zekadan makale özeti

Kısa
Ayrıntılı

Bu video, "TYT Coğrafyanın Kodları" adlı YouTube kanalında yayınlanan, Yunus Hoca tarafından sunulan kapsamlı bir coğrafya eğitim dersidir. Öğretmen, TYT sınavına hazırlanan öğrencilere yönelik genel tekrar haftası kapsamında coğrafya konularını anlatmaktadır.
Video, coğrafyanın temel kavramlarından başlayarak, atmosfer, iklim, rüzgarlar, yağış türleri, iklim tipleri, Türkiye'nin coğrafi konumu, yerleşmeler, bölgeler, jeolojik zamanlar, iç ve dış kuvvetler, doğal şekiller, Türkiye'nin coğrafi yapısı, yeraltı suları, akarsular, göller, topraklar, bitki örtüsü, nüfus özellikleri, ekonomik faaliyetler, ulaşım türleri ve doğal afetler gibi konuları kronolojik olarak ele almaktadır.
Öğretmen, konuları günlük hayattan örneklerle, kodlama teknikleriyle ve görsel desteklerle anlatarak öğrencilerin daha iyi anlamasını sağlamaya çalışmaktadır. Video, ÖSYM sınavlarında çıkabilecek soru tiplerini belirterek konuları pekiştirmekte ve sınav sonrası veda mesajıyla sona ermektedir.

TYT Coğrafya Genel Tekrar Haftası: TYT Coğrafya'nın kodları okuluna hoş geldiniz mesajı ile video başlıyor.
Sene sonuna yaklaşırken genel tekrar ihtiyacı olduğu belirtiliyor.
Zedo öğretmenleri ile tasarlanan genel tekrar haftası, coğrafya, matematik, tarih, Türkçe, biyoloji, kimya ve fizik derslerini kapsıyor.
02:20Coğrafyanın Temel Kavramları: Coğrafya temelde iki sütun üzerine kuruludur: doğa ve insan.
Doğa, fiziki coğrafya ve beşeri coğrafya olarak ayrılır.
Doğal ortamlar dört temel unsurdan oluşur: biyosfer (canlı), hidrosfer (su), atmosfer (hava) ve litosfer (taş küre).
04:03Coğrafyanın İlkeleri: Coğrafyanın en önemli ilkesi dağılış ilkesidir.
Dağılış ilkesi, harita üzerinde bir dağıtım yapma anlamına gelir.
Coğrafyanın diğer ilkeleri nedensellik ilkesi ve karşılıklı ilgi bağlantı ilkesidir.
05:33Coğrafyanın Alt Dalları ve Yardımcı Bilimleri: Coğrafya ikiye ayrılır: fiziki coğrafya ve beşeri coğrafya.
Fiziki coğrafya, jeomorfoloji (yer şekilleri bilimi) gibi alt dalları içerir.
Beşeri coğrafya, nüfus, yerleşme, tarım, sanayi, ulaşım, turizm, siyasi ve enerji gibi insanla ilgili alanları kapsar.
06:45Coğrafyanın Yardımcı Bilimleri: Jeomorfoloji, jeoloji (yer bilimi), jeofizik (fizik bilimi) ve pedoloji (toprak bilimi) gibi yardımcı bilimlerden yararlanır.
Biyocoğrafya, biyoloji ve botanik (bitki bilimi) gibi bilimlerden yardım alır.
Klimatoloji, meteoroloji (kısa süreli hava olayları) ve fizik bilimlerinden yararlanır.
Hidrografya, hidroloji (su bilimi), limnoloji (göl bilimi), oseonografya (okyanus bilimi) ve potamoloji (akarsu bilimi) gibi bilimlerden yararlanır.
09:58Coğrafya Biliminin Alt Dalları: Coğrafya bilimi fiziki coğrafya ve beşeri coğrafya olmak üzere ikiye ayrılır.
Kartografya, harita bilimi olarak fiziki coğrafyanın alt dalına girer ve matematik, geometri ve astronomi gibi bilimlerden yararlanır.
ÖSYM sınavlarında fiziki ve beşeri coğrafyanın alt dallarına hangi konuların yerleştiği sorulabilir.
11:01Coğrafya Biliminin Gelişimi: İlk çağda coğrafya basit gözlemler şeklinde yapılmış, modern ve bilimsel bir çalışma yoktur.
İlk çağda önemli coğrafyacılar arasında Strabon, Aristoteles, Tales, Herodot, Batlamyus ve Eratosthenes bulunmaktadır.
Batlamyus'un "Coğrafya Kılavuzu", Amasyalı Strabon'un onyedi ciltlik eseri ve Eratosthenes'in coğrafya kelimesini bulması önemlidir.
13:15Ortaçağ ve Yeniçağ Coğrafyası: Ortaçağda İslam dünyası aydınlık dönemini yaşamış, El-Bruni, El-Harezmi, İdrisi, İbni Batuta ve İbni Haldun gibi önemli coğrafyacılar ortaya çıkmıştır.
Yeniçağda Avrupalı devletler ticaret yollarının Osmanlı'nın eline geçmesi nedeniyle yeni dünyaya açılmıştır.
Bartelmi Diaz, Ümit Burnunu keşfetmiş; Kristof Kolomb Amerika'yı keşfetmiş; Vasco de Gama Hindistan'a ulaşmış; Katip Çelebi'nin "Cihan Nüması" ve Evliya Çelebi'nin seyahatnamesi önemlidir.
16:23Yakın Çağ Coğrafyası: Yakın çağda modern coğrafyanın temelleri atılmış, fiziki ve beşeri coğrafya ayrımı yapılmıştır.
Alman coğrafyacılar coğrafyanın metodolojisi ve bölümlerini belirlemiştir.
Alexander von Humboldt fiziki coğrafyanın kurucusu olarak Güney Amerika'yı boydan boya gezmiş; Carl Ritter ise beşeri coğrafyanın kurucusu olarak bilinir.
19:34Atmosfer ve Özellikleri: Atmosferin katmanları aşağıdan yukarıya doğru troposfer, stratosfer, mezosfer, termosfer ve egzosfer olarak sıralanır.
Troposfer yeryüzüne en yakın katmandır, gazların %75'i burada bulunur ve canlılar burada yaşar.
Troposferde 200 metrede bir derece sıcaklık düşer, bu nedenle yukarıya çıkıldıkça sıcaklık azalır.
21:33Atmosferin Diğer Katmanları: Stratosferde ozon tabakası bulunur ve bu tabaka bizi zararlı ultraviyole güneş ışınlarından korur.
Mezosfer meteorların parçalandığı katmandır.
Termosfer çok sıcak bir katmandır, kutup ışıkları burada görülür ve iyonosfer tabakası radyo dalgalarının yansıtılmasını sağlar.
Egzosfer en dış katmandır ve burada yapay uydular bulunur.
25:00Hava Durumu ve İklim Arasındaki Farklar: İklim uzun süreli hava olaylarını inceler, bir bölgede uzun süreli sıcaklık, yağış ve diğer hava olaylarının ortalamaları iklimi yansıtır.
Hava durumu kısa süreli hava olaylarını inceler, örneğin "yarın yağmur yağacak" gibi cümleler hava durumunu kapsar.
İklim klimatoloji tarafından, hava durumu ise meteoroloji tarafından incelenir.
26:15İklim Elemanları ve Sıcaklık: İklim elemanlarından (sıcaklık, nem, yağış, rüzgar) soru gelmesi bekleniyor, özellikle sıcaklık kısmının nasıl oluştuğu ile ilgili bir soru çıkabilir.
Dünya'ya güneşten ısı (enerji) gelir, sıcaklık gelmez; ısı yere çarpıp kırılınca sıcaklığa dönüşür.
Dünya yerden yansıyan ışınlarla ısındığı için aşağı kesimler daha sıcak, yukarı kesimler çıkıldıkça 200 metrede 1 santigrat derece azalır.
28:01Sıcaklığı Etkileyen Faktörler: Güneş ışınlarının yere düşme açısı sıcaklığı etkiler; ekvatora ve çevresine dik açıyla düşen ışınlar fazla ısıtır.
Sabah güneş ışınları eğik açıyla gelir ve ısıtamaz, öğlen dik açıyla gelir ve ısıtır; yaz mevsiminde dikey yakın açıyla gelir, kış mevsiminde eğik açıyla gelir.
Bakı (güneşe bakan taraf) sıcaklığı etkiler; güneşe bakan taraf ısınır, güneşe bakmayan taraf soğuk olur.
29:37Güneş Işınlarının Düşme Açısı ve Bakı: Güneş ışınları yengeç dönencesine dik düşer, sonra güneye, ekvatora ve oğlak dönencesine gider gelir, kuzeyine çıkamaz.
Yengeç dönencesinin kuzeyinde kalan bir yerde güneşe bakan taraf her zaman güneydir.
Türkiye'deki bir dağın veya evin her zaman bakısı güney cephesidir çünkü güneş kuzeye vuramaz.
31:07Oğlak Döncesinin Güneyindeki Bakı: Oğlak dönencesinin güneyinde kalan bir yerde güneş her zaman kuzeyden vurur ve güneyine vuramaz.
Yengeç ve oğlak dönencesi arasında kalan bir yerde bakı hem kuzey hem güney olabilir.
Bakının sıcaklığı etkilediği ve bu konunun önemli olduğu vurgulanmaktadır.
32:03Yükselti ve Sıcaklık İlişkisi: Güneş ışınları ısı olarak yere çarpar ve yerden yukarıya çıkıldıkça sıcaklık azalır.
Yükseklere çıkıldıkça ikiyüz metrede bir derece sıcaklık azalır.
Sıcaklığın azalmasına bağlı olarak bitkiler değişir: aşağı kesimlerde geniş yapraklı bitkiler, sonra karma ormanlar, iğne yapraklı ağaçlar, sonra çayırlar ve kalıcı karlar oluşur.
33:40Yükselti ve Sıcaklık İlişkisinin Grafiksel Gösterimi: Yükselti ile sıcaklık arasındaki ilişki ters orantıdır.
Bir yer artarken diğeri azalır, bu ilişki grafiksel olarak ters orantı şeklinde gösterilir.
34:15Nem ve Sıcaklık İlişkisi: Nemli yerler (deniz kenarları) yavaş yavaş ısınır ve yavaş yavaş soğur.
Nem olmayan yerler (kara kütlelerinin içi) hızlı ısınır ve hızlı soğur.
Çöllerde sabahları sıcak, geceleri soğuk olur çünkü nem yoktur.
36:29Okyanus Akıntıları ve Sıcaklık İlişkisi: Okyanus akıntıları sıcaklık üzerinde etkilidir; ekvatordan gelenler sıcak, kutuplardan gelenler soğuktur.
Golstream sıcak su akıntısı Amerika'nın doğu kesimlerine ve Avrupa'nın batı kesimlerine çarpıp ılıman okyanusal iklim oluşturur.
Labrador soğuk su akıntısı sayesinde aynı enlem üzerindeki bölgeler farklı sıcaklıklara sahip olabilir.
38:14Abone Olma Çağrısı: Eğitmen, genel tekrarların uzun süreceğini ve emek gerektirdiğini belirtiyor.
Bir buçuk milyon aboneye sahip olduğunu ve hedefinin iki milyona ulaşmak olduğunu söylüyor.
İzleyicilerden abone olmalarını ve emek veren insanlara destek olmalarını rica ediyor.
39:24Basınç Kavramları: Yüksek basınç, fazla gaz ve fazla baskı anlamına gelir; alçak basınç ise az gaz ve az baskı anlamına gelir.
Yüksek basınç alanında gazlar yukarıdan aşağı gelir, yere çarpar ve çevreye yayılır.
Alçak basınç alanında gazlar yukarıya çıkar, çevreden gelen gazlar çarpışıp yukarı gider ve bulut oluşturur.
42:12Basınç Alanlarının Özellikleri: Alçak basınç alanında yükselici hava hareketi görülür, çevreden merkeze yatay hava hareketi vardır ve hava bulutludur.
Yüksek basınç alanında alçalıcı hava hareketi görülür, merkezden çevreye yatay hava hareketi vardır ve hava açıktır.
Normal basınç 1000 milibar civarındadır; 1000 milibarın üzerinde yüksek basınç, 1000 milibarın altında alçak basınç olarak kabul edilir.
44:51Rüzgar Kavramları: Rüzgar, çok gazın olduğu yerden az gazın olduğu yere doğru eser.
Rüzgar gülleri, rüzgarların esme sıklığı ile oluşturulur ve hangi yönde çok estiğini gösterir.
Rüzgar gülleri aynı zamanda arazi şekli hakkında da yorum yapmamızı sağlar.
47:17Sürekli Rüzgarlar: Ekvatora giden rüzgarlara alize rüzgarları, kutuptan gelenlere kutup rüzgarı, arada kalanlara batı rüzgarı denir.
Batı rüzgarları kıtaların batı kesimlerine, alize rüzgarları denizden gelirse yağış bırakırlar.
Bu üç rüzgar (batı, kutup ve alize) sürekli esiyor ve yıl boyunca durmadan devam eder.
48:17Mevsimlik Rüzgarlar - Muson Rüzgarları: Mevsimlik rüzgarlar muson rüzgarları olarak adlandırılır ve Güneydoğu Asya'da (Çin ve Hindistan'ın son tarafında) görülür.
Musonlar yaz musonları ve kış musonları olarak ikiye ayrılır.
Yaz musonlarında kara sıcak, deniz soğuk olduğundan denizden karaya doğru rüzgar eser, nem ve yağış getirir, altı ay boyunca yağmur oluşturur ve sellere neden olur.
Kış musonlarında kara soğuk, deniz sıcak olduğundan karadan denize doğru rüzgar eser, nem getiremez ve yağmur oluşmaz.
50:27Yerel Rüzgarlar: Yerel rüzgarlar arasında fön rüzgarı da bulunmaktadır.
Fön rüzgarı yerel rüzgarlardan biridir ve fön makinesinden aklımıza gelir.
51:03Fön Rüzgarları: Fön rüzgarları, dağın arkasına doğru esen sıcak rüzgarlardır ve yüz metrede bir derece artar.
Fön rüzgarları yazın bitkilerin kurumasına, tarım ürünlerinin erken olgunlaşmasına ve dağlardaki karların erimesine neden olur.
Türkiye'de Karadeniz dağlarında kış mevsiminde güneyden gelen fön rüzgarı havayı ısıtarak orman yangınlarına neden olabilir.
53:04Meltem Rüzgarları: Meltem rüzgarları günlük rüzgarlardır ve sabah karadan denize veya denizden karaya doğru esen rüzgarlardır.
Akdeniz çevresinde sıcak olan Siroco ve soğuk olan Mistral rüzgarları bulunur.
Adriyatik denizi civarında soğuk olan Bora rüzgarı, İtalya'ya doğru esen bir rüzgardır.
55:29Nem ve Yoğuşma Türleri: Nem su buharıdır ve suyun olduğu yerlerde, ekvator çevresinde, alçak yerlerde ve deniz kenarlarında fazla olur.
Karanın içine girdikçe, kutuplarda, dağların tepelerinde ve çöllerde nem azalır.
Çiğ, kırağı ve kırç gibi yoğuşma türleri vardır; çiğ sıfır derecenin üstünde, kırağı sıfır derecenin altında, kırç ise daha soğuk yerlerde oluşur.
58:05Yağış Türleri: Yağmur ve kar aynı şeydir, gökyüzünde sıfır derecenin üstünde ise yağmur, altında ise kar olarak düşer.
Konveksiyonel yağışlar, havanın ısınarak yükselmesiyle oluşan yükselim yağışlarıdır ve karanın içinde ve ekvator çevresinde görülür.
Orografik yağışlar, dağların etkisiyle oluşan yağışlardır.
1:01:43Orografik Yamaç Yağışı: Orografik yamaç yağışında, yükselen hava soğuyarak kabını küçültür ve içindeki suyu dışarı atarak yağış oluşur.
Türkiye'de Karadeniz'in yamaçlarında ve Akdeniz'in Toros dağlarında, dünyada ise Himalaya dağlarında bu yağış türü görülür.
Himalaya dağlarına tırmanan orografik yağışlar, muson yağmurlarının oluşumunda etkilidir.
1:02:46Cephe Yağışı: Cephe yağışı, sıcak hava ile soğuk hava karşılaştığında oluşur; sıcak hava soğuğa girince küçülüp içindeki suyu dışarı bırakır.
Cephe yağışının diğer ismi frontal yağıştır ve dünyada 60. enler civarında sıcak ve soğuk hava karşılaşma alanlarında görülür.
Cephe yağışları, sıcak hava ile soğuk hava arasındaki karşılaşma alanlarında oluşur.
1:03:50Dünya Yağış Dağılımı: Dünyada yağışlar en fazla Amazon havzası, Kongo havzası, Endonezya çevresi ve Muson Asya'sında görülür.
Batı rüzgarlarının vurduğu bölgelerde (60 enler civarında) yağış oluşur, ancak kara kütlesinin içine giremeyen nem nedeniyle bazı bölgelerde yağış olmaz.
Yağış olan yerlerde ormanlar oluşur; ekvatoral bölgelerde dekvatoral ormanlar, Muson bölgesinde yaprak döken karma ormanlar bulunur.
1:05:33Büyük İklim Tipleri: Ekvatoral iklimde her mevsim sıcak ve yağışlıdır, yıllık sıcaklık ortalaması 25 derecenin üzerinde olup sıcaklık farkı azdır.
Muson ikliminde yaz mevsiminde bol yağmur yağarken, kış mevsiminde yağışlar azalır; Himalaya dağlarına tırmanarak oluşan orografik yağışlar bu iklimde etkilidir.
Savan ikliminde bir dönem güneş ışınları dik açıyla gelir, yağışlar ciddi olurken, güneş ışınları dik açıyla gelmediği dönemde yağışlar tamamen kurak olur.
1:10:13Çöl İklimi: Çöl, yıllık yağış miktarı 200-250 milimetrenin altındaysa tanımlanır.
Çöllerde günlük sıcaklık farkı en fazla olan yerlerdir, sabah sıcak akşam soğuk olur.
Çöllerde suyun olmadığı yerlerde fiziksel çözülme (hava sıcaklığından dolayı genleşip büzülme) gerçekleşir.
1:12:18Akdeniz İklimi: Akdeniz ikliminde karstik araziler, kızılçam ormanları ve maki çalıları bulunur.
Akdeniz iklimi kış mevsiminde cephe yağışları alır.
Akdeniz iklimi, Akdeniz'in olduğu yer, Afrika'nın en kuzeyinden en güneyine, Avustralya'nın uç kesimlerine kadar uzanan bir alanda görülür.
1:14:31Okyanussal İklim: Okyanussal iklim, okyanus akıntıları ve batı rüzgarları etkisiyle oluşur.
Sıcak su akıntıları (Gostream, Alaska, Brezilya, Mozambik, Doğu Avustralya) ılıman okyanusal iklimin olduğu yerlerle paralellik gösterir.
Okyanussal iklimde karışık ormanlar (hem geniş yapraklı hem yeni yapraklı ağaçlar) bulunur ve düzenli yağış alır.
1:15:56Step ve Sert Karasal İklim: Step iklimi, çölden sonra karaların içinde başlar ve çölün etraflarında yaygındır.
Sert karasal iklimde sıcaklık eksi beşlere, eksi onlara düşer ve hava iyice sertleşir.
Step iklimi ılıman karasal iklimin bir diğer ismidir.
1:17:37Tundra ve Kutup İklimi: Tundra ikliminde yılın dokuz ayı toprak donmuş, üç ayı hafiften erir ve sadece yılın iki-üç ayı sıcaklık 10 derecenin üstüne çıkabilir.
Tundra ikliminde ağaç yetişmez, sadece yosunlar ve likenler bulunur.
Kutup ikliminde sıcaklık derecenin altında kalır ve bitki örtüsü yoktur, sadece hayvanlar bulunur.
1:19:38Türkiye'nin Coğrafi Konumu: Türkiye'nin coğrafi konumu 26,45-42 doğu boylamları ve 36-42 kuzey paralelleri arasında yer alır.
Mutlak konum, paralel ve meridyenler ile ilgili matematiksel hesaplamaların sonucudur.
Göreceli konum ise ülkeye özgü özelliklerdir, örneğin Türkiye'nin çevresinde Arabistan, Afrika ve Suriye bulunması, üç tarafı denizlerle çevrili olması ve köprü görevi görmesi.
1:22:25Türkiye'nin İklim Elemanları: Türkiye'de en sıcak bölgeler Ege, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu'dur, özellikle Güneydoğu Anadolu karanın içi olduğu için yazın daha hızlı ısınır.
Soğuk bölgeler kuzeydoğu ve deniz kenarlarıdır, deniz kenarları nem nedeniyle daha ılıman olur.
Türkiye'yi etkileyen basınç kuşakları arasında İzlanda, Sibirya, Basra Körfezi ve Azor Adaları bulunur.
1:25:12Türkiye'yi Etkileyen Rüzgarlar ve Yağmur Dağılımı: Güneyden gelen rüzgarlar sıcak, kuzeyden gelen rüzgarlar soğuktur.
Türkiye'de en fazla yağmur dağılımı için "E" harfi yöntemi kullanılır: Karadeniz sonbaharda, Erzurum-Kars çevresi yazın, iç kısımlar ilkbaharda, Akdeniz kış mevsiminde en fazla yağmur alır.
Bu bilgi, grafiklerde en fazla yağmurun hangi mevsimde düştüğünü ve hangi bölgede olduğunu belirlemek için kullanılır.
1:27:16Dünya Haritası ve Medeniyetler: Aztek-Maya medeniyeti Amerika kıtasında, İnka medeniyeti ekvatorun güneyinde dağların tepelerinde, Akdeniz medeniyeti Akdeniz çevresinde, Mısır medeniyeti Nil Nehri'nin olduğu yerde, Mezopotamya medeniyeti Fırat ve Dicle'nin olduğu yerde, Hint medeniyeti İndus ve Ganj nehirleri arasında, Çin medeniyeti Sarı Mekki kırmakta yer almaktadır.
1:28:04Dünya Nüfusunun Dağılımı: Dünyada nüfusun en kalabalık olduğu yerler sanayi, ulaşım ve ekonomik imkanlar açısından avantajlı olan bölgelerdir.
Nüfusun seyrek olduğu yerler dağlık alanlar, kayalık And Dağları, Himalaya Dağları, kutba yakın yerler, çöl alanları (Arizona, Atacama, Namib, Kalahari, Sahra, Arabistan, Tar, Kızılkum, Karakum, Taklamakan, Kobi çölleri) ve Avustralya'nın iç kesimleridir.
1:29:14Yerleşme Dokuları: Dağınık yerleşmeler Türkiye'de Karadeniz bölgesinde görülür; burada su kaynakları bol olduğu için insanlar istedikleri yere ev yapabilir, yer şekilleri engebeli olduğu için mecburen dağılmak zorunda kalır ve tarım arazileri az olduğu için tarlalara yakın yerleşirler.
Toplu yerleşmeler İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Doğu'da görülür; burada su kaynakları az olduğu için insanlar suyun çevresinde yerleşir ve diğer arazileri tarım arazisi olarak kullanırlar.
1:30:51Köy Altı Yerleşmeleri: Köy altı yerleşmeleri geçici ve devamlı olarak ayrılır; geçici yerleşmeler arasında yay obası, yay obasının yavru kurtları ve dalyan gibi yerler bulunur.
Devamlı yerleşmeler arasında mahalleler, divanlar, mezra ve çiftlikler yer alır; mahallelerin birleşmesiyle divanlar oluşur.
Yaylalar hayvanların ot atıldığı yerlerdir; yaz mevsiminde hayvanlara ot atılır, geri dönülür; Akdeniz kesiminde ise insanlar serinlemek için yaylalara çıkar.
1:32:59Bölgesel Ayrım: Bölgeler şekilsel bölge ve işlevsel bölge olarak ayrılır; şekilsel bölgeler doğal şekiller (yer şekilleri, iklim, hidrografya, su, bitki, toprak, doğal afet) ve beşeri şekiller (nüfus, yerleşme, kültür, sanayi) olarak sınıflandırılır.
İşlevsel bölgeler bir işi kolaylaştırmak için yapılan bölgelerdir; yönetim bölgeleri (büyükşehir belediyeleri), hizmet bölgeleri (karayolları genel müdürlüğü), kalkınma bölgeleri (Güneydoğu Anadolu GAP Kalkınma Bölgesi) ve istatistik bölgeleri gibi örnekler verilebilir.
1:36:35Doğal ve Beşeri Bölgeler: Doğal bölgeler (iklim, bitki, toprak bölgeleri) keskin hatlarla birbirinden ayrılamaz ve uzun yıllar boyunca değişebilir.
Beşeri bölgeler (sanayi, pamuk üretim bölgeleri gibi) daha hızlı değişebilir.
1:37:32Türkiye'deki Önemli Projeler: Ordu-Giresun havaalanı, gençler deniz doldurularak oluşturulmuş bir havaalanıdır.
Karadeniz sahil yolu, Karadeniz'in ulaşımını sağlar.
Marmaray, Avrupa ve Anadolu yakasını denizin altından Gebze'ye kadar birbirine bağlar.
Avrasya tüneli, araçlarla beraber denizin altından gidiş geliş yapabilmemizi sağlar.
Maltepe sahil parkı, sahilin doldurulmasıyla oluşturulmuş büyük bir sahil parkıdır.
Osmangazi köprüsü, İzmit'in körfezini dolaşmamızı engelleyerek İstanbul'dan doğrudan karşı tarafa geçiş imkanı sağlar.
1:39:02Dünya'nın Tektonik Oluşumu ve İç Yapısı: Dünya'nın en dıştaki katmanı litosfer (yer kabuğu) olup, en ince olan katmandır ve sial (karasal kabuk) ve sima (okyanussal kabuk) olarak ikiye ayrılır.
Manto, en fazla hacme sahip katmandır ve içinde konveksiyonel lav akıntıları vardır.
Çekirdek, 6000 dereceye kadar giden sıcak bir sıvı ve katı haldedir.
Konveksiyonel lav akıntıları sayesinde tektonik olaylar gerçekleşir, levhalar hareket eder ve birbirinden uzaklaşır.
1:42:21Jeolojik Zamanlar: Jeolojik zamanlar geçmişten günümüze doğru prekabrien, paleozoik, mezozoik ve senozoik olarak ayrılır.
Prekabrien, ilkel pirelerin yaşadığı dönemdir.
Paleozoik, Pangea adı verilen tek parça halindeki dünya kıtasının olduğu ve taş kömürü yataklarının oluştuğu dönemdir.
1:43:53Türkiye'nin Jeolojik Özellikleri: Türkiye'de taş kömürü yataklarının az olmasının nedeni, ülkenin genç oluşumlu olması ve eski arazilerin az olmasıdır.
Mezozoik, meteorların düştüğü ve dinozorları yok ettiği dönemdir.
Senozoik, günümüzde yaşadığımız dönemdir ve ikiye ayrılır: Tersiyer ve Kuaterner.
1:45:16Tersiyer ve Kuaterner Dönemleri: Tersiyer, Türkiye'nin (Anadolu'nun) oluştuğu dönemdir ve Toroslar gibi dağlar bu dönemde oluşmuştur.
Tersiyer döneminde petrol, linyit, bor ve tuz gibi jeolojik kaynaklar oluşmuştur.
Kuaterner, insanların ortaya çıkmaya başladığı ve Türkiye'nin ince ince şekillenmeye başladığı dönemdir.
1:47:05İç Kuvvetler: İç kuvvetler, orojenez (dağ oluşumu), epirojenez (kıta oluşumu), deprem, seizma ve volkanizma olarak dörde ayrılır.
Orojenezde kırık ve kıvrım dağlar oluşur; sert yapıda olan araziler kırılırken, yumuşak yapıda olan araziler kıvrılır.
Kırık arazilerde yüksekte kalan kısma horst, alçakta kalan kısma graben denir; yumuşak arazilerde ise antiklin ve senklin oluşur.
1:48:47Dağ Kuşakları ve Epirojenez: Kayalık And Dağları ve Alp-Himalaya Dağları Alp-Himalaya dağ kuşağı olarak geçer ve genç oluşumludur.
Epirojenez, kıta oluşumudur ve transkresyon (denizin ileri gitmesi) ve regresyon (denizin geri gitmesi) kavramlarını içerir.
Transkresyonda karanın üzerine buzul kütlesi çöker, deniz ilerler; regresyonda ise buzul erir, kara yükselir ve deniz geri gider.
1:51:23Volkanizmanın Yüzey ve Derinlikteki Şekilleri: Volkanizmanın yüzeyde oluşturduğu şekiller ve derinde oluşturduğu şekiller vardır.
Derinlik volkanizması MS sınavında iki yıl art arda sorulmuştur.
Derinlik volkanizmasında tabakalara dik şekilde sokulmuş olanlara "daik" denir, yatay şekilde sokulmuş olanlara "sil" denir.
1:53:10Derinlik Volkanizmasının Diğer Şekilleri: Mantar biçiminde bir sokulma varsa buna "lacolit" denir.
En aşağıya batmış geniş kütle anlamında "batolite" vardır.
Bu şekiller yerin altında, derinlerde oluşur.
1:54:04Yüzey Volkanizmasının Şekilleri: Tüf, volkanik küllerin zamanla üst üste yığılması ve çimentolaşmasıyla kayaca dönüşmesidir.
Volkan bombası, kocaman bir volkanik parça bomba gibi atılıp kuruduğunda oluşur.
Krater, volkanlardaki çukur demektir ve meteorlar düştüğünde de oluşur.
Kaldera, kraterden daha büyük olan çukurdur ve Türkiye'de Nemrut Kalderası vardır.
1:55:23Deprem ve Fay: Depremde oluşan kırığa "fay" denir.
Depremin büyüklüğü ile şiddeti farklı şeylerdir; büyüklük yüzeye ne kadar yakın olursa o kadar fazla etkiler.
Normal fay, normal şekilde aşağıya düşmüş faydır; ters fay ise yukarı doğru çıkmış çıkıntılıktır.
Kuzey Anadolu Fay Hattı yanal atımlı faydır ve çok tehlikelidir.
1:57:32Deprem Türleri ve Dünya Haritası: Depremler üç gruba ayrılır: çöküntü depremleri, volkanik depremler ve tektonik depremler.
Çöküntü depremleri ve volkanik depremler sadece çevresini etkiler, tektonik depremler ise yıkıcıdır.
Dünya haritasında deprem çizgileri Amerika'nın batısını boydan boya, Avrupa'dan Türkiye üzerinden, Endonezya'dan Yeni Zelanda'ya, Japonya'ya ve Afrika'nın doğu kesiminden geçer.
2:59:48Deprem Kuşağı ve Kayaçlar: Pasifik deprem kuşağı, Amerika'nın batı kesimi ile Asya'nın doğu kesiminin birleştiği, ateş çemberi olarak bilinen bölgedir ve burada en fazla depremler görülür.
Granit kayacı iç püskürü bir kayaçtır ve tor topoğrafyasını oluşturur; sert olduğu için aşınmaları zorlaşır.
Peri bacalarının oluşumunda etkili olan kayaçlar bazalt ve andezit olup, dış püskürük kayaçlardır ve alttaki tüfü korumuşlardır.
2:01:40Türkiye'deki Kayaçlar ve Deprem Fay Hatları: Kireçtaşının birikmesiyle oluşan traverten ve kalker (kireçtaşı) da önemli kayaçlardır; kalker üzerinde oluşan şekiller karstik şekiller olarak adlandırılır.
Türkiye'de Kuzey Anadolu Fay Hattı, Doğu Anadolu Fay Hattı ve Batı Anadolu Fay Hattı bulunmaktadır.
Depremin az görüldüğü yerler, fay hatlarının bulunduğu bölgelerden uzak olan kıyı kesimleridir.
2:02:31Dış Kuvvetler ve Denge Profili: Dış kuvvetlerde en fazla etkili olan kuvvet akarsulardır; dünyada yüzde yetmişine yakın bölgede akarsular etkili olmaktadır.
Akarsular birçok yerde aşındırır ve taşıyabilirken, rüzgar ve buzullar her yerde etkili olamaz.
Deniz seviyesi denge profili, dağların milyonlarca yıl boyunca aşınır, taşınır ve denizle aynı seviyeye gelmesiyle oluşur; Türkiye gibi genç oluşumlu ülkeler denge profiline ulaşmamıştır.
2:03:34Akarsu Özellikleri ve Denge Profili: Denge profiline ulaşmamış akarsu özellikleri, dağlık bölgelerde oluşur ve yatak emi fazladır.
Dağlık bölgelerde aşındırma gücü, enerji potansiyeli ve akış hızı fazladır.
Denge profiline ulaşmamış akarsu üzerinde ulaşım yapılamaz ve derine aşındırma fazladır.
2:04:39Akarsu Aşındırma Şekilleri: Plato, akarsular tarafından yarılmış yüksek düzlüklerdir ve aşındırma ile oluşur.
Penpen, enine uzanmış düzlüklerdir ve akarsular tarafından aşındırılmıştır.
Boğaz vadi, akarsuların boğaz gibi yardığı vadilerdir; dev kazanı, şelale aşındırma şeklidir.
2:05:43Diğer Akarsu Aşındırma Şekilleri: Kırgıbayır, kırılmış bayır olarak adlandırılır ve bitki örtüsünden yoksun arazilerde sel sularıyla oluşur.
Kanyon vadi, kalkerli arazilerde devasa şekilde akarsu aşındırdığı vadilerdir.
Çentik vadi, akarsular tarafından yarılmış, eğimin yüksek olduğu Karadeniz gibi yerlerde görülür.
2:07:09Akarsu Birikim Şekilleri: Delta, denizin kenarındaki D harfine benzeyen çıkıntıdır ve akarsu içinde taşıdığı alüvyalleri denizin kenarında biriktirir.
Delta oluşması için kıyının sığ olması, bol miktarda alüvyon taşıması, kıyıda güçlü dalga ve gelgit olmaması, kıta sahanlığının geniş olması gerekir.
Menderes, S harfine benzeyen akarsuyun düzleştiği yerlerdeki akış şeklidir ve hem aşındırma hem de biriktirme şeklidir.
2:10:31Sekiler ve Akarsu Bölümleri: Sekiler, merdiven basamağı gibi basamaklı şekillerdir ve epirojenez (kıta oluşumu) kanıtıdır.
Akarsuyun kaynak kısmı, yukarı kısmını ifade eder ve burada aşındırma fazladır.
Akarsuyun ağız kısmı, denize veya göle döküldüğü yeri ifade eder ve burada akarsu düzleşmiştir.
2:12:17Karstik Şekiller: Karstik şekiller, kalkerin üzerinde oluşmuş şekillerdir ve yeraltı suları etkili olur.
Karstik şekiller büyükten küçüğe doğru lapya, doline, ovalaya ve en büyük hali polye şeklinde oluşur.
2:13:46Karstik Şekiller: Karstik şekiller genellikle kalker kayaçlarında oluşur, özellikle geniş alanlara yayılan kalkerlerde.
Obruk, yeraltı sularının kalker üzerinde galeriler oluşturup mağaralar oluşturması ve üst kısmın çökmesiyle oluşan bir karstik şekildir.
Obruklar özellikle Konya'nın ovalarında ve Toros dağlarında görülür, özellikle tarım arazilerinde yeraltı su seviyesi çekildiğinde ortaya çıkar ve ciddi tehlikeler oluşturur.
2:15:17Karstik Şekillerin Türleri: Polye, karstik ovaya dönüşmüş en büyük karstik şekildir.
Mağaralar, kireçtaşı erime sonucunda oluşur ve yukarıdan aşağıya kirecin birikmesiyle sarkıtlar, dikitler ve sütunlar oluşur.
Traverten, kirecin yavaş yavaş birikmesiyle oluşan birikim şeklidir ve Pamukkale travertenleri bu türün bir örneğidir.
2:16:12Rüzgarın Etkili Olduğu Yerler: Rüzgarın etkili olması için bir yerin kurak veya yarı kurak olması, yağışın az olması ve bitki örtüsünün seyrek olması gerekir.
Rüzgarın etkili olması için arazinin gevşek yapıda olması ve rüzgarın hızlı olması önemlidir.
Fiziksel çözünme çöllerin etkili olduğu bölgelerde yaygındır: Arizona, Atacama, Namib, Kalahari, Büyük Vitoya, Gibson, Sahra, Arabistan, Tar, Kızılkum, Karakum, Takla, Makan, Gobi çölleri.
2:17:21Rüzgarın Aşınma Şekilleri: Mantar kaya, rüzgarın alt kısımları aşındırıp üst kısmı bırakarak oluşan bir şekildir.
Tafoni, rüzgarın aşınım şekli olarak delik deşik olan bir yapıdır.
Yardank, rüzgarın dağların aralarına girerek yarılmış dağlar oluşturmasıdır.
Çöl kaldırımı, rüzgarın aradaki kumları taşıya taşıya ortaya taşlar çıkarmış, kaldırım gibi taşlar kalmış kumullardır.
Barkan hilal, hilal şeklindeki kumullardır.
2:18:21Buzullar ve Dalga Etkileri: Sirk buzulu, soğuk yerlerde oluşan bir buzul türüdür.
Moren, buzulların taşıdığı taşlı topraklardır.
Falezler, denizin kenarındaki uçurumlardır ve Türkiye'de kuzeydeki ve güneydeki dağların kıyıya paralel uzandığı yerlerde görülür.
Tombala, dalga getirdiği kumulları biriktirerek karayla adayı birleştirmesiyle oluşan bir yapıdır ve Türkiye'de Kapıdağ Yarımadası ve Sinop'ta bulunur.
Lagün, denizin kenarında oluşan göllerdir.
Deniz kulağı, kıyının kumların birikmesiyle kıyının açığına doğru oluşur.
2:21:14Kıyı Tipleri: Boyuna kıyılar, dağların kıyıya paralel uzandığı yerlerde görülür.
Enine kıyılar, Ege'de görülen kıyılardır.
Ria tipi kıyılar, akarsu vadisinin deniz tarafından doldurulmasıyla oluşur ve İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı geçmişte akarsu vadisi iken suların denizin kabarması ve pirojenik faaliyetlerle doldurulmasıyla ria tipi kıyılar oluşmuştur.
Dalmaçya tipi kıyılar, kıyıya paralel uzanan adacıklar oluşturur ve Dalmaçya köpeğindeki benek benek yapısına benzer.
Kalanlı kıyılar, karstik arazide oluşan kıyılardır.
2:22:48Türkiye'de Görülmeyen Kıyı Şekilleri: Fiyotlu (yoğurtlu) kıyılar, buzul vadilerinin kazmasıyla oluşan paramparça şekillerdir ve Türkiye'de bulunmamaktadır.
Mercanlı kıyılar sıcak denizlerde, okyanuslarda ve ekvatora yakın yerlerde oluşur, Türkiye'de bulunmamaktadır.
Türkiye'de karstik (kalkerli) arazi Toros Dağları'nda ve Sivas çevresinde görülmektedir.
2:24:21Türkiye'nin Yüzey Şekilleri: Tombala, adanın karaya bağlanması ile oluşan bir yüzey şeklidir ve Sinop'ta da görülmektedir.
Antalya travertenler üzerine kurulu bir yerdir ve kireç birikintileriyle oluşmuştur.
Türkiye dağlık ve engebeli bir ülkedir, yükselti değişimleri kısa mesafede fazladır ve doğudan batıya gidildikçe yükselti artar.
2:25:10Türkiye'nin Dağ Türleri: Türkiye jeolojik zamanda genç oluşumlu bir ülke olduğu için hala dağlık ve engebelidir.
Kuzeydeki ve güneydeki dağlar kıvrım dağlarıdır, Ege'deki dağlar ise kırık dağlardır (Kaz, Madra, Yunt, Boz, Aydın, Menteşe).
Amanos Dağları ve Nur Dağları bazı kaynaklarda kırık, bazı kaynaklarda kıvrım olarak geçmektedir.
2:26:05Türkiye'nin İklim Etkileri: Ege'de dağlar kıyıya dik uzanır ve bu aralardan içeriye iklim etkisi sokulabilir.
Kuzeydeki yerlerde dağlar kıyıya paralel uzanır ve deniz etkisi içeriye giremez.
Türkiye'de volkanik dağlar da bulunmaktadır: Nemrut, Sübhan, Tendürek, Ağrı Dağları, Karacadağ, Melendiz, Hasan ve Kula volkanları.
2:27:11Türkiye'nin Delta Ovaları: Türkiye'de dört önemli delta ovası bulunmaktadır: Bafra (Kızılırmak), Çarşamba (Yeşilırmak), Çukurova (Seyhan ve Ceyhan) ve Silifke (Göksu).
Delta ovaları verimli yerlerdir ve alüvyal topraklar oluşur.
Türkiye'nin platoları arasında Çatalca-Kocaeli, Aşın, Erzurum-Kars-Ardahan platosu ve Volkanik Lav platoları bulunmaktadır.
2:28:36Türkiye'nin Dağlık Bölgeleri: Antalya'da Teke ve Taşeli platosu dağlık ve engebeli bir yerdir, denizin kenarı uçurumdur.
Bu bölgelerde nüfus seyrek, tarım çok yapılmaz ve ulaşım sıkıntılıdır.
Çukurova kısmında ise yerleşim vardır.
2:29:25Dünyadaki Önemli Nehirler: Dünyadaki önemli nehirler arasında Misisipi, Amazon, Kongo, Nil ve Tuna nehri bulunmaktadır.
Tuna nehri Karadeniz'e dökülürken, Fırat ve Dicle nehirleri Türkiye'den doğup Basra Körfezi'ne dökülür.
İndus ve Ganj nehirleri Hindistan'da, Sarı İrmak ve Gökırmak nehirleri Çin'de bulunmaktadır.
2:30:19Yeraltı Suları ve Kaynaklar: Fay kaynakları, kırık hattı boyunca aşağıya giden, ısınmış ve yüzeye çıkan sıcak sulardır; mineral bakımından zengin ve iklimden etkilenmezler.
Gayzer kaynakları, aktif volkanların olduğu yerlerde kaynayarak yukarı fışkıran sıcak sulardır; Türkiye'de gayzerler yoktur.
Karstik kaynaklar, kalker (kireçtaşı) arazilerde oluşur, bol miktarda kireç içerir, soğuktur ve mevsimlere göre değişkenlik gösterir.
2:32:25Diğer Yeraltı Kaynakları: Yamaç kaynakları, dağlarda ve yamaçlarda görülen kaynaklardır.
Artezyen kaynaklar, sondaj vurularak iki geçirimsiz tabaka arasında sıkışmış sulardır; tarım arazilerinde sulamak için kullanılır.
2:33:14Türkiye'nin Akarsularının Genel Özellikleri: Türkiye'nin akarsuları düzensizdir çünkü yağış rejimleri düzensizdir; bir dönem akar, bir dönem akmaz.
Türkiye'nin hidroelektrik enerji potansiyeli yüksektir çünkü dağlık ve engebeli bir ülkeyiz.
Türkiye denge profiline ulaşmamış bir ülkeyiz, bu nedenle ulaşımda kullanılamaz ve gemiler Türkiye'nin ortasına kadar gidemez.
2:34:07Akarsuların Fiziksel Özellikleri: Türkiye'deki akarsuların boyları genelde kısadır çünkü üç tarafımız denizlerle çevriliyor.
Akarsuların debileri genelde düşüktür, ancak akış hızları fazladır çünkü dağlık ve engebeli yerden akar.
Türkiye kurak ve yarı kurak bir ülke olduğu için akarsular bol miktarda alüvyon taşır ve hızlı bir şekilde aşındırma yapabilir.
2:35:03Önemli Akarsular ve Göller: Kızılırmak ve Yeşil İrmak önemli akarsulardır; Kızılırmak Bafra'yı, Yeşil İrmak Çarşamba'yı oluşturur.
Seyhan ve Ceyhan nehirleri Çukurova'yı oluşturur, Meriç Nehri sınır oluşturur.
Türkiye'de bazı akarsular başka ülkelere gidip oradan denize dökülüyor, bazıları ise başka ülkeden doğup Türkiye'den denize dökülüyor.
2:35:59Türkiye'nin Gölleri: Türkiye'de göllerin fazla olduğu bölgeler vardır, özellikle Marmara Bölgesi'nde göller diğerlerine göre fazladır.
Van Gölü karma yapılı bir göldür; oluşumunda hem tektonik faaliyetler hem volkanik lav etkili olmuştur.
Göller dışarıya suyunu dökebiliyorlarsa akarsu yardımıyla tatlılaşır, gideni yoksa kapalı havza ise sodalı, acı ve tuzlu olur.
2:36:45Toprak Katmanları ve Tipleri: Toprak katmanları: üstte organik maddenin bulunduğu orizon, sonra A (yıkanma), B (birikme), C (cayışma) ve D (taş) katmanları bulunur.
Toprak tipleri: hidromorfik (bataklık, su içerisinde olan), halomorfik (tuzlu), kalsimorfik (kalsiyumlu kireçli) topraklardır.
Vertisol (dönen topraklar): kireçli arazilerde oluşan, çatlayan ve içindeki taşları dışarı atan topraklardır.
2:38:50Diğer Toprak Tipleri: Rendzialar: yumuşak kireçtaşı üzerinde oluşan topraklardır.
Alüvyonlar: akar suyun taşıdığı topraklardır ve en verimli topraklardan oluşur.
Morenler: buzun taşıdığı topraklardır ve taşlı, verimli olmayan topraklardır.
2:39:51Özel Toprak Tipleri: Koliviyaller: dağlardan sel suları ile beraber dağın eteklerine gelen toprakların birikimiyle oluşur.
Regosoller: volkanik arazilerde lavlarla beraber çıkınca soğukla karşılaşınca rengi solan kumlu topraklardır.
Litosoller: taşlı topraklardır ve dağdan aşağıya giden topraklar arasında taşlar kalır.
2:40:35Rüzgar ve Ekvator Toprakları: Lösler: rüzgarın taşıdığı topraklardır.
Laterit topraklar: ekvatorda görülen, kırmızı renkli, oksitlenmiş ve humus bakımından fakir topraklardır.
Podzol topraklar: sert karasal iklimde, iğne yapraklı ağaçların altında oluşan kül rengi topraklardır.
2:41:34Akdeniz ve Türkiye Toprakları: Terra rosa topraklar: Akdeniz'de görülen, kireçtaşı üzerinde oluşan kırmızı topraklardır.
Çernezyom: Erzurum ve çevresinde görülen, çayır bitki örtüsü altında oluşan, kara renkli ve bol miktarda humus bulunduran topraklardır.
Kahverengi orman toprağı: Karadeniz'de görülen, humus bakımından zengin topraklardır.
2:42:52Tundra ve Çöl Toprakları: Tundra toprakları: yılın dokuz ayı donmuş, üç ayı çözülmüş ve çözünmede bataklık olan topraklardır.
Çöl toprakları: yağışı yetersiz, kireç birikimi var, fiziksel ayrışma var, bitki örtüsü cılız ve humus yoktur.
Bozkır toprağı: bozkır bitki örtüsü altında oluştuğu için humus bakımından zengin değildir.
2:43:53Türkiye Haritasında Topraklar: Rendzialar: Karadeniz'in sol tarafında bulunur.
Kahverengi orman toprağı: Karadeniz bölgesinde bulunur.
Çernezyom: Erzurum ve çevresinde rastlanır.
2:44:38Türkiye'deki Topraklar ve Bitkiler: Terra rosa topraklar: Akdeniz bölgesinde bulunur.
Regosol topraklar: volkanik arazilerde bulunur ve bozkır toprağı ile karıştırılmamalıdır.
Alüvyal topraklar: Bafra Ovası, Çarşamba Ovası, Çukurova gibi delta ovalarında bulunur.
2:45:29Dünyadaki Bitki Formasyonları: Ağaç formasyonu: ekvatoral yağmur ormanları, muson ormanları, ılıman okyanussal iklimde yapraklarını döken karma ormanlar ve sert karasal iklimde tayga ormanlarıdır.
Çalı formasyonu: Akdeniz ikliminde kızılçam, maki ve çalılarla oluşur.
Ot formasyonu: ekvatorun çevresinde step (bozkır) ve çöllerde bulunur.
2:47:07Türkiye'deki Ağaç Türleri: Türkiye'de en fazla meşe ağacı bulunur ve birçok türü vardır.
Kızılçam ağaçları Akdeniz'in dağlarında ve Toroslar'da yaygındır.
Karaçamlar soğuk bölgelerde yaygındır, kayın ağaçları Karadeniz bölgesinde bulunur.
2:47:52Endemik ve Relikt Bitkiler: Endemik türler: kasnak meşesi, datça hurması, kazdağı ve sığla ağacıdır.
Sığla ağacı hem relikt (kalıntı bitki) hem de endemik (ender bulunan) bir bitkidir ve Köyceğiz Gölü bölgesinde bulunur.
Akdeniz'de sedir ve göknar gibi ağaçlar da bulunur.
2:48:52Türkiye'de Bitki Formasyonları: Karadeniz ikliminde ağaçların kesilmesiyle oluşan bozkır, ılıman okyanusal iklimin olduğu bölgelerde ortaya çıkar.
Bozkırlarda küçükbaş hayvancılık yapılır ve bozkır türleri arasında yavşan otu, tavşan otu, sığır kuyruğu ve gelincik gibi hayvan isimleri taşıyan bitkiler bulunur.
Çayırlık alanlarda yaylacılık yapılır ve büyükbaş hayvancılık gerçekleştirilir.
2:50:54Nüfus Yapısı ve Gelişmişlik: Nüfusun cinsiyet yapısına bakarak bir ülkenin gelişmiş mi gelişmemiş mi olduğunu söyleyemeyiz.
Ortalama yaşam süresi, nüfusun yaş gruplarına dağılışı, okuryazar oranı, doğum ve ölüm oranları, şehir ve kır nüfusu, aktif nüfusun sektörlere dağılımı gelişmişlik hakkında yorum yapmamızı sağlar.
Doğal nüfus artışı sadece doğumlar ve ölümlerle ilgilidir, gerçek nüfus artışı ise doğal nüfus artışı ile göçlerin toplamıdır.
2:54:12Nüfus Artışı ve Sıçrama Dönemleri: Nüfusu ikiye katlama süresi, gelişmemiş ülkelerde kısa, gelişmiş ülkelerde uzundur.
Dünyada üç tane nüfus sıçrama dönemi vardır: alet yapımı, tarım devrimi ve sanayi devrimi.
Sanayi devrimi ile beslenme koşulları iyileşti, tıpta iyileşmeler yaşandı ve ciddi anlamda nüfus sıçrama yaşadı.
2:55:47Nüfusun Dağılımı: Nüfusun yoğun olduğu bölgeler: Amerika'nın doğu kesimi, Kuzeybatı Avrupa, Çin, Japonya, Nijerya ve Nil nehri çevresi.
Nüfusun seyrek olduğu alanlar: Tundra bölgesi, Amazon ormanları, kayalık And dağlarının tepeleri, Nami çölleri, Himalaya dağları ve Orta Asya çölleri.
2:56:41Nüfus Piramitleri: Kenarları içe çökük piramit: Doğumlar ve ölümler çok fazla olduğu için piramit içeri çökmüştür.
Düzgün üçgen piramit: Doğumlar fazla, ölümler azaldığı için nüfus artışı güçlü olmaktadır.
Asimetrik piramit: Doğumlar azalmaya başlamış, gelişmekte olan bir ülke piramidine dönüşmüştür.
Arı kovanı piramit: Doğumlar az, ölümler az, yaşlı nüfus fazlalaşmış, gelişmiş bir ülke piramidine dönüşmüştür.
2:58:37Türkiye'nin Nüfus Tarihsel Değişimi: 1927-1960 döneminde Türkiye Cumhuriyeti yeni kurulduğunda nüfusunu arttırmaya çalışmıştır.
1960-1980 arasında tarımda makineleşme nedeniyle nüfus artışı azalmaya başlamış, aile planlaması çalışmaları yapılmıştır.
1945 yılında nüfus artış hızı Dünya Savaşı nedeniyle düşmüş, sonrasında refah seviyesi ve eğitim artışıyla artmıştır.
Son yıllarda insanların eğitim hayatına girmesi ve kadınların iş hayatına atılması nedeniyle nüfus artış hızı azalmıştır.
59:55Türkiye'nin Nüfus Dağılımı: Türkiye'de dağlık bölgeler (Sıradağlar, Yıldız Dağları, Toroslar, Menteşe bölgesi) seyrek nüfuslu bölgelerdir.
Tuz Gölü çevresi, Menteşe bölgesi, Çanakkale seyrek nüfuslu bölgelerdir.
Bafra, Çarşamba Ovası, Çukurova, İstanbul ve Marmara çevresi yoğun nüfuslu bölgelerdir.
Türkiye'de ortanca yaş giderek artmakta, ülke giderek yaşlanmaktadır.
1:01:24Göç Türleri: Mübadele göçü: Devletler arasındaki mücadele sonucunda oluşan zorunlu bir göçtür (Türkiye-Yunanistan arasında).
İşçi göçleri: 1960-1961 yıllarında Avrupa'ya gönüllü olarak yapılan göçlerdir.
Mülteci göçleri: Sosyal olaylar ve savaşlar nedeniyle oluşan göçlerdir.
Doğal afetler sonucunda göçler yaşanabilir.
Beyin göçü: Gelişmemiş ülkeler beyni yetişmiş insanı kendi ülkesinde imkan sağlayamadığı için tutamaz, bu insanlar gelişmiş ülkelere gider.
1:02:44Ekonomik Faaliyetler: Birincil ekonomik sektör: Tarım, balıkçılık, ormancılık, maden ve hayvancılık gibi doğadan bir şey almayı kapsayan sektördür.
İkincil ekonomik sektör: Sanayi, inşaat ve enerji üretimi gibi doğadan alınanı işleyen sektördür.
Üçüncü ekonomik sektör: Ulaşım, pazarlama, ticaret, sağlık, öğretmenlik, hemşirelik, doktorluk gibi hizmet veren sektördür.
Dördüncü ekonomik sektör: Bilgi toplama, işleme, değiştirme ve yayma gibi modern işler (yazılım, grafik tasarım, reklam yayıncılığı, coğrafi bilgi sistemleri).
Beşinci ekonomik sektör: Şirket yöneticileri, patronlar gibi iyi para kazanan yönetici kesimidir.
1:04:39Ulaşım Türleri ve Özellikleri: Karayolu ulaşımı maliyetli olsa da kılcal damarlara ulaşırmış gibi her yere ulaşabilme imkanı sunar, bu nedenle değerlidir.
Denizyolu ulaşımı az miktarda yakıtla çok yük taşıyabilme, yol yapım ve bakım maliyetinin olmaması ve güzergah değişikliği yapabilme avantajları sunar.
Dünyada en fazla deniz ticaretinin yapıldığı yer Kuzey Atlantik yoludur, bu da en fazla nüfus ve sanayi bulunan iki yer arasında olduğu için doğaldır.
1:05:41Boğazlar ve Kanallar: Boğazlar ve kanallarla ilgili sorular AYT'de sıkça sorulmaktadır ve TYT'de de sorulması beklenmektedir.
Panama Kanalı ve Süveyş Kanalı insanlar tarafından açılmıştır; Panama Kanalı açılınca Magellan Boğazı, Süveyş Kanalı açılınca Ümit Burnu önemini yitirmiştir.
Dünyada en fazla petrol ticaretinin geçtiği yerler Hürmüz Boğazı ve Malakka Boğazı'dır.
1:06:47Demiryolu ve Hava Yolları: Dünyada en fazla demiryolu Amerika Birleşik Devletleri'nde bulunmaktadır ve ilk defa sanayi devrimi ile beraber kullanılmaya başlanmıştır.
Demiryolu ucuz bir ulaşım aracıdır ve gelişmiş yerlerde (Amerika'nın doğusu, Kuzeybatı Avrupa) demiryolu ağları fazladır.
Hava yolları en pahalı ulaşım aracıdır ancak en hızlı ulaşım aracıdır.
1:07:22Boru Hatları: Çin ve Amerika boru hatlarını ciddi anlamda kullanmaktadır.
07:37Doğal Afetler: Biyolojik afetler arasında erozyon ve orman yangınları bulunmaktadır.
Jeoloji ile ilgili afetler arasında deprem, heyelan, kaya düşmesi ve volkan patlaması yer almaktadır.
Tsunami jeolojik bir afettir ve volkan patlaması, okyanusun altında deprem veya heyelan sonucu oluşur.
09:18Türkiye'de Tsunami Tehlikesi: Türkiye bir deprem hattının bulunduğu bölge olduğu için tsunami tehlikesi vardır.
Tsunamiler sadece okyanuslara kıyısı olan yerlerde değil, deprem varsa ve su varsa her yerde oluşabilir.
Akdeniz havzası tsunami için kırmızı işaretli yerlerdendir.
10:01Heyelanların Nedenleri: Heyelanlar eğimli arazilerde, şiddetli yağmur veya kar erimesi sonucu oluşur.
Toprak suya doyup killi tabaka haline geldiğinde kayması kolaylaşır.
Depremler, yol, bina ve köprü yapımı gibi insan faaliyetleri, ağaçların tahrip edilmesi ve tabakaların eğim doğrultusunda uzanması heyelanları tetikleyebilir.
12:50Erozyon ve Önlemleri: Erozyon, kurak ve yarı kurak arazilerde, bitki örtüsünden yoksun çıplak arazilerde rüzgarın toprağın üstünü yontup götürmesidir.
Erozyonu önlemek için ağaçlandırma yapmak, eğimli arazilere taraçalar oluşturmak ve tarım arazilerini eğime dik sürmek gerekir.
Meraları aşırı otlatmak, tarlayı nadasa bırakmak ve nöbetleşe ekim yapmak erozyonu artırır.
16:10Sel ve Taşkınlar: Sel ve taşkınların nedenleri aşırı ve ani yağışlar, dere yataklarına yerleşim yapmak, kar erimesi, fırtınalar ve dere yataklarının değişmesidir.
Bitki örtüsünü tahrip etmek ve şehirleşme taşkınları artırır.
Çığ, engebeli ve eğimli, bitki örtüsünden yoksun arazilerde oluşur ve yol yapım çalışmaları, kayak merkezleri, deprem ve araç sesleri çığ tetikleyebilir.
17:30Orman Yangınları: Orman yangınları özellikle Akdeniz bölgesinde gerçekleşir.
Kızılçam ağaçlarının varlığı ve yaz sıcaklıklarının kuraklığı orman yangınlarını arttırır.
1:18:24Sınav Sonrası Veda: Konuşmacı, kamera ve tablet sorunları nedeniyle vedalaşmanın zorlandığını belirtiyor.
Gençlere tüm sene boyunca çalıştıkları için teşekkür ediyor ve herkesin karşılığını alacağını umuyor.
Sınavdan sonra öğrencileri beklediğini ve üniversiteye gidenlerin mesajlarını beklediğini söylüyor.
1:18:54Gelecek Beklentileri: Gençlere kendilerine iyi bakmalarını tavsiye ediyor.
Yarın ve öbür gün şehirlerde, mesleklerini eline almış olarak veya üniversitelerde karşılaşarak güzel anılarla birbirlerini yad etmek dileğiyle veda ediyor.
Başarıları için dileklerini ileterek vedalaşıyor.

TYT Coğrafya Genel Tekrar Dersi

Yapay zekadan makale özeti

Yanıtı değerlendir