Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Türkmenistan hakkında kapsamlı bilgiler sunan bir belgesel formatındadır. Konuşmacı, Türkmenistan'ın coğrafi, siyasi, demografik, kültürel ve tarihsel özelliklerini detaylı şekilde anlatmaktadır.
- Video, Türkmenistan'ın coğrafi konumu ve fiziksel özellikleriyle başlayıp, siyasi yapısı, nüfusu, etnik yapısı ve dini yapısı hakkında bilgiler vermektedir. Ardından ülkenin coğrafi özellikleri, iklimi, ekonomisi ve insan hakları durumu ele alınmaktadır. Son bölümde ise Türkmenistan'ın tarihi kronolojik olarak anlatılmakta ve son olarak konuşmacının Türkmenlerin Türk halkı olduğunu düşündüğü belirtilmektedir.
- Türkmenistan'ın Coğrafi ve Tarihsel Özellikleri
- Türkmenistan, Kazakistan'dan sonra Orta Asya'daki en geniş ikinci devlettir ve bölgedeki beş Türk cumhuriyeti arasında en güneydedir.
- Türkmenistan, Kazakistan'dan sonra Orta Asya'nın en düşük nüfus yoğunluklu ülkelerinden biridir ve topraklarının büyük kısmı bitki ve hayvan yaşamına uygun değildir.
- 1925'ten 1991'e kadar Türkmenistan Sovyetler Birliği'nin bir üyesi olarak Türkmenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti adını taşıdı ve 27 Ekim 1991'de bağımsızlığını ilan etti.
- 01:10Türkmenistan'ın Yönetim Sistemi
- Türkmenistan 1991'de Sovyetler Birliği'nden bağımsız olduğundan beri nominal olarak demokratik bir cumhuriyet olmasına rağmen, tek siyasi parti olan Türkmenistan Demokrat Partisi bulunmaktadır.
- Seçimlerde oyların %90'ından fazlasını alan cumhurbaşkanı hem devlet başkanı hem de hükümet başkanı olmaktadır.
- Yasama organları 2500 üyeli Halk Konseyi ve 65 üyesi ile Meclis'ten oluşmakta olup, başkan her iki yasama organını da yönetmektedir.
- 01:57Nüfus ve Etnik Yapı
- Türkmenistan'ın nüfusu yaklaşık 5,1 milyon vatandaş olup, yılda %1,60 oranında artmaktadır.
- En büyük etnik grup nüfusun %61'ini oluşturan Türkmenler'dir, azınlık gruplar arasında %16 Özbekler, %14 İranlılar ve %4 Ruslar bulunmaktadır.
- 2005 itibariyle doğurganlık oranı kadın başına 4,41 çocuk, bebek ölümleri bin canlı doğumda yaklaşık 53'tür.
- 02:38Teknoloji ve Kültür
- Asya Gelişim Bankası'na göre 2015'te nüfusun yalnızca %15'i internet kullanabilmekte, bu istatistik aynı zamanda Türkmenlerin teknoloji, ucuz elektriğe ve safi gelire düşük oranda sahip olduğunu göstermektedir.
- Türkmenler sıcak ve soğuktan koruyan telpak şapkaları ile ayırt edilmektedir.
- Türkmenistan'ın resmi dili bir Türk dili olan Türkmençedir ve Özbekçe, Kırım Tatarcası ve diğer Türk dilleri ile yakından ilgilidir.
- 03:12Türkmenistan'ın Dili ve Dini Yapısı
- Yazılı Türkmençenin tarihinde farklı alfabeler kullanılmıştır: 1929'dan önce Arapça harfler, 1929-1938 arasında Latin alfabesi, 1938-1991 arasında Kiril alfabesi ve 1991'de yeni bir Latin alfabesi tanıtılmıştır.
- Türkmenistan'ın konuşulan diğer diller %12 Rusça, %9 Özbekçe ve Farsça olarak sınırlanmaktadır.
- Halkın çoğu (%89) Sünni Müslüman'dır, Rus Ortodoks %9'luk bir paya sahip, geri kalan %2'si ise herhangi bir dine bağlı değildir.
- 04:38Coğrafi Özellikler
- Türkmenistan 488.100 kilometrekare olarak, ABD'nin California eyaletinden biraz daha büyük, Türkiye'nin %60 kadarına denktir.
- Ülke batıda Hazar Denizi'ni, kuzeyde Kazakistan ve Özbekistan'ı, güneydoğu'da Afganistan'ı, güneyde ise İran'ı sınırlar.
- Ülkenin yaklaşık %80'i Türkmenistan'ın merkezini kaplayan Karakum Çölü ile kaplıdır, en alçak noktası -81 metrede, en yüksek noktası ise 3.139 metre ile Gora Aýrybatty'dir.
- 05:32İklim ve Ekonomi
- Türkmenistan iklimi sub-tropikal çöl olarak sınıflandırılır ve ülke dört ayrı mevsimi birden yaşamaktadır.
- Kışlar serin, kuru ve rüzgarlıdır, sıcaklıklar bazen sıfırın altına inerek ara sıra kar yağışına neden olur.
- Türkmenistan ekonomisinde toprak ve sanayinin bir kısmı özelleştirilmiştir, ancak ekonomisi hala oldukça merkezi olup, 2003'te çalışanların %90'ı hükümet tarafından istihdam edilmiştir.
- 07:23İnsan Hakları ve Tarih
- Vefat etmiş Cumhurbaşkanı Saparmurat Türkmenbaşı yönetiminde Türkmenistan, Asya'daki en kötü insan haklarından birine sahipti.
- Mevcut Cumhurbaşkanı bazı ihtiyati reformlar başlattı, ancak Türkmenistan hala uluslararası standartlardan uzaktadır.
- Türkmenistan'ın tarihinde Hint-Avrupa kabileleri bölgeye MÖ 2000'de gelmiş, bölgede at merkezli hayvancılık kültürü hakim olmuştur.