Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir televizyon programı formatında olup, sunucu ve konuk Prof. İlber Ortaylı arasında geçen bir sohbeti içermektedir. Programda ayrıca Makedonya Bilimler Akademisi'nden bir üyesi ve Bilkent Üniversitesi'nde konuk profesör olarak görev yapmış bir bilim adamı da yer almaktadır.
- Video, Türkiye-Rusya ilişkilerinin tarihsel gelişimini kapsamlı bir şekilde ele almaktadır. Program, iki ülke arasındaki tarihsel ilişkileri, Osmanlı-Rusya savaşlarını, diplomatik etkileşimleri ve stratejik konumları kronolojik olarak incelemektedir. 17. yüzyıldan günümüze kadar uzanan bu tarihsel süreci, önemli savaşlar (Prut Savaşı, Kırım Savaşı, Çeşme Savaşı), diplomatik olaylar ve stratejik hareketler detaylı şekilde analiz edilmektedir.
- Programda ayrıca Rusya'nın "sıcak denizlere inme" stratejisi, Osmanlı İmparatorluğu'nun Avrupa siyasi sistemi içindeki konumu, Türkmenlerin tarihi ve coğrafi konumu, İran faktörü ve Türkiye'nin dış politikası gibi konular da ele alınmaktadır. Konuşmacılar, tarihsel olayları günümüz stratejik analizleriyle ilişkilendirerek, Türkiye-Rusya ilişkilerinin 200 yıldır "bir tahtıravalli gibi" gittiği ve her iki tarafın da yıprandığı görüşünü paylaşmaktadır.
- 00:01Türkiye'de Gündem Değişimi
- Türkiye'de gündem sürekli değişiyor ve bu durum medyaya yansııyor.
- Dün Türk-Rus ilişkilerinin mevcut haline bir göz atılmıştı.
- Türk-Rus ilişkilerinin tarihine bakmak önemlidir çünkü bu ilişkiler Rusya imparatorluğu haline gelmeden önce başlamıştır.
- 00:52Türk-Rus İlişkilerinin Tarihi
- Ruslar imparatorluk öncesi dönemde Türklerden ciddi sıkıntılar yaratıyordu.
- Rusya imparatorluğu haline geldikten sonra, bölgedeki pek çok Türk devletini yutuşturdu.
- Osmanlı ile uzun süren bir çatışma dönemi var ve Osmanlı'nın çöküşünde Rusya'nın yıpratıcı savaşlarının önemli etkisi olduğu söylenir.
- 01:31Konuk Tanıtımı
- Konuk, sevgili İlber Ortaylı Profesör, hem tarih bilgisi hem de Rusya'ya özel bilgisi olan bir akademiktir.
- İlber Ortaylı, Türkiye'de bu konuda konuşacak tek insan ve dünyada da sayılı isimlerden biridir.
- İlber Ortaylı, tarihe geçmeden önce yakın tarihte bir olayla ilgili konuşacak.
- 02:08Rus Televizyon Programı Tartışması
- Murat Bardakçı isimli bir arkadaş, Rus televizyonunda Türkiye'nin bombalanması konusunda bir programın tercümesini yapmış.
- Programda kırk kişiden fazla bir kalabalık, cam masa ve iki moderatör bulunuyordu.
- Programda iki muhalif grup vardı: biri Ermeni, diğeri Kürt temsilcileri.
- 03:48Program İçeriğinin Değerlendirilmesi
- Konuşmacı, Rus programında Türkiye karşıtlığı konusunda fikir ayrılığı olmadığını belirtiyor.
- Türkiye'deki televizyon programlarında daha fazla fikir ayrılığı olduğunu söylüyor.
- Konuşmacı, Rusya'da makul düşünenlerin daha çok konuştuğunu, Türkiye'de ise aile fazlasının olduğunu belirtiyor.
- 05:33Murat'ın Yazısının Değerlendirilmesi
- Murat'ın gazeteciliği tarih yazarlığı kadar titiz olmadığı ve bazı abartmalar yaptığı belirtiliyor.
- Tercümenin doğru olduğu ancak özel bir konuşmanın gazeteye yansıması olmaması gerektiği vurgulanıyor.
- Programın Türk anahtarlığı aşırı dozda olduğu ve kötü olduğu belirtiliyor.
- 07:01Rusya'nın Kuruluşu ve Türk İlişkileri
- Rusya'nın kuruluşu Kiev Rusya'sı'na dayanmaz, Kiev Rusya'sı çok etkili bir devlet değildi.
- Altın Ordu'nun hakimiyeti 13. yüzyılda başladı ve Rus tarihinde "Tatar ve Moğol boyunduruğu" olarak anılır.
- Altın Ordu'nun merkezi Tatarlar'dı, ancak etrafı tamamen Kıpçak Türkleri'nden oluşuyordu.
- 09:33Altın Ordu ve Moskova Rusya'sı
- Altın Ordu Devleti'nin Rusya tarihinde hep müspet olmayan tarafları çizilse de devlet ve teşkilatlanma bakımından müspet tarafları da vardır.
- Moskova Rusya'sı büyümeye başladı ve Altın Ordu Hanlığı adına vergi toplama sistemi kurdu.
- Stepler Altın Ordu'nun kontrolü altındayken, ormanlar Rusya'nın anavatanıydı ve Rusya'nın kuzeyine nüfuz edilemiyordu.
- 11:09Rusya ve Türkiye İlişkileri
- 15. asrın sonunda Türkiye ile diplomatik ilişki başlamıştır, ancak İstanbul'da Rusya büyükelçisi yoktu.
- Muhatap olan Kırım Hanlığı'dı ve Kırım Hanlığı Osmanlı'ya vassal bir hanlıktı.
- Rusya ile Türkiye arasındaki ilişkiler Kırım Hanlığı üzerinde 17. yüzyıl sonunda bitmiştir.
- 12:49Büyük Petro ve Reformları
- Büyük Petro (Peter I) Rusya'nın en önemli reformcusu olup, Petersburg'u kurdu.
- Petersburg'un bataklığın içine kurulması pahalıya mal oldu, 50 sene sonra bile şehirde kurtların parçaladığı insanlar vardı.
- Büyük Petro Alman hayranıydı ve Rusya'yı Avrupa'ya yakınlaştırmak istedi.
- 16:30Katerina Dönemi ve Avrupalılaşma
- Katerina tamamen Alman asıllıydı ve Avrupalılaşma döneminde Rusya'nın yaşamını değiştirmeye çalıştı.
- Katerina Aydınlanma kültürüne ve Fransız kültürüne son derece bağlıydı, özellikle Montesquieu'yu sevdiği için onun kitapları başucu kitaplarıydı.
- Katerina döneminde Ermitaj gibi muazzam bir koleksiyon toplandı ve bu müze bugün dünyanın en büyük koleksiyonu olan 2,5 milyon eser ihtiva etmektedir.
- 18:51Rusya ve Türkiye İlişkileri
- Rusya'da önemli mevkideki münevverlerin anti-Petro görüşleri bulunmaktadır ve Rusya'nın karakterini bozduğunu düşünmektedirler.
- Batılılaşma ve doğulu olma, Slavlık ve Batı arasındaki kavga devam etmektedir.
- Türkiye tarihinin en büyük maraşlılarından Tokatlı Gazi Paşa, Osmanlı 19. asır askeri reformlarının ve kurmay eğitiminin ürünüdür.
- 19:46Gazi Paşa'nın Savaş Stratejisi
- Gazi Paşa, otoriter ve yerli bir devlet zihniyetine sahip, teknikleri fevkalade üstündür.
- Kabiliyetli bir komutan olarak, dayanıklı bir ordunun, muharebeden bıkmayan ve açlığa bile dayanan bir ordunun vasıflarını çok iyi kullanmıştır.
- 1877-78 savaşında, Gazi Ahmet Muhtar Paşa gibi, sınıf matematikçi ve tarih okuyucusu olan bir mürşir olarak piyadeyi çok iyi kullanmıştır.
- 20:54Rusya'nın Savaş Stratejisi
- Gazi Paşa istihkam tekniklerini çok iyi geliştirip uygulamıştır ve karşısında kalabalık Rus ordusu pek fazla bir aktif hızlı başarı sağlayamamıştır.
- Harbe girerken Rusya son anda uyandı ve ordunun teçhizatı zafere götürecek bir seviyede değildi.
- İngiltere'den büyük müzaheret beklenirken, İngiltere'nin pro-Türk politikası geçmiş, Petro'nun büyük Rusya kurucusu olduğu düşünülmüştür.
- 22:02Rusya ve Türkiye'nin İlk Çatışmaları
- Rusya'nın Viyana Kongresi'nden sonra Kırım'ın belirli yerlerini ve Azak Kalesi gibi bölgeleri kaybetmesi olmuştur.
- İlk Rus-Türk çatışması 1711 Purt Cengi'de gerçekleşmiş, ikinci çatışma ise İkinci Viyana Muhasarası'ndan sonra Kırım'da olmuştur.
- Rusya'nın büyük tarihi, iki imparatorluk tarihini tamamlayan savaşların neticesinde elde ettiği Karadeniz'in kuzeyidir.
- 23:13Rusya'nın Kazançları ve Kayıpları
- 1739 Belgrad Antlaşması ve 1774 Kaynarca Antlaşması'nda Rusya büyük yenilgiler yaşamıştır.
- Kırım müstakil kılındı ve Rusya'nın nüfuzuna girdi, 10 yıl sonra işgal edildi ve Kırım Hanlığı'na bağlı bölgeler elden çıktı.
- 1812'deki Ceng'de Edirne Antlaşması'nda Büyükarabeyi (bugünkü Moldova Cumhuriyeti) elden çıktı.
- 24:00Rusya'nın Savaş Sonuçları
- Eflak-Boğdan'ın bağımsızlığı (Romanya'nın kuruluşu), Bulgaristan'ın yarı bağımsızlığı ve bağımsızlığı Rusya'nın savaşlarının sonucudur.
- Rusya'nın bu bölgelerde siyasi ve iktisadi hakimiyeti Osmani'dan kopmasına neden olmuştur.
- Rusya'nın birinci cihan harbine girerken kazandığı kazançlar Kafkasya, Kırım, Moldova ve Donets havzası olmuştur.
- 25:30Rusya ve Avusturya'nın Mücadelesi
- 18. asır boyunca Rusya ve Avusturya karşımızda olmuştur, bazen kazanıyorlar, bazen duraklıyorlar, bazen kazandıklarını muahedelerde veriyorlar.
- Belgrad iki kere el değiştirmiştir çünkü tutacak durumda değillerdi.
- Rus-Türk savaşlarında galip olan taraf yoktur, her iki taraf da yıpranmaktadır.
- 26:03Osmanlı'nın Batılılaşması
- Osmanlı'nın bütün ilerlemesi ve batılılaşması, Ruslarla kavga için orduyu ıslah etmek için olmuştur.
- Orduyu ıslah etmek için süvarileri, veterinerlik, topçuluğu, mühendislik ve kimyagerliği geliştirmek gerekmiştir.
- Batının kapısı böyle açılmış, Osmanlı memleketi batılılaşmıştır.
- 27:10Rusya'nın Başarılı Savaşları
- Rusya ordularının 18-19. asırda en başarılı oldukları nokta, Suborof'un İsmail kalesini (bugünkü Romanya'daki İsmail şehri) ele geçirmesidir.
- Suborof, Çariçe II. Katerina'nın emirlerini atlatarak kendi şahsi stratejisiyle İsmail'i almıştır.
- 1791'de Fransız ihtilali dolayısıyla Avusturya ve Rusya çekilmiş, iç düzenlerini ve Türklerle kavgayı götürecek durumda değillerdiler.
- 28:12Osmanlı ve Rusya İttifakları
- Osmanlı ve Rusya arasında müşterek bir donanma ile İyon adalarını, Cezayir'i ve Saba Cumhuriyeti kurulmuştur.
- Napolyon'un istilasından kurtarılmış ve bir protectoratla bir cumhuriyet kurulmuştur.
- 1815 Viyana Kongresi'nde Çar II. Aleksandr, Napolyon'la savaştığımız halde bizi Viyana Kongresi'ne sokmamıştır.
- 29:29Rusya İmparatorluğu'nun İç Çelişkeleri
- Rusya İmparatorluğu'nun içinde Türk ve Müslümanlar, 16. asırdan beri Slavlar vardır.
- Panslavizm yapmaya başlayan Rusya ile Osmanlı'nın halifeliği arasında büyük bir tezat vardır.
- 1877 savaşında zamanın en önemli mareşalı bir tarafta, öbür tarafta zamanın en iyi mühendis generalleri bulunmuştur.
- 31:35Osmanlı Ordusunun Stratejik Sorunları
- Rus ordusunda bir strateji noksanlığı var, ancak Osmanlı ordusunda da benzer sorunlar vardı.
- Osmanlı ordusunda her zaman haritasız etrafı koklayan, yerleri ezbere bilen bir sınıf vardı.
- Baltacı Paşa'nın kuşatma sırasında terk etmesi, rüşvet ve kadın alması şeklinde yorumlanan dedikodu, Türk kamuoyunun ebedi hastalıklarından biriydi.
- 32:50Yeniçeri Nizamının Sorunları
- Yeniçeri nizamı uzun boylu bir kuşatmaya dayanacak ve sabredecek hallerde değildi.
- Kuşatmayı besleyecek lojistik, iaşe ve ibadet sistemi yoktu, nereden gıda geleceğini bilmiyorlardı.
- Ukrayna'nın ortası çok verimli bir yer olmasına rağmen, orada yol ve insan olmadığı için zor bir yerdi.
- 33:33Rusya'nın Doğal Savunması
- Napolyon'un yenilgisinin sebebi, Rusya'nın kış ve tabiatıydı.
- Valide tarihin anlatıcısı "Allah bunların yok olmasını istemiyor" diyerek Rusya'nın tabiatının bir general olduğunu vurgulamıştı.
- 18. yüzyılda Osmanlılar, ikinci Viyana'da kaybettikleri yerleri alarak Azof Kalesi'ni ve Kırım'ı ele geçirmişlerdi.
- 34:15Diplomatik Anlaşmalar
- Osmanlılar, Lehistan'ın Kırım'a, İsveç'e ve Polonya'ya karışmaması karşılığında kendilerini bir müddet daha korumayı başarmıştı.
- Bu diplomatik anlaşmalar sayesinde Osmanlı İmparatorluğu'nun 20 yıllık bir süre daha korunmuştu.
- 34:37Osmanlı'nın Batı'ya Bakışı
- Büyük Petro Rusyası'nın reformlarına (Deli Petro reformları) Osmanlı sefirleri ilgiyle bakıyor ve raporlarına yansıtıyorlar.
- Osmanlı tarihinde bu tür metinlere yeterince önem verilmemiş, daha çok felsefi yaklaşımlar tercih edilmiş.
- Batı tarihçiliğinde ve özellikle Fransa'daki Osmanlı tarihçileri seyahatnamelere önem vermiş, bu metinler çevrilmiş ve antropoloji ve sosyoloji araştırmalarına dayanarak incelenmiş.
- 36:20Türklerin Rusya'ya Bakışı
- Cevdet Paşa'nın tarihinde Rusya'ya bakış değişimi görülüyor; önce "Deli Petro" diyorken sonra "Büyük Petro" diyor.
- Cevdet Paşa, Büyük Petro'nun Strelitleri kaldırdığını "Rusya'nın sırtındaki uru kesti" diyerek, Yeniçerileri kaldırdığımızı "kalbimizdeki seretan kanser yarasını kazıdık" olarak karşılaştırıyor.
- Türklerin Rusya'ya bakışı, Rusya'da yetişmiş, sığınmış ve Türk ordusuna geçmiş askerler ve laik hocalar tarafından şekillenmiş.
- 38:25Osmanlı-Rusya Savaşları
- 19. yüzyılda Osmanlı-Rusya arasında önemli iki savaş olmuştur: Kırım Savaşı (1853-1856) ve 1877-1878 Savaşı.
- Kırım Savaşı, Osmanlı'nın tek başına değil İngiltere, Fransa ve Piyemonte gibi Batılı güçlerin desteğiyle kazanılan bir zaferdir.
- Polonyalı ve Macar asıllı subaylar bu savaşlarda modern teknikleri bilerek önemli görevler görmüşler.
- 39:32Rusya'nın İç Çatışmaları
- 1877-1878 Savaşı sırasında Rusya'da "Ayasofya'ya çam takmak komitesi" kurulmuş ve Bennigsen, Tolstoy gibi aristokratlar "Biz Slav mıyız, Rus muyuz?" sorusuna karşı çıkmışlar.
- Tolstoy'un "Anna Karenina" romanında Karadağ Muharebesi'ne gönüllü gidenler alay edilse de, bu küçümseme milliyetçiliğe karşı değil, Rus İmparatorluğu'nun kuruluşuna karşı bir eleştiri olarak görülüyor.
- Rusya'nın en büyük diplomatı Lor Chaco Puşkin, Berlin Kongresi sonunda "Bu kadar asker, bu kadar para boşuna" demiş.
- 41:01Diplomatik İlişkiler
- İgnatiyef, İstanbul'daki Rus elçisi, Mahmut Nedim Paşa ile iyi geçinmemiş ve ona yalan raporlar vermiş.
- Nedim Paşa, Moratoryum ilan ederken İgnatiyef'e akıl danışmış ve birlikte alacak senetleri satma gibi bir senet hazırlamışlar.
- İgnatiyef'in yalan raporları başkentlerine ulaştığında, Rus diplomasisi ona "yalancı paşa", "mantar paşa" gibi isimler takmış.
- 42:56Savaş Sonrası İlişkiler
- Savaşın sonunda, Abdülhamit ve II. Aleksandr iyi geçinmiş ve her ikisi de sulh taraftarı olmuş.
- Rusya ve Türkiye'nin kendi açının kalkınması için demiryolu, okul ve fabrika gibi projelere önem vermişler.
- Bu içe kapanma politikası birinci cihan harbine kadar sürmüş ve Türkiye bu savaşa istekli girmemiş.
- 44:03Kazaklar ve Kazan
- Osmanlı'nın Rusya ile değil, Kazaklarla karşılaşmaları daha çok ağırlıklı olmuştur.
- 1648'den beri Rusya'ya bağlı olan Kazaklar, Rusya'nın elindeki süvari milletler olarak görülmüş.
- Kazan, Ukrayna'nın ortasında bir şehir olup, çevresi ümitsiz bir step çölü olduğu için Osmanlı ordusu orada tutunamayıp çekilmiş.
- 45:22Büyük Petro'nun Vasiyeti
- Büyük Petro'nun meşhur vasiyeti aslında bir yalandır, Çar'ın kaleme aldığı bir essay veya trete yoktur.
- Bu vasiyet, Alman asıllı kızı Yelizaveta'nın başbakanı mesabesindeki güçlü bir zat tarafından kaleme alınmıştır.
- Vasiyette "İstanbul mutlaka bizim olmalı", "Karadeniz bizim olmalı", "Akdeniz'e inmeliyiz" gibi ifadeler yer almaktadır.
- 46:00Rusya'nın Liman Sorunu
- Rusya, kıtanın diğer yüzünün en büyük devleti olmasına rağmen liman sahibi değil, Kronstadt askeri limanı ve Petersburg'un limanı yeterli değildir.
- Baltık Denizi, Rusya için Karadeniz kadar önemlidir ve sadece Sivastopol limanı yapısı itibariyle önemli bir limandır.
- Rusya, Sivastopol'u Ukrayna'ya bırakmaz çünkü Akdeniz'de hedefe çıkmış nükleer donanması olan bir devlettir.
- 47:50Gaziosmanpaşa ve Plevne Savaşı
- Gaziosmanpaşa, modern Türkiye ve Avrupa tarihinin önemli bir generalidir, ancak bu bilgi çocuklara yerli yerince öğretilmemektedir.
- Plevne Savaşı'nda, Gaziosmanpaşa'nın modern bir istihdam düzeni, iyi bir nizam tesisi ve topçunun etkili kullanılmasıyla Rus ordusuna karşı büyük bir direniş göstermiştir.
- Plevne'nin kaybedilmesi, Osmanlı İmparatorluğu'nun Rumeli hakimiyetinin sarsılmasına ve Balkanlar'ın kaybına başlangıç anlamına gelmiştir.
- 50:16Berlin Kongresi ve Balkanlar
- Ruslar İstanbul'a kadar ilerleyebilse de ordunun durumu çok kötüydi, yolsuzluk vardı ve Berlin Kongresi'nde anlaşmaya varıldı.
- Berlin Kongresi'nde Balkanlar'ın sınırları belirlendi, batı Trakya ve adalar Osmanlı'ya kaldı.
- Bosna'nın yarısı, Yeni Pazar, Sırbistan'ın doğusu, Makedonya, güney Bulgaristan ve Arnavutluk Osmanlı'ya kaldı.
- 52:20Rusya'da Türklerle İlgili Folklor
- Rus folklöründe Türklerle ilgili karışık bir yaklaşım vardır, Tatar ve Türk kavramları karıştırılır.
- Rus edebiyatında, özellikle Dostoyevski'nin eserlerinde Türkler hakkında olumsuz tasvirler vardır.
- Ermeniler için de olumsuz şarkılar vardır, bu daha çok Hristiyanlar arası bir kavga niteliğindedir.
- 54:02Türklerin Hafızasında Kalan Yerler
- Türklerin savaşarak ilerleyip türkleştirdiği ve İslamlaştırdığı yerler hafızada kalır, kaybedilen yerler unutulmaz.
- İstanbul gibi önemli yerlerin kaybedilmesi halk hafızasında unutulmaz bir yer edinir.
- Osmanlı, Luther'e (daha doğrusu Protestanlığa) destek vermiştir çünkü karşısında Katolik Liga ve Avusturya gibi güçler vardı.
- 56:45Katolik ve Protestan İlişkileri
- Macaristan'ın farklı bölgeleri farklı dini ve siyasi yapıya sahipti; Tuna boyu Macaristan (Transilvanya) Katolikken, Orman Macaristan yarı müstakil bir krallık olarak protestan bir yapıya sahipti.
- Orman Macaristan'da kültürel özgürlük vardı ve Almanya ile İngiltere ile temasa geçerek eğitim alıyordu.
- Osmanlı İmparatorluğu İngiltere'ye İspanya'ya karşı destek verdi ve İngiliz donanması İspanyol donanmasını yenerek İspanya'nın sömürge kontrolünü zayıflatmış oldu.
- 58:14Avusturya ve Kutsal Roma İmparatorluğu
- 17. ve 18. yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu hem Avusturya ile hem de Rusya ile savaşıyordu.
- Avusturya, resmi adıyla "Mukaddes Roma Germen İmparatorluğu" (Holy Roman Empire) olarak bilinir ve Voltaire tarafından "ne mukaddes, ne Roma, bir sürü Alman" olarak küçümşenmiştir.
- Kutsal Roma İmparatorluğu, bir NATO konfederasyonu gibi bir yapıya sahipti; başkenti yoktu ve kendi adına bir ordu da yoktu.
- 59:54Kutsal Roma İmparatorluğu'nun Yapısı
- Avusturya, Kutsal Roma İmparatorluğu'nun bir üyesiydi ve içinde Presburg Macaristan (bugünkü Slovakya ve Çekya), Bohemya gibi Osmanlı tacına bağlı yerler bulunuyordu.
- İmparatorluk içinde Saksonya Elektörü, Prusya Kralı, Bavyera Krallığı gibi farklı unsurlar bulunuyordu.
- Bu yapıda her dükalık, elektörlik veya şehir kendi adına asker göndermekten sorumlu olurdu ve zamanla bazı bölgeler kral olma talepleriyle ilerlemişti.
- 1:01:41Avrupa Devletler Sistemi ve Osmanlı İlişkileri
- Avrupa'nın devletler sisteminde ve hukuk aleminde önemli bir faktör olan Napolyon, Osmanlı için bilinmesi gereken bir konudur.
- Osmanlı, Avusturya ile itiş kakış yaparken, 18. yüzyılda Prusya ile iyi geçinmiştir.
- Osmanlı tarihini anlamak için son iki-üç asır boyunca global bir gidiş olmayan, farklı kuvvetler dengesi içindeki kavga önemlidir.
- 1:02:45Rusya Çarı III. Petro ve Donanma
- III. Petro, Holstein-Gottorp hanedanının bir üyesi olup, Rusya ordularını sadece kendisinin taç giymek için kullanmıştır.
- Petro, Almanya'da (Anvers) gemicilik eğitimi almış ve donanma konusunda bilgiliydi.
- Rusya'nın donanması, Petro döneminde bile doğru dürüst gelişmemiş, Katerina döneminde bile yetersiz kalmıştır.
- 1:04:15Denizcilik ve Osmanlı Donanması
- Denizcilik, bir memleket için muharebe, medeniyet ve mühendislik açısından çok önemli bir unsurdur.
- Osmanlı donanması Çeşme'de yakıldığında, Karadeniz'de savaşacak bir güç kalmamıştır.
- Rusya, Karadeniz'deki hakimiyet için Osmanlı donanmasını yok etmek istemiştir.
- 1:06:14İngiltere ve Protürk Politika
- İngiltere'nin, Osmanlı'nın Rusya karşısında donanmasız kalması durumunu kaldıramayacağı bir sistemdi.
- Benjamin Disraeli, İngiltere'nin en büyük başbakanlarından biri olup, pro-Türk politika yapmıştır.
- Disraeli, İngiltere'nin sosyal nizamını değiştirmiş ve modern İngiltere'yi kurmanın en önemli katkısı olmuştur.
- 1:09:53Rusya'nın Akdeniz'de Olmak İstemesi
- Rusya'nın Akdeniz'de olmak istemesinin nedeni, denizlerle çevrili bir ülke olamaması ve denizlerin kullanılamamasıdır.
- Petro'dan beri, denizci devlet olmak dünyayı kontrol etmek anlamına gelmiştir.
- Rusların gemilerini boğazdan geçirip ticaret yapmalarını engelleyen durumlar vardır.
- 1:11:20Boğazlar ve Gelecek
- Boğazlar konusunda Lozan Sempozyumu'nun sonucu değil, daha sonra gelen anlaşmalar önemlidir.
- İstanbul'un kalbindeki dar su yolu, koca tankerlere uygun değildir.
- Dünyanın değişmesiyle birlikte, eski kilit sistemleri değişmekte ve yeni sistemlere uyum sağlanmalıdır.
- 1:14:25Türkiye'nin Geleceği ve Diplomasi
- Türkiye'nin geleceği için en iyi model hiç çatışma olmaması olabilir, ancak bunun için derin stratejiler yerine daha sade ve düz düşünmek gerekiyor.
- Diplomatları, kurmay sınıfını ve özellikle Rusya'da iş yapan zenginlik getiren Türkleri daha iyi dinlemek gerekiyor.
- Rusya rasyonel bir ülke değildir, hiçbir ülke tamamen rasyonel değildir.
- 1:15:51Almanya ve Avrupa Birliği
- Alman ekonomisi ayakta durmakta ve disiplinli bir halkı var, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra yıkılan sistemi yeniden kurabilmiş.
- Avrupa Birliği içinde Almanya bir ittifak reisi olacak bir ünite değildir, tarihi tecrübesiyle birlikte hareketi götürecek bir ünite değil.
- Avrupa Birliği'nin bir yeri götürdüğü yok, İngiltere ayrılacağını söyleyip duruyor, İsveç ve Çekya da birlikten uzaklaşıyor.
- 1:21:02Rusya ve Ortodoksluk
- Günümüz Rusya, eski büyük kültür ve devlet Rusya'sı değil, 20 yıl önce büyük bir yıkım yaşamış ve farklı bir ülke olmuş.
- Putin'in hem Çarlık Rusya'sı gibi davranış modelleri var hem de ortodoksluğu kullanma biçimi var.
- Ortodoks Kilisesi, otosefal özerk bölümlerden oluşan bir camia olup, bu durum Vatikan'daki oik kiliseden farklılık gösteriyor.
- 1:23:28Sıcak Denizler ve Güvenlik
- Rusya'nın sıcak denizlere inme yolları vardır, her yeri istila etmenin gereği yoktur.
- Rusya şu anda Lazkiye'de Nusayrilerin ve Esad'ın hakim olduğu bir bölgede bulunuyor.
- Türkiye'nin asker, istihbarat ve akademik kadrosu var, ancak akademik kadronun derhal ıslah edilmesi gerekiyor.
- 1:24:30Suriye ve Türkiye'nin Haritaları
- Suriye'nin fiziki, naturel, su, kültürel ve etnik haritaları Almanya'nın Tübingen Atlas Grubu tarafından çıkarılmıştır.
- Türkiye'nin benzer haritaları bulunmamaktadır ve uzmanların bu tür çalışmaları kullanmadığını belirtmektedir.
- Bu haritaların ıslahı gereklidir ve bu konuda uzmanların daha fazla çalışması gerektiği vurgulanmaktadır.
- 1:25:06Rusya'nın Stratejik Hareketleri
- Rusya'nın Kafkasya'daki genişlemesi ve Ermenistan'a girmesi eleştirilmektedir.
- Gürcistan örneği üzerinden, Rusya'nın istenmeyen ülkeleri zorla içine alabildiği belirtilmektedir.
- Azerbaycan için de benzer bir durumun söz konusu olabileceği ve bu durumun Türkiye için endişe yarattığı ifade edilmektedir.
- 1:26:03Rusya'nın Sınırları ve Güçlüğü
- Konuşmacı, 21. yüzyılda hiçbir kuvvetin eskiyen nüfus ve teknolojik yapıları nedeniyle sınırsız gücü bulunduğunu zannetmemek gerektiğini belirtmektedir.
- Rusya'nın Afganistan'daki başarısızlığı ve Vietnam Savaşı'ndaki Amerika'nın yaşadığı sosyal yıkımlar örnek gösterilmektedir.
- Putin'in körüklediği Rusya'da oluşan Türk karşıtlığına geniş bir kitle satın aldığı belirtilmektedir.
- 1:27:12Ekonomik ve Diplomatik İlişkiler
- Gaz meselesinin öneminden bahsedilirken, domates ihracatının Rusya'dan kesilmesinin Türkiye için büyük bir sorun olduğu vurgulanmaktadır.
- Türkiye'nin turizm sektörünün kendine özgü bir pazarı olduğu ve bu sektörün de Rusya'dan etkilenmesi ihtimali olduğu belirtilmektedir.
- Rusya'nın geri vitese takması için Türkiye'nin de katkıda bulunması gerektiği, büyük devletler arasındaki diplomatik süreçlerin karmaşık olduğu vurgulanmaktadır.
- 1:28:07Diplomatik İlişkilerin Düzeltilmesi
- İlişkiler sıfıra yaklaştığında tamirciler devreye girdiği, Fransa'nın "Ambassado de France" adlı seçkin büyükelçi grubunun bu amaçla kullanıldığı belirtilmektedir.
- Türkiye ve Rusya arasındaki ilişkilerde de tamirci büyükelçiler, işadamları ve akademisyenlerin görevlendirilmesi gerektiği vurgulanmaktadır.
- İlişkilerde kavga başladığında, kamuoyunda alevler yandığında bakanlıklar arasında diplomatik süreçlerin başlaması gerektiği, aksi takdirde hata edileceği ifade edilmektedir.
- 1:30:11Rusya'nın Tarihi ve Diplomatik Stratejileri
- Rusya'nın tarihi boyunca Gorçov, Çičerin gibi diplomatlar ve Sazanov gibi bilgili diplomatların rolü eleştirilmektedir.
- Sazanov'un Rusya'yı Birinci Dünya Savaşı'na erken atlatması ve bu kararın Rusya için olumsuz sonuçlar doğurması belirtilmektedir.
- 1917 devriminin kötü bir şekilde gerçekleştiği ve kimse o dönemde kötü bir komünizm örneği olacağını bilmediği vurgulanmaktadır.
- 1:32:32Türk-Rus İlişkilerinin Geçmişi
- Türk-Rus ilişkilerinin tarihi seyri, "Pius Yengedir" olarak tanımlanmış ve Roma ile Makedonya arasındaki ilişkilerle benzetilmiştir.
- İki Dünya Savaşı'nın galiplerinin aslında kaybedenlerin kazandığı olduğu, bu kazançların fiktif olduğu belirtilmektedir.
- Türk-Rus ilişkilerinin 200 yıldır (Büyük Petro'dan beri) bir tahtıravalli gibi gittiği, her iki tarafın da yıprandığı vurgulanmaktadır.
- 1:33:29Sınır İhlalleri ve Müdahale
- Sınırların ihlal edilmesi durumunda, insanların hayatı tehlike altında tutulması durumunda önlem alınması gerektiği belirtilmektedir.
- Konuşmacı, Türkiye'nin Rus uçağını düşürme hakkının varlığı konusunda bilgi sahibi olmadığını ifade etmektedir.
- Konuşmacı, bazı insanların milliyetçilik öğretir gibi barbarca bağırmalarını ve Bayırbucak Türkmenleri hakkındaki haberlerin olmamasını eleştirmektedir.
- 1:34:52Milliyetçilik ve Coğrafya
- Milliyetçilik kasabada olmaz, geniş bir coğrafya ve dünya tanımakla gelişir.
- En iyi milliyetçiler, dünyayı bilen ve coğrafya bilen kişilerdir.
- Coğrafya bilmeden, kıbrıs'ı Karadeniz'de zanneden kişiler milliyetçi olamaz.
- 1:35:40Bayırbucak Türkmenleri Tartışması
- Konuşmacı, "Bayırbucak Türkmeni" diye bir cins olmadığını belirtmiştir.
- Halep vilayeti, Osmanlı'nın geniş bir vilayeti olmasına rağmen, günümüzde Suriye sınırları içinde değildir.
- Mustafa Kafalı'nın 1973'te yayınladığı kitapta Bayırbucak Türkmenleri konusu ele alınmıştır.
- 1:37:02Türkmenlerin Coğrafi Ayrımı
- Türkmenler, Sivas'tan Halep'e kadar uzanan geniş bir coğrafyada yaşamaktadır.
- Türkmenlerin içinden Halep Türkmenleri, Kayı Türkmenleri ve Trablusşam Türkmenleri olarak ayrım yapılmaktadır.
- Osmanlı kayıtlarında da Halep Türkmenleri ile Trablusşam Türkmenleri arasında ayrım yapılmıştır.
- 1:39:02Osmanlı Kayıtları ve Bilgi Sorunu
- Osmanlı'nın vergi kayıtları (defterler) maliye memurların vergi toplamak için tuttuğu belgelerdir.
- Romalı Tacitus gibi etnik ve coğrafi anlatımlar yapan bir Osmanlı tarihçisi yoktur.
- Günümüzde genç tarihçiler bu defterleri incelemektedir.
- 1:41:29Kültürel Azınlıklar ve Diplomasi
- Türkiye yaklaşık yüz yıla yakın bir zamandır bu kültürel azınlıklara ilgi göstermemiştir.
- Türkiye'nin diplomasisinde merkezden veya sefaret arşivinden dosyalar ve bilgiler bulunmamaktadır.
- Sefaretlerin yerel temsilcileri bilgi sahibidir, ancak sistematik kayıt sistemi yoktur.
- 1:44:57Rusya ve İran İlişkileri
- Konuşmacı, Rusya ile çekişmeyi sürdürmeyi önermiyor ve İran faktörünün enteresan olduğunu belirtiyor.
- İran'ın en büyük sorununun petrol geliriyle büyük devletleri besleyememesi olduğunu ve sanayileşme işini yapamadığını vurguluyor.
- İran'ın demir çelik tesisleri ve rafinerilerinin sınırlı olması nedeniyle bu ülkenin atılımını ciddiye alamayacağını ifade ediyor.
- 1:47:53İran'ın Türk Unsurları
- İran'ın Türkiye için vazgeçilmez bir unsur olduğunu ve iki ülke arasında İslamiyet öncesinden başlayan uzun bir ortak tarihin olduğunu belirtiyor.
- İran'da Türk unsurlarının önemli olduğunu, Azerbaycanlıların ve Türkmenlerin kendilerini İran'lı olarak tanımladıklarını anlatıyor.
- Amerika'nın İran'a saldırınca Türk unsurlarının kendine gelip katılacağına inanmasının yanlış olduğunu vurguluyor.
- 1:49:06Rusya ve Türkiye İlişkileri
- Rusya'nın Türkiye ile gerilim sürdürmesinin hiçbir şey kazanmayacağına dikkat çekiyor.
- Türkiye'nin 19. asra göre önemli bir politikasının, İran ile geçinen ve iş yapanların sesine kulak vermesi olduğunu belirtiyor.
- Rusya'da Türk kökenli ailelerin çocuklarına yönelik okullarda baskı ve düklük uygulandığını, anaokullarında bile Türk kökenli çocuklara yönelik muazzam bir baskı olduğunu anlatıyor.
- 1:51:01Rus İmparatorluğu ve Multikültürel Yapı
- Rus İmparatorluğu'nun emperyal ruhu olmadığını, çok fazla sınıf farkı ve derin uçurumlar olduğu için bu yapı zayıf olduğunu belirtiyor.
- Rusya'da köylülerin sınıf değiştirme ve tırmanma potansiyelinin daha yüksek olduğunu vurguluyor.
- Rusya'nın multinasyonal ve multikültürel bir yapıya sahip olduğunu, insanların beraber olmayı bildiğini ifade ediyor.
- 1:54:04Celal Şengör ve Bilim
- Konuşmacı, Rus Bilimler Akademisi'nde Türk olup olmadığını sorgulanan Celal Şengör'ün Amerika, Avusturya ve Avrupa Bilimler Akademisi'nde de üyesi olduğunu belirtiyor.
- Celal Şengör'ün NASA'nın Venüs projesinin başında olduğunu ve İsviçre'nin jeolojik jeomorfolojik raporunu yazmakla görevlendirildiğini anlatıyor.
- Konuşmacı, Celal Şengör'ün yaşadığı saldırıya karşı onu savunuyor ve dürüst, namuslu bir aydın olduğunu vurguluyor.
- 1:58:36Veda Mesajı
- Celal Şengör adlı bir aydın insanın da anılması gerektiği belirtiliyor.
- İzleyicilere iyi akşamlar dilekleri iletiliyor.
- İzleyicilerle haftaya tekrar görüşmek üzere vedalaşıyor.