Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Türkmenistan hakkında detaylı bilgiler sunan bir belgesel formatındadır. Konuşmacı, ülkenin tarihi, coğrafi özellikleri, siyasi yapısı ve kültürel mirasını anlatmaktadır.
- Video, Türkmenistan'ın coğrafi konumu ve tarihi ile başlayıp, Sovyetler Birliği dönemindeki durumu ve 1991'deki bağımsızlık sürecini kronolojik olarak ele alıyor. Ardından ülkenin siyasi yapısı, ekonomik durumu, nüfus özellikleri, şehirleri ve kültürel mirası hakkında bilgiler veriliyor. Son bölümde ise Türkmenistan'ın gezilebilecek önemli yerleri tanıtılarak, ülkenin tek parti sistemiyle yönetilen diktatöryal rejimi ve vize kuralları hakkında bilgiler sunuluyor.
- Videoda Nisa antik kenti, Bağımsızlık Anıtı, Gonrdepe arkeolojik alanı, Tarafsızlık Anıtı, Türkmenbaşı Ruhi Camii ve Cehennem Kapısı Darvaza Krater gibi önemli tarihi ve kültürel yerler tanıtılmaktadır. Ayrıca Kurbankulu Berdimuhammedov'un iktidarda olduğu ve ülkenin ekonomik kriz yaşadığı bilgisi de paylaşılmaktadır.
- Türkmenistan'ın Tarihi ve Coğrafi Özellikleri
- Türkmenistan, Karakum Çölü'nün ortasında, Dünya Mirası listelerinde yer alan antik kentleri ve Zerdüşt tapınaklarıyla önemli bir noktaya sahiptir.
- Orta Asya'da Kazakistan, Afganistan ve Özbekistan'la komşu olan ülkenin Hazar Denizi ile de bir bağı vardır.
- Türkmenistan, ilk Müslüman Türk devleti olan Karahanlı Devleti'nin eserleriyle, görkemli taç kapıları, firuze renkli çinileri ve soğan kubbeleriyle dikkat çekmektedir.
- 00:42Türkmenistan'ın Tarihsel Gelişimi
- Bölge 13. yüzyılda Cengizhan tarafından işgal edilmiş, daha sonraki yüzyıllarda İran hükümdarı, Hiva Hanları, Buhara Emirleri ve Afgan Beyleri arasında çekişmelere neden olmuştur.
- 1868'de Ruslar Hazar Denizi'nin doğu kıyısına çıktılar ve burada liman kurdular, 1881'de çıkan Türkmen ayaklanması bastırıldı ve bölge Türkmenistan'a katıldı.
- Ekim Devrimi'nden sonra Türkmenler geçici bir hükümet oluşturdular, Kızıl Ordu 1919'da Aşkabat'ı işgal etti ve 1920'de Sovyet rejimi ilan edildi.
- 01:19Türkmenistan'ın Bağımsızlık Süreci
- 1989'da Türkmenistan hükümeti, Türkmençe'nin Rusça ile birlikte cumhuriyetin resmi dili ilan etti.
- Niyazov, 1990'da yapılan cumhurbaşkanlığı seçimini %99,5 oyla kazanmıştır.
- 1991 Ağustos'unda Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Türkmenistan, halkoyunun %93'ünün oy kullanmasıyla bağımsızlığını ilan etmiştir.
- 02:05Türkmenistan'ın Uluslararası İlişkileri
- Türkmenistan'ın bağımsızlığını ilk tanıyan ve ülkede büyükelçilik açan devlet Türkiye olmuştur.
- Türkiye'nin yardımlarıyla Türkmenistan, Birleşmiş Milletler Ekonomik İşbirliği Teşkilatı ve İslam Konferansı Teşkilatı'na üye kabul edilmiştir.
- Türkmenistan, Saparmurat Türkmenbaşı önderliğinde ekonomik, sosyal ve siyasal kalkınmasını hızla tamamlayan, bölgede istikrar unsuru haline gelmiştir.
- 02:41Türkiye ve Türkmenistan İlişkileri
- Türkmenistan'ın istiklaline kavuşmasından sonra Türkiye, ülkeye mali kredi vermiş ve ilk yıllarında yardımcı olmuştur.
- Turgut Özal'ın teşvikiyle Türk işadamları Türkmenistan'ın pek çok projesini desteklemiş ve büyük yatırımlar yapmıştır.
- Türkiye, Türkmen öğrencilere üniversitelerinde okuma imkanı vermiş, binlerce Türkmen öğrenci Türkiye'ye gelerek öğrenim görmüş ve önemli bir kısmı çalışmalarını tamamlayıp ülkesine dönmüştür.
- 03:22Türkmenistan'ın Bayrağı ve Coğrafi Özellikleri
- Türkmenistan'ın 1991 yılında kabul edilen ulusal bayrağının ana rengi yeşildir, yeşil zemin üzerinde hilal ve beş yıldız bulunur.
- Hilal İslam dinini simgelerken, beş yıldız Türkmenistan sınırları içerisinde yer alan beş vilayeti temsil eder.
- Halı motifi bayrağın sol kısmında dikey bir şekilde yer alır ve Türkmenistan'ın kültür ve tarihini simgelemektedir.
- 03:53Türkmenistan'ın Ekonomik ve Nüfus Yapısı
- Ülkenin en kalabalık üç şehri Aşkabat, Türkmenabat ve Serdar'dır, bu kentlerde en fazla yetiştirilen ve ihraç edilen ürün pamuktur.
- Ülke toplam beş vilayetten oluşur: Marı, Daş, Oğuz, Balkan, Lebap ve Ahal.
- Türkmenistan'ın nüfusu altı milyonun üstündedir, nüfusun %85'ine yakınını Türkmenler oluşturur ve nüfusun %50'den fazlası şehirlerde yaşamaktadır.
- 05:01Aşkabat ve Diğer Şehirler
- Türkmenistan'ın başkenti Aşkabat, 440 km²lik yüzölçümüne sahip olan ülkenin en büyük şehridir ve bir milyonun üstünde kişi burada yaşıyor.
- 1948 yılında gerçekleşen depremden sonra şehrin binaları yenilenmiştir, Aşkabat'ın el dokuma adaları ve botanik bahçesi oldukça meşhurdur.
- Daşoğuz, hem vilayetlerden birinin hem de vilayetteki merkez şehrin adıdır, yeşil alanı çok fazla olan şehrin nüfusu son yıllarda artmış ve bir milyonun üstüne çıkmıştır.
- 06:02Türkmenistan'ın Dil, Para Birimi ve Askerlik Sistemi
- Türkmenistan'ın para birimi Türkmenistan manatıdır, 1991 yılında ülkede resmi para birimi olarak ruble kullanılıyordu.
- En düşük banknot bir Türkmenistan manatı, en yüksek banknot olan beşyüz Türkmenistan manatı ise 2009 yılında tedavüle girmiştir.
- Türkmenistan'da resmi dili Türkmençedir, konuşulan diller arasında Rusça, Kazakça ve Özbekçe yer alır, Türkçedir.
- 06:41Türkmenistan'ın Savunma Bütçesi ve Ekonomik Durumu
- Türkmenistan'da silahlı kuvvetler ülkenin savunma bakanlığına bağlıdır, aktif personel sayısı 22.000, rezerv personel sayısı 110.000'dir.
- Askerlik süresi 24 aydır, ülkte askerlik hizmeti bağlamında üniversite okuyan veya okumayan ayrımı yapılmamaktadır.
- Gayri safi yurtiçi hasılası 47,6 milyar dolar, kişi başına düşen milli gelir 18.490 dolar, gayri safi milli gelir 108,2 milyar dolardır.
- 07:43Türkmenistan'ın Dini Durumu ve Turizm
- Halkın %93,9'u Müslüman, %5,9'u ise Hristiyandır.
- Kış mevsiminde çok soğuk, yaz mevsiminde ise çok sıcak olan ülkenin gezmek için en ideal ayları Nisan, Mayıs, Eylül ve Ekim aylarıdır.
- Türkmenistan halkı göçebe olan Türkmen köklerine sahip olup at binme sporlarında başarılıdır ve dünyanın en iyi ve en güzel atlarına sahiptir.
- 08:27Türkmenistan'ın Turistik Yerleri
- Türkmenistan'ın ana ibadet merkezi olarak gösterilen Türkmenbaşı Ruhi Camii, Orta Asya'nın ve dünyanın en büyük kubbeye sahip camisi olarak bilinir.
- Cehennem Kapısı Darvaza krateri, Ahal bölgesindeki bir doğalgaz rezervi üzerinde aktif halde yer alır ve 40 yılı aşkın süredir aktif kalmaktadır.
- Top
- 09:05Türkmenistan'ın Turistik Yerleri
- Aşkabat'ın güneyinde yer alan UNESCO Dünya Mirasları listesine alınmış Nisa, antik bir nekropol kentidir.
- Başkentte bulunan Bağımsızlık Anıtı, Türkmenistan'ın simgelerinden biri olup, 1991 yılında ülkenin bağımsızlığına kavuşmasının anısına yaptırılmıştır.
- MÖ 2500 yılına dayanan Gonrdepe, 55 dönümlük tarihi bir arkeolojik alan olup, Zerdüşt dinine ithaf edildiği düşünülen pek çok tapınak ve 150'den fazla antik yerleşim yer almaktadır.
- 10:20Türkmenistan'ın Anıtları
- Tarafsızlık Anıtı, 1995 yılından beri başkentin merkezinde yer almaktadır ve 95 metre yüksekliğinde olup, seyir terasları ve Tarafsızlık Müzesi içerir.
- 10:42Türkmenistan'ın Siyasi Durumu
- Tek parti sistemiyle yönetilen Türkmenistan, demokrasiden uzak ve diktatöryal bir rejim altında olup, Freedom House verilerine göre en düşük demokrasi puanı olan 6,96 ile demokrasinin en geri olduğu ülkelerden biridir.
- Devlet başkanını eleştirenlerin özel güvenlik güçleri tarafından ortadan kaybolduğu bir ülkedir.
- Ekonomik krizin altında olan ülkenin bu durumunun en büyük sebebi, devlet başkanının savurgan davranışları ve ekonomiyi tek eli altında yönetme tutkusudır.
- 11:36Türkmenistan'daki Adaletsizlik ve Zorunluluklar
- Yolsuzluğun zirve yaptığı ülkede, saraya yakın olanlar büyük zenginlik içinde yaşarken, asgari ücret sadece 153 Amerikan dolarına karşılık gelmektedir.
- Türkmenistan'ı ziyaret etmek için vizeye ihtiyaç vardır, vize alanlar belirtilmiş otelde kalmak zorunda olup, oteli değiştirirse veya tanıdık birinin evinde kalırsa sınır dışı edilebilir.
- Şehirden şehre seyahat edilecekse emniyet müdürlüğüne bildirmek zorunludur.
- 12:20Türkmenistan'da Devlet Başkanının Etkisi
- Gazeteler devletin elinde olup, her gün çıkan gazetelerde birinci sayfada Kurbankulu Berdimuhammedov'un resmi yer almaktadır.
- Evlilik albümlerinde Kurbankulu Berdimuhammedov'un fotoğrafını bulundurmak zorunludur ve her evde portresi asılıdır.
- Yeşil rengi sevdiği için ülkedeki çatılar yeşil renklidir.
- 12:45Türkmenistan'daki Göç ve Kötü Durum
- Issizlik ve düşük aylık maaşlar nedeniyle Türkmenistan'da işçi göçü yaşanmaktadır, Türkmenler genellikle Türkiye ve İran'ı tercih etmektedir.
- Seyahat için pasaport almak çok zordur, dolayısıyla rüşvet söz konusu ve ülkeden kaçak olarak çıkmaktadırlar.
- Türkmenistan başkanı 30 kitap yazmış ve her Türkmen'in evinde bu kitapları bulmak mümkündür.