Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından Akıllı Tahta platformu kullanılarak sunulan, kaymakamlık sınavına hazırlık amacıyla hazırlanmış bir ders formatındadır. Eğitimci, Etraf Hanım adlı bir yönetmenle çalışmaktadır.
- Video, Türkiye'nin ekonomik tarihini kronolojik olarak anlatmaktadır. İçerik, Osmanlı İmparatorluğu'nun ekonomik yapısından başlayarak, 19. yüzyıldan günümüze kadar Türkiye'nin ekonomik gelişimini ele almaktadır. Osmanlı dönemindeki fabrikalar, dış ticaret, para sistemi, bankacılık ve borçlanma politikaları detaylı şekilde incelenmekte, ardından Türkiye Cumhuriyeti'nin ekonomik dönemi anlatılmaktadır.
- Ders, Osmanlı ekonomisinin Batı Avrupa ülkeleriyle imzalanan antlaşmalar sonucu yaşadığı zorlukları, Galata Bankerleri'nin rolünü, kurulan ekonomik kurumları (Osmanlı Bankası, Ziraat Bankası) ve Türkiye Cumhuriyeti'nin ekonomik dönemlerini (devletçilik, anti-devletçilik, planlı kalkınma, kriz dönemleri) kapsamaktadır. Eğitimci, bir sonraki videoda Milli Müdafaa Hükümeti dönemindeki ekonomik gelişmeleri inceleyeceğini belirtmektedir.
- 00:04Türkiye'nin Sosyo-Ekonomik Yapısı Sınav Hazırlığı
- Türkiye'nin sosyo-ekonomik yapısı, 100 soruluk kaymakamlık sınav testinde 10 soru gelmesi nedeniyle çok önemlidir.
- Türkiye'nin sosyo-ekonomik yapısı, KPSS'deki Türkiye ekonomisinden daha geniş bir kapsamı içerir.
- Kitapta sayfa 147'den 236'ya kadar 90 sayfalık kapsamlı bir özet bulunmaktadır.
- 01:46Osmanlı Ekonomisi
- 19. yüzyılda Osmanlı ekonomisi tarım ve ticarete dayalı bir yapıda olup, tarım ürünleri ve maden cevherlerini ihraç edip, tüketim ve yatırım mallarını ithal eden bir ülke konumundaydı.
- Osmanlı ülkesi, Batı Avrupa'da sanayi devrimi fırsatını kaçırmış ve yarı sömürge bir ülke konumuna gelmiştir.
- 19. yüzyılda Osmanlı Devleti giderek derinleşen ekonomik, mali ve siyasal sorunlarla karşı karşıya gelmiştir.
- 03:15Türkiye Ekonomisinin Tarihsel Gelişimi
- Türkiye'nin ekonomik tarihinin ana çizgileri: 19. yüzyıl Osmanlı Devleti dönemi, Türkiye Cumhuriyeti'nde II. Dünya Savaşı öncesi dönemi, anti-devletçi dönem (Demokrat Parti dönemi), planlı kalkınma yılları ve 1980 dönüşümü öne çıkıyor.
- 1960-1980 döneminde planlı kalkınma uygulanmış ve dışsal nedenleri sorgulanabilir.
- 1994 Kararları, 2001 Enflasyonla Mücadele Programı, 2001 Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı ve 2008 küresel finansal kriz sonrasında yaşanan 2018 krizi de konu alan dönemlerdir.
- 06:54Osmanlı Ekonomisinin Detayları
- Osmanlı ekonomisi farklı gelişme düzeylerine sahip bölgelere ayrılmış durumdaydı; İstanbul, Selanik, İzmir, Beyrut gibi bölgeler iç ve dış ticaretin ağırlıklı olduğu yerlerdi.
- 19. yüzyılda Osmanlı Vilayetleri birbirleriyle değil, dış dünya ile ekonomik ilişkiler kurmuş ve özellikle 1800'lerin ikinci yarısında her bölgenin yönetimi kendi para birimini basmıştır.
- 19. yüzyıl boyunca savaşlar, bulaşıcı hastalıklar ve toprak kaybı nedeniyle nüfus azalmış, 1832'de 30 milyon civarında erkek nüfus olduğu saptanırken, 1927'de ilk modern nüfus sayımında 13,562 bin nüfus tespit edilmiştir.
- 09:54Osmanlı Dönemi Fabrikaları
- 1800'lü yıllarda kurulan Osmanlı döneminden kalan fabrikalar, 1925'te kurulan Sanayi ve Maden Bankası'na devredilecek.
- 19. yüzyılın ilk yarısında kamu sermayeli olarak İstanbul'da kurulan fabrikalar arasında Beykoz Deri Eşya Fabrikası, İstanbul Fesane Fabrikası ve Bakırköy Bez Fabrikası yer alıyor.
- Yabancıların kurup teslim ettikleri bu şirketler verimli bir şekilde çalışamamış, çünkü altyapı, ulaştırma ve haberleşme olanakları yetersiz, nitelikli iş gücü ve hammadde kaynakları yetersizdi.
- 12:03Osmanlı'nın İhracat ve İthalat
- 19. yüzyılda Osmanlı Devleti düzenli olarak fındık, üzüm, incir, tütün, pamuk, yaprağı, tiftik, afyon ve meşe palamudu gibi ürünler ihraç ediyordu.
- Osmanlı Devleti'nin ithalatında en büyük ağırlığı olan iki tüketim malı şeker ve kahve idi.
- 19. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin dış ticaretinin yaklaşık %70'ini İngiltere, Fransa, Avusturya ve Almanya ile, beşinci sırada Rusya ile gerçekleştiriyordu.
- 15:31İstanbul ve İzmir'in Ticaret Rolü
- İstanbul ihracatın, İzmir ise ithalatın merkezi konumunda bulunuyordu.
- İthal malların getirildiği limana sahip olan İzmir, ithalatın merkezi konumunda yer alıyordu.
- İç piyasada taşıma olanakları yetersiz olduğundan, İzmir'e gelen ithal mallar Anadolu'nun ücra köylerine taşınması zorlaşırken, dışarıdan gemilerle gelen buğday yerli buğdaydan daha ucuza tüketiciye ulaştırılabiliyordu.
- 16:33Galata Bankerleri
- Dış ticaretin gelişmesiyle Galata bankerleri, büyük liman kentlerinde ithalat ve ihracatın finansman işlemlerini yürütüyorlardı.
- Galata bankerleri, faizle borç veren, bankerlik ve tüccarlık işlerini yapan Rum, Ermeni ve Yahudi azınlıklardı.
- Osmanlı İmparatorluğu, Galata bankerlerinin ülkeye gelmeleri için onları teşvik etmiş, cemaat teşkilatları kurmalarına, vakıflar kurmalarına ve ekonomik faaliyetlerini serbestçe yapmalarına izin verilmişti.
- 18:48Galata Bankerlerinin Önemi
- Galata bankerleri zamanla Osmanlı Devleti'nin danışmanları haline gelmişlerdi.
- Metropoller, yabancı finansörlerle ilişkileri iyi olan ve Avrupa'da yüksek itibarına sahip olan Galata bankerleri, Osmanlı Devleti'nin dış finansman ihtiyacı olduğunda yabancı kreditörlerle irtibat sağlamışlardı.
- 1800'lü yıllarda Osmanlı döneminde dış ticaret bazı yıllar hariç sürekli açık vermiştir.
- 20:03Yedi Vahit Sistemi ve Balta Limanı Antlaşması
- 1820-1826 yıllarında Osmanlı Devleti, yurtdışına çıkacak hammaddenin yabancı tüccarlar tarafından çıkarılmasını engellemek için Yedi Vahit Sistemi'ni yürürlüğe koymuştur.
- İngiliz tüccarlar bu sisteme şiddetle karşı çıkmış, Osmanlı Devleti'nin bu baskısı sonucu 1838'de Balta Limanı Antlaşması imzalanmıştır.
- Balta Limanı Antlaşması ile Yedi Vahit Sistemi kaldırılmış, İngiliz tüccarların iç ticarete katılabileceği ve yerli tüccarlardan daha büyük ayrıcalıklarla serbestçe ticaret yapabileceği öngörülmüştür.
- 22:44Balta Limanı Antlaşması'nın Sonuçları
- İngiliz firmalara sağlanan ticari ayrıcalıklar sonucunda İngiltere'nin Osmanlı İmparatorluğu'na yaptığı ihracat, tüm ihracat gelirlerinin neredeyse üçte birine ulaşmıştır.
- Balta Limanı Antlaşması sonrasında benzer anlaşmalar Fransa, Hollanda, Avusturya ve Almanya ile de imzalanmıştır.
- Anlaşma kapsamında Osmanlı Devleti dış ticaret üzerinden çok düşük oranlarda gümrük tarifeleri almayı kabul etmiştir (ithalat üzerinden %15, ihracat üzerinden %11).
- 25:1119. Yüzyılda Tarım Sektöründe Olumsuz Gelişmeler
- 19. yüzyılda tarım sektöründe olumsuz gelişmeler yaşanmaya başlamıştır.
- Deniz yoluyla Balkanlardan ve Rusya'dan ithal edilen buğday, Osmanlı ülkesinde üretilen buğdaylara göre daha ucuza İstanbul'da satışa sunulabilmiştir.
- Anadolu'da ulaşım olanaklarının yetersizliğinden kaynaklanan nakliye giderlerinin yüksekliği ile korumacı gümrük tarifelerinin kaldırılması, tarım sektöründe olumsuz gelişmelerin temel nedenleridir.
- 26:51Osmanlı Ekonomisinde Para Sistemi Değişiklikleri
- 19. yüzyılda kamu harcamalarını karşılamakta zorlanan hazine, toplam para arzını arttırmak için tahşiş uygulamasına girmiştir.
- 1327'de Bursa'da Orhan Gazi tarafından ilk madeni para olarak akçe (gümüşten yapıldığı için) basılmıştır.
- 1840 yılında basılan ilk Osmanlı banknotu "Kayme-i Muteberi Nakdiye" olmuştur, bu banknot 160 bin Osmanlı altını karşılığında basılmıştır.
- 30:04Osmanlı'nın Para Sistemindeki Sorunlar
- 1840'larda Kayma-i Muteberin basılmasıyla paranın kolay taklit edilmesi ve kayma miktarının artması, paranın değerini ve güvenini azalttı.
- Dış ticaret açıklığının artmasıyla Kayma-i Muteberin değer kaybetmesi, ithalatı güçleştirdi.
- Kayma-i Muteberin altın karşılığının azalması, kolay taklit edilmesi ve piyasada miktarının artması, dış piyasada itibarını azalttı.
- 30:51İlk Bankanın Kuruluşu
- İki Fransız banker, Osmanlı Devleti'ne kredi vererek ithalatı rahatlatarak Sultan Abdülmecid'in güvenini kazandılar.
- 1847'de bu iki Fransız banker tarafından kurulan Dersaadet Bankası (İstanbul Bankası), Osmanlı topraklarındaki ilk banka oldu.
- Devletin borçlarını ödeyememesi ve paranın değersizleşmesi nedeniyle 1852'de kapanan bu banka, Osmanlı'nın borçlu bir devlet olmasına yol açtı.
- 32:40İlk Büyük Çaplı Borçlanma
- 1854 yılında Kırım Savaşı'nın getirdiği harcamaların karşılanması için ilk büyük çaplı borçlanma gerçekleşti.
- 1854'te başlayan dış borçlanma, esas olarak Fransız ve İngiliz sermaye piyasalarından 1875'e kadar devam etti.
- 1875'te Osmanlı Devleti borçlarını ödemeyeceğini ilan eden moratoryum ilanı gerçekleşti.
- 33:45Osmanlı Bankası'nın Kuruluşu
- 1856 yılında bir İngiliz sermaye grubu tarafından kurulan Banko Osmanie (Osmanlı Bankası), 1863'te kendini feshetti.
- 1862'de İngiliz-Fransız ortaklığıyla yeniden yapılandırılan ve Banko Osmanie adını alan banka, Osmanlı İmparatorluğu'nun resmi bankası oldu.
- Bu banka, vergilerin toplanması, borçların ödenmesi, kâğıt paranın basılması gibi işlevleri üstlendi ve 1875'te devletin hazinedarı konumuna getirildi.
- 36:53Moratoryum ve Daha Sonraki Gelişmeler
- Osmanlı Devleti Ekim 1875'te bir kararname ile iç ve dış borçların yüzde elli oranında ödeneceğini ilan etti.
- Nisan 1876'da hükümet, bu taahhüdünü yerine getiremeyince moratoryum ilan etti ve beş yıl süreyle borç ödemeleri durduruldu.
- 1877-1878 yılları arasında gerçekleşen Doksanüç Harbi'nde Galata Bankerleri, Rusların İstanbul'u işgalini engellemek için servetlerini Osmanlı Devleti'ne seferber ettiler.
- 39:08Osmanlı'nın Finansal Durumu ve Batılı Bankerler
- Galata bankerleri, Osmanlı'nın vergi gelirlerini teminat olarak alarak devlete büyük krediler sağlıyorlardı.
- Batılı alacaklılar bu durumu endişelendirdi ve 1881'de Duyun-u Umumiye (Genel Borçlar İdaresi) kuruldu.
- Duyun-u Umumiye, devletin önemli vergi gelirlerinin toplanmasını ve alacaklılara doğrudan tahsilatını sağlayacak bir kurumdu.
- 40:09Osmanlı Bankası ve Ziraat Bankası
- Osmanlı Bankası, 1924'te imzalanan bir sözleşme ile Merkez Bankası'nın kuruluşuna kadar devlet bankası statüsünde kaldı.
- Osmanlı Bankası, 2001'de Garanti Bankası'na devredildi.
- Ziraat Bankası, 1863'te Mithatpaşa tarafından kurulan Zirai Kredi Sandığı'nın devamı olarak 1888'de kuruldu ve 1924'te anonim şirkete dönüştü.
- 41:59Osmanlı-Rus Harbi ve Ekonomik Durum
- 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı, borç bulunamadığı için kaymak basılarak finanse edildi ve enflasyon yükseldi.
- Savaşta Osmanlı Devleti toprak kaybetti ve büyük tazminat yüklenicisi konumuna geldi.
- 1881'de Muharrem Kararnamesi ile Duyun-u Umumiye kuruldu ve devletin vergi gelirlerinin toplanmasını sağladı.
- 42:48Reji İdaresi ve Tütün Tekeli
- Duyun-u Umumiye bünyesinde Reji İdaresi adlı bir şirket kuruldu, bu aslında Fransız bir şirketti.
- Reji İdaresi, Osmanlı'da tütünün ekimini, alım fiyatlarını, işlemesini, satışını ve ihracatını tek başına yönlendiren bir tekel konumuna geldi.
- Reji İdaresi, çiftçilerden düşük fiyattan tütün alıp yüksek fiyatlara satarak kaçakçılığı zorunlu hale getirdi ve bunu engellemek için "kolcu teşkilatı" adı verilen bir örgüt oluşturdu.
- 44:54Osmanlı'da Para Sistemi
- İlk para olan Kaymak-i Muteber 1840'da basıldı ve 1863'te değeri azaldığı için piyasadan toplanmaya başlandı.
- 1868 itibariyle yeni banknotlar (2 liralık ve 5 liralık) basılmaya başlandı ve bunları Osmanlı Bankası düzenledi.
- 1915'te İttihat Terakki hükümeti Evrak-ı Nakdiye adında kendi banknotlarını basmaya başladı ve bu banknotlar 1927'ye kadar yürürlükte kaldı.
- 47:59İstanbul Borsası
- 1866 itibariyle İstanbul'da kurulan borsa, dünyanın ilk borsalarından biriydi ve İstanbul Tahvilat Borsası adını taşıyordu.
- 1904'te adı İstikrar-ı Tahvilat Borsası'na, 1929'da İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'na (İMKB) dönüştü.
- 1938'de Ankara'ya taşındıktan sonra 1941'de İstanbul'a geri döndü ve 1958'de Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası'na devredildi.
- 50:08Türkiye Borsasının Tarihi
- 1985'te Özal'ın büyük katkıları ve bankerler krizinden sonra borsacılık dönemine geçiş gerçekleşti.
- 1985'te ilgili kanun çıkarıldı ve 1986'da İMKB kuruldu, 2013'te ise Borsa İstanbul adını aldı.
- İstanbul'da 1866'da kurulan dünyanın ilk borsalarından biri, 1904'te Elsam-ı Tahvilat Borsası, 1929'da İstanbul Menkul Kıymetler Borsası adını aldı.
- 51:16Osmanlı'da Meşrutiyet Dönemi
- 1876'daki Kanuni Esasi ile birinci meşrutiyet ilan edildi, ancak 1878'de kaldırıldı.
- İttihat Terakki kuruldu ve 1908'de ikinci meşrutiyet ilan edildi.
- 1913'te Babıali baskını sonrası İttihat Terakki hop yönetimi ele geçirdi.
- 52:08Osmanlı'da Sermaye ve Ekonomi
- 1913'te sermayenin türkleştirilmesi ve milli iktisat anlayışı hakim oldu.
- 1913'te Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarıldı, yerli sermayedarlara özel imtiyazlar sağladı.
- 1923'te İzmir İktisat Kongresi'nde bu kanunun yeniden düzenlenmesi kararlaştırıldı ve 1927'de yeniden çıkarıldı.
- 53:19Osmanlı'da Bankacılık
- 1914'te İttihat Terakki, kapitülasyonların tek taraflı kaldırılmasına karar verdi.
- 1913'te 13 Anonim Ortaklık kuruldu ve 1917'de Osmanlı İtibari Milli Bankası kuruldu.
- Osmanlı Bankası 1856'da Osmaniye olarak kuruldu, 1862'de İngiliz ve Fransız ortaklığıyla Osmaniye Şahane adıyla yeniden kuruldu.
- 54:27Osmanlı'nın Son Dönemi
- Birinci Dünya Savaşı bitince Osmanlı Bankası işlevsiz kaldı ve 1924'te İS Bankası bünyesine alındı.
- Osmanlı Devleti savaş ekonomisine uyum sağlayamadı ve %100'e varan enflasyonla karşılaştı.
- 1917'de ilk gazete çıkarıldı, 1920'de Hakimiyeti Milliye gazetesi Ankara'da çıktı.