Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan TYT Biyoloji dersinin 21. gün içeriğidir. Eğitimci, kitap üzerinden konuyu anlatmakta ve görsel materyaller kullanarak interaktif bir şekilde ilerlemektedir.
- Video, nesillerin genetik olarak benzersiz olmasını sağlayan faktörleri ele almaktadır. Özellikle mayoz bölünme ve eşeyli üreme konularına odaklanılmaktadır. İçerik, mayoz bölünmenin temel kavramlarını (homolog kromozom, kardeş kromatit, tetrat, sinapsis, kiazma ve crossing over) açıklayarak başlayıp, mayoz bölünmenin evrelerini (mayoz bir ve mayoz iki) detaylı şekilde anlatmaktadır. Son bölümde ise kalıtsal çeşitliliği sağlayan faktörler ve eşeyli ile eşeysiz üreme arasındaki farklar karşılaştırılmaktadır.
- Video, TYT Biyolojinin dördüncü ünitesinin son dersi olup, hücre bölünmeleri konusunun son bölümüdür. Ayrıca, sınavlarda çıkabilecek soru tipleri hakkında da bilgi verilmektedir.
- 00:04Genetik Çeşitliliğin Sebepleri
- Nesillerin genetik olarak benzersiz olmasını sağlayan faktörler mayoz bölünme ve eşeyli üremede gizlidir.
- Bu video, TYT Biyoloji dersinin dördüncü ünitesi olan hücre bölünmeleri konusunu tamamlamaktadır.
- Önceki günlerde mitoz bölünme ve eşeysiz üreme anlatılmış, bu videoda ise mayoz ve eşeyli üreme konuları ele alınacaktır.
- 01:50Mayoz Bölünmeye Geçmeden Bilinmesi Gerekenler
- Homolog kromozomlar, biri anneden biri babadan gelen, büyüklükleri aynı ve karşılıklı gelen bölgelerinde aynı gen bulunan kromozom çiftleridir.
- Kardeş kromatitler, bir kromozom içerisindeki iki kromatittir ve birbirinin aynısıdır.
- Kardeş olmayan kromatitler, aynı kromozom üzerindeki ancak birbirinin aynısı olmayan kromatitlerdir.
- 03:44Mayoz Bölünmede Önemli Kavramlar
- Tetrat, iki homolog kromozom çiftinden oluşan, toplam dört kromatitli yapıdır.
- Sinapsis, iki homolog kromozomun yan yana geldiğinde birbirine sarılması ve geçici bağlanma bölgesi oluşturmasıdır.
- Kiazma, sinapsis sırasında kromozomların temas ettiği bölgelerdir.
- Crossing over (parça değişimi), kalıtsal çeşitliliği sağlayan, kardeş olmayan kromatitler arasında gerçekleşen bir olaydır.
- 05:53Mayoz Bölünmenin Genel Özellikleri
- Mayoz bölünme sadece 2n kromozomlu hücrelerde görülür çünkü kromozom sayısı yarıya iner.
- Mayoz bölünme kalıtsal çeşitliliği sağlar, mitoz bölünmede ise mutasyon haricinde kalıtsal çeşitlilik olmaz.
- Mitoz bölünme sonucunda iki hücre oluşurken, mayoz bölünme sonucunda dört hücre oluşur.
- 06:59Mayoz Bölünmenin Amacı ve Özellikleri
- Mayoz bölünme eşey ana hücrelerinde görülür ve gamet (üreme hücreleri) üretmeyi amaçlar.
- Mayoz geçiren bir hücre tekrar mayoz geçiremez çünkü kromozom sayısı 2n'den daha az olamaz.
- Tetrat, sinapsis ve crossing over mayoz bölünmede görülebilir, ancak crossing over olmak zorunda değildir.
- 08:14Kalıtsal Çeşitlilik ve Döllenme
- Homolog kromozomların rastgele ayrılmasıyla kalıtsal çeşitlilik sağlanır, crossing over olmasa da mayoz bölünme sonucunda kalıtsal çeşitlilik vardır.
- Mayoz bölünme döllenme ile birlikte tür içi kromozom sayısının sabit kalmasını sağlar.
- Döllenme sonucunda iki n kromozomlu bir çocuk (zigot) meydana gelir ve bu çocuk anne ve babasıyla aynı kromozom sayısına sahip olur.
- 10:06Mayoz Bölünme Sonucu Oluşan Hücreler
- Mayoz geçiren bir hücrenin DNA niteliği ve niceliği farklı olabilir.
- Farklı eşeylerde eşey kromozomları farklıdır.
- Sitoplazma hacim ve kütleleri de mayoz bölünme sonucu farklı olabilir.
- 10:55Mayoz Bölünme Sonucu Oluşan Hücrelerin İsimleri
- Mayoz bölünme sonucu oluşan hücrelere eşey hücresi, gamet (yumurta veya sperm), polen veya tohum denilebilir.
- Bu kelimeler kalıtsal çeşitliliği artıran bir olay olarak düşünülmelidir.
- Mayoz bölünme mayoz bir ve mayoz iki olmak üzere iki aşamadan meydana gelir.
- 12:24Mayoz Bölünmenin Evreleri
- Mayoz bir öncesinde interfaz varken, mayoz iki öncesinde interfaz yoktur.
- Mayoz bir'in çekirdek bölünmesi profaz bir, metafaz bir, anafaz ve telofaz bir olmak üzere dörde ayrılır.
- Mayoz iki'nin çekirdek bölünmesi profaz iki, metafaz iki, anafaz iki ve telof iki olmak üzere dörde ayrılır ve mitozun tamamen aynısıdır.
- 13:46Mayoz Bölünmenin Aşamaları
- Mayoz bölünmede başlangıçta iki kromozomlu bir hücreden dört hücre meydana gelir.
- Mayoz bir indirgeyicidir çünkü kromozom sayısı yarıya iner, mayoz iki ise mitozun aynısı olduğu için kromozom sayısında değişiklik olmaz.
- Interfaz aşamasında DNA replikasyonu olur, metabolik olaylar artar ve hayvan hücrelerinde sentrozom eşlenmesi gerçekleşir.
- 15:00Mayoz Birin Çekirdek Bölünmesi
- Mayoz birin çekirdek bölünmesi (karyokinez) profaz bir, metafaz bir, anafaz bir ve telofaz bir olmak üzere dört aşamadan oluşur.
- Profaz bir aşamasında çekirdek zarı ve çekirdekçik kaybolur, iyi iplikleri oluşur; hayvan hücresinde sentrozom, bitki hücresinde mikrotübül organize edici bölgeler üretir.
- Kromatin ipliklerin kısalıp kalınlaşması ile kromozomlar homolog çift yapar ve bu çiftlere tetrat adı verilir.
- 17:10Mayoz Birin Önemli Kavramları
- Homolog kromozomlar yan yana gelerek birbirlerine sarılır ve bu sarılma sinapsis olarak adlandırılır.
- Kromozomların temas ettiği bölgelere kiazma adı verilir ve bir tetrat iki kromozom ve dört kromatitten oluşur.
- Krossing over, homolog kromozomların kardeş olmayan kromatitleri arasında parça değişimi olayıdır ve kalıtsal çeşitliliği sağlar.
- 20:22Mayoz Birin Aşamaları
- Metafaz bir aşamasında homolog kromozomlar hücrenin ekvatoruna rastgele bir şekilde çift sıra halinde dizilir ve kromozom anormallikleri net görülmez.
- Anafaz bir aşamasında homolog kromozomlar rastgele bir şekilde zıt kutuplara gider, bu kalıtsal çeşitliliği sağlar ve mayoz birde kromozom sayısının yarıya indiği aşamadır.
- Telofaz bir aşamasında çekirdek zarı ve çekirdekçik yeniden oluşmaya başlar, iyi iplikleri kaybolur ve sitokinez başlar; hayvan hücresinde boğumlanma, bitki hücresinde ara lamel şeklinde gerçekleşir.
- 23:57Mayoz Bölünmenin Birinci Aşaması
- Mayoz bölünmenin birinci aşamasında boğumlanma olayı dıştan içe doğru gerçekleştirilerek iki yeni hücre oluşur.
- Bu hücreler kalıtsal çeşitliliğe uğramış olup, baştaki hücrenin yarısı kadar kromozom sayısına sahiptir.
- Mayoz ikiye geçişte interfaz aşaması görülmez, ancak hayvan hücrelerinde sentrozom eşlenmesi mayoz ikiye öncesinde gerçekleşir.
- 24:54Mayoz Birin Genel Bakışı
- Mayoz bir, DNA replikasyonu, metabolik faaliyetlerin artması ve organel sayısının artmasıyla başlar.
- Mayoz birin çekirdek bölünmesi profaz bir, metafaz bir, anafaz bir ve telefaz bir evrelerinden oluşur.
- Profaz birde crossing over, tetrat sinapsis ve kiazma gibi yapılar görülür, metafaz birde homolog kromozomlar ekvatoral düzlemde çift sıra halinde dizilir.
- 26:00Mayoz Birin Son Aşamaları
- Anafaz birde sentromer yarılması olmadan homolog kromozomlar zıt kutuplara gider ve kromozom sayısı yarıya iner.
- Telefaz birde eş zamanlı olarak sitokinez görülür ve iki yeni hücre meydana gelir.
- Mayoz birin sonunda başlangıçta bir hücre varken sonuçta iki hücre oluşur.
- 26:24Mayoz İkiye Genel Bakış
- Mayoz iki, mitozun tamamen aynısıdır ve çekirdek bölünmesi ile sitoplazma bölünmesinden oluşur.
- Mayoz ikiye geçişte interfaz aşaması görülmez, ancak çekirdek bölünmesi profaz iki, metafaz iki, anafaz iki ve telefaz iki evrelerinden oluşur.
- Metafaz ikiye mitozun metafazının aynısıdır, kromozomlar ekvatoral düzlemde tek sıra halinde dizilir.
- 27:52Mayoz İkinin Son Aşamaları
- Anafaz ikiye mitozun anafazının aynısıdır, kardeş kromatitler zıt kutuplara çekilirken sentromer yarılması olur.
- Telofaz ikiye çekirdek zarı ve çekirdekçik tekrar oluşur, kromozomlar kromatin ipliğe dönüşür ve eş zamanlı olarak sitokinez başlar.
- Sitokinez sonucunda mayoz bölünmenin sonucunda dört hücre meydana gelir ve bu hücrelerin kromozom sayısı başlangıçtaki hücrenin yarısı kadardır.
- 30:53Mayoz Bölünmede Kromozom Sayısı ve DNA Miktarı Değişimi
- Mayoz bölünme, interfaz, karyokinez bir (çekirdek bölünmesi) ve sitokinez bir olmak üzere ikiye ayrılır.
- Mayoz iki ise karyokinez iki (çekirdek bölünmesi) ve sitokinez iki olmak üzere ikiye ayrılmış olur.
- Interfazda kromozom sayısında herhangi bir değişim olmaz, DNA replikasyonu ve hayvan hücrelerinde sentrozom eşlenmesi görülür.
- 32:16Mayoz Bölünmenin Fazları ve Kromozom Sayısı
- Anafaz bir aşamasında homolog kromozomlar zıt kutuplara gider ve kromozom sayısının yarıya inmesini sağlar, ancak hücre henüz ayrılmamıştır.
- Sitokinez gerçekleştiğinde kromozom sayısının net bir şekilde yarıya indiği görülür.
- Mayoz iki aşamasında da kromozom sayısı geçici bir süreliğine iki katına çıkar, ancak sitokinez gerçekleştiğinde tekrar yarıya iner.
- 34:10DNA Miktarı Grafiği ve Mayoz Bölünmesi
- Interfazda DNA replikasyonu gerçekleşir ve DNA miktarı iki katına çıkar, bu durum sitoplazma bölünmesine kadar devam eder.
- Mayoz iki öncesinde interfaz olmadığından DNA replikasyonu olmaz, ancak hayvan hücresinde sentrozom eşlenmesi gerçekleşir.
- Mayoz bölünmesinde DNA miktarı iki kez yarıya inerken, mitozda DNA miktarı bir kez yarıya iner.
- 36:38Mayoz Bir ve Mayoz İki Karşılaştırması
- Mayoz bir öncesinde interfaz varken, mayoz iki öncesinde interfaz yoktur.
- Mayoz bir'de homolog kromozom ayrıldığından iki hücre oluşurken, mayoz iki'de kardeş kromatit ayrılması olduğundan dört hücre oluşur.
- Mayoz bölünmesinde karyokinez ve sitokinez iki kez gerçekleşirken, mitoz bölünmesinde bir kez gerçekleşir.
- 39:40Mitoz ve Mayozun Ortak Özellikleri ve Farkları
- Mitozda kalıtsal çeşitlilik yokken, mayozda kalıtsal çeşitlilik vardır ve eşeyli üremenin temelini oluşturur.
- Mayoz bölünmede kalıtsal çeşitliliği sağlayan asıl olay homolog kromozomların rastgele ayrılmasıdır.
- Mitoz bölünme vücut hücrelerinde görülürken, mayoz bölünme eşey ana hücrelerinde görülür.
- 40:40Mitoz ve Mayoz Bölünme
- Mitoz bölünme, zigotun oluşumu ile başlayıp ölene kadar devam ederken, mayoz bölünme ergenlikte başlayıp üreme bitimine kadar sürer.
- Mitoz bölünme gelişim, büyüme ve doku onarımını sağlarken, mayoz bölünme gamet (yumurta veya sperm) üretimini sağlar.
- Mitoz bölünme sonucunda iki hücre oluşurken, mayoz bölünme sonucunda dört hücre oluşur ve mayoz bölünmede kalıtsal çeşitlilik vardır.
- 41:43Mitoz ve Mayoz Bölünmenin Farkları
- Mitoz bölünmede kromozom sayısı değişmezken, mayoz bölünmede kromozom sayısı yarıya iner.
- Mitoz geçiren bir hücre tekrar mitoz bölünme geçirebilirken, mayoz geçiren bir hücre tekrar mayoz geçiremez.
- Mitoz bölünme içerisinde karyokinez ve sitokinez bir kez gerçekleşirken, mayoz bölünme içerisinde iki kez gerçekleşir.
- 43:06Mitoz ve Mayoz Bölünmenin Ortak Özellikleri
- Her iki bölünmede de DNA eşlenir, çekirdek zarı ve çekirdekçi kaybolup sonra tekrar oluşur.
- Mitozda ana fazda, mayozda anafaz iki de kardeş kromatit ayrılır.
- Her iki bölünmede de hücre sayısı artar, iyi ipliği oluşumu ve kaybolması vardır.
- 44:24Mitoz ve Mayoz Bölünmenin Görsel Gösterimi
- Mitoz bölünmede iki en kromozomlu bir hücre interfaz geçirerek gerekli hazırlıkları yapar ve iki hücre meydana getirir.
- Mayoz bölünmede iki en kromozomlu eşey ana hücre interfaz geçirdikten sonra mayoz bir aşaması gerçekleşir ve kromozom sayısı yarıya iner.
- Mayoz iki aşamasında en kromozomlu dört hücre meydana gelir, böylece başlangıçta bir hücre varken sonuçta dört hücre oluşur.
- 45:34Eşeyli Üreme
- Eşeyli üreme, iki farklı ata bireyin oluşturduğu dişi ve erkek gametlerin birleşmesiyle oluşan üreme şeklidir.
- Eşeyli üreme sonucunda tür içi kalıtsal çeşitlilik sağlanır ve kromozom sayısı sabit kalır.
- Eşeyli üreme eşeysiz üremeye göre çok daha yavaş gerçekleşir ve üreme sonucunda oluşan hücreler kalıtsal çeşitliliğe sahip olduğundan değişen ortam şartlarına uyum yeteneği yüksektir.
- 48:24Kapalı ve Açık Tohumlu Bitkiler
- Kapalı tohumlu bitkiler (meyve veren ağaçlar) çiçeklerde oluşturulan polen ve yumurta gametlerinin döllenmesiyle eşeyli üreme gerçekleştirir.
- Açık tohumlu bitkiler (çam, sedir, kökler, ladin gibi) kozalaklarında erkek ve dişi kozalaklar üretilen gametlerin döllenmesiyle eşeyli üreme yapar.
- 49:10Hermafrodit Canlılar ve Eşeyli Üreme
- Hermafrodit canlılarda hem erkek hem dişi organ bulunur ve kendi kendini döllemeyi engelleyerek farklı iki hermafrodit birey arasında döllenmeyi tercih ederler.
- İnsanlar gibi eşeyli üreme yapan bireylerde yumurta ve sperm farklı zamanlarda üretilir, döllenme sonucunda embriyo meydana gelir.
- Eşeyli üreme sonucunda tür içi kalıtsal çeşitlilik oluşur, ancak tür içi kromozom sayısı değişmez.
- 50:29Kalıtsal Çeşitliliği Sağlayan Olaylar
- Kalıtsal çeşitliliği sağlayan olaylar arasında mayoz bölünme, crossing over, homolog kromozomların rastgele ayrılması ve döllenme bulunmaktadır.
- Mutasyonlar ve konjugasyon da kalıtsal çeşitliliği artıran olaylardır.
- Konjugasyon, iki bakteri hücresi arasında tek yönlü yer aktarımı yaparak plazmit transferi gerçekleştirir ve bakteri sayısını artırmaz.
- 52:44Eşeyli ve Eşeysiz Üreme Karşılaştırması
- Eşeyli üreme tür içi kalıtsal çeşitliliğe neden olurken, eşeysiz üremede mutasyon haricinde kalıtsal çeşitlilik yoktur.
- Eşeyli üreme temelinde mayoz, eşeysiz üreme temelinde mitoz vardır.
- Eşeyli üreme sonucunda kalıtsal çeşitliliği olan hücreler meydana gelir ve değişen ortam şartlarına uyum yeteneği yüksektir, eşeysiz üremede ise bu yetenek azdır.