Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir konuşmacının Türkiye'nin NATO'ya giriş sürecini ve tarihsel arka planını anlattığı detaylı bir tarih anlatımıdır.
- Video, 1945'ten 1952'ye kadar olan dönemde Türkiye'nin dış politikası, Rusya ve Amerika arasındaki konumunu ve NATO'ya giriş sürecini kronolojik olarak ele almaktadır. Konuşmacı, Sovyetler Birliği'nin Türkiye'ye yönelik talepleri, Marshall Planı, Türkiye'nin ekonomik zorlukları ve 18 Şubat 1952'de NATO'ya girişinin tarihsel sürecini detaylı şekilde anlatmaktadır.
- Videoda ayrıca Türkiye'nin Amerika ile yakınlaşma süreci, Demokrat Parti'nin iktidara gelişi, Kore Savaşı'ndaki rolü ve NATO'ya girişin Rusya'nın ultimatomlarını nasıl sona erdirdiği gibi önemli tarihsel olaylar da ele alınmaktadır. Konuşmacı, Türkiye'nin NATO'ya girişini "bir savaş kazanma gibi" bir başarı olarak değerlendirmekte ve bu konuda bilgi olmadan fikir yürütmekten kaçınılması gerektiğini vurgulamaktadır.
- 00:06Türkiye'nin NATO'ya Giriş ve Günümüzdeki Durum
- Türkiye, 1952 yılında Adnan Menderes başbakanlığı döneminde NATO'ya girmiştir.
- 2009 yılında Türkiye'de Amerika aleyhtarlığı ve karşıtlığı artmıştır çünkü Amerika, Türkiye'nin stratejik ortağı değil stratejik düşmanı gibi davranmaktadır.
- 2017 yılında Norveç'te yapılan NATO tatbikatında, komuta kontrol amaçlı tatbikatta Türkiye'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın fotoğrafları düşman tarafı olarak kullanılmıştır.
- 01:29NATO İlişkilerindeki Sorunlar
- NATO'daki varlığımızı sorgulamaya başladık çünkü NATO Amerika demektir ve Amerika, Fethullah Gülen'i korumaktadır.
- Fethullah Gülen, 2016'daki darbe girişiminin müsebbibi olup 250 vatandaşın ölümüne ve 2000'den fazla vatandaşın gazisi olmasıyla ilgili olmasına rağmen Amerika'da krallar gibi yaşamaya devam etmektedir.
- Türkiye'nin kalkınmasının önündeki en büyük engel darbelerin arkasında Amerika ve NATO'nun siyahi parmağı olduğunu düşünmektedir.
- 02:30NATO'nun Savunma Sanayisine Etkisi
- NATO nedeniyle Türkiye'nin yerli savunma sanayisi gelişememiştir.
- 1964 Kıbrıs Barış Harekatı için yapılan çıkartma sırasında, Johnson'ın mektubu ile Türkiye'nin NATO silahlarını kullanamayacağı belirtilmiş ve bu Türkiye'nin yüzünde bir şamar olmuş ancak bu durum Türkiye'nin ilk uyanışını başlatmıştır.
- Amerika, PKK'nın uzantısı YPG/PYD'ye 20.000 tır ağır silah vermiş, organize etmiş ve eğitmiş, Türkiye sınırında tehlikeli bir Kürt devleti kurmaya çalışmaktadır.
- 04:10Muhalefetin Tepkisi ve Bilgiye Dayalı İnceleme
- Muhalefet, Norveç'teki tatbikat olayını başta şiddetle eleştirdi ancak kısa süre sonra eleştiri oklarını yurt dışına çevirdi ve Atatürk ile Erdoğan'ın resimlerinin bir arada kullanılmasının bir AK Parti oyunu olduğu gibi iddialarla başladıklarını belirttiler.
- Eleştiri okları Adnan Menderes'e kadar döndü ve Türkiye'nin 1952'de NATO'ya girmesinin Adnan Menderes'in sorumluluğu olduğu iddiası yapılmaya başlandı.
- Videoda, olayın esasını belgelere dayanarak irdelemeye çalışılacaktır ve "Bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olanları eleştiriyor" sözüyle bilgi sahibi olmadan fikirler ileri sürmek eleştirilmektedir.
- 05:401946'da Amerika Sevgisi
- 1946 yılında Cumhurbaşkanı İsmet İnönü ve Başbakan Şükrü Saracoğlu döneminde, Amerikan gemileri İstanbul'u ziyaret etmiştir.
- Gemilerin geldiği Cuma gününden beri şehir bayram yerini andırmış, kadın-erkek, çocuklar sahilleri doldurmuştur.
- Amerikan gemileri İstanbul'u terk ederken, halk onları alkışlayarak uğurlamış, deniz yolları idaresi özel vapurlar tahsis etmiş ve kalabalık Amerikan denizcileri selamlaymıştır.
- 09:141945'ten 1946'ya NATO Girişine Yönelik Gelişmeler
- 1945 yılında II. Dünya Savaşı sona erdi, Hitler Almanyası ve Mussolini İtalyası yenildi, İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği galip geldi.
- 1945 Şubat ayında Yalta Konferansı'nda Stalin, Türkiye'nin boğazları tek başına kontrol edemeyeceğini ve Montrö Antlaşması'nın yeniden düzenlenmesi gerektiğini belirtmiştir.
- 1945 Mart ayında Moskova Büyükelçisi Selim Sarper, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği Dışişleri Bakanı Molotov tarafından çağrılıp, 1925 tarihli Türkiye-Sovyet dostluk ve tarafsızlık anlaşmasını yenilemeyeceklerini bildirilmiştir.
- 11:18Boğazlar ve Kars-Ardahan Sorunu
- Lozan'da boğazlarda asker bulunduramayacağımız kararı alınmıştı, ancak Türkiye'nin itirazları karşısında 1936 yılında Montrö Antlaşması yapıldı ve Türkiye boğazlarda asker bulundurabildi.
- Sovyetler, 1917 ihtilali ve iç çatışmalar nedeniyle zayıf olduğunu belirterek Kars ve Ardahan'ı istediler ve ültimatom vererek bu bölgeleri istediler.
- Batum Türkiye'de kaldı, Kars ve Ardahan ise Sovyetler tarafından talep edildi.
- 13:051945'teki Saldırmazlık Anlaşması
- 1945 yılında yapılan anlaşmanın bir saldırmazlık anlaşması olduğu, ne Türkiye ne de Sovyetler Birliği kendilerinin aleyhinde olan bir ittifaka giremeyecekleri ve birbirlerinin sınırlarına saygılı olacakları belirtilmiştir.
- 1921'de Moskova Antlaşması'nda sınırlar çizilmiş, Batum Sovyet Rusya'da, Kars ve Ardahan Türkiye'de kalmıştır.
- Sovyetler Birliği, ikinci dünya savaşı'ndan galip çıkıp nükleer bir güç olarak güçlenince, daha önce imzalanan anlaşmayı kabul etmediğini söyleyerek bazı yerleri istemeye başlamıştır.
- 14:09Sovyetlerin Talepleri ve Türkiye'nin Durumu
- Sovyetler Birliği emperyalizm olarak tanımlanmış, güneye inmek istiyor ve Amerika henüz uyanmamış durumda olduğu için karışmamaktadır.
- Türkiye, Sovyetler Birliği'ne cevabı olarak anlaşmaya saygılı olduklarını belirterek, Sovyetler'in taleplerini bildirmelerini ve vakit kazanmak için nota vermiştir.
- 16-25 Aralık 1945'te Moskova'da dışişleri bakanları toplantısı yapılmış ve bu toplantı çok önemlidir.
- 15:33Stalin'in Boğazlar ve Doğu Sınırı Talepleri
- Stalin, İngiliz dışişleri bakanına boğazların sadece Türkiye'ye bırakılamayacağını ve boğazlarda bir Sovyet üssünün kurulmasının şart olduğunu belirtmiştir.
- Kars ve Ardahan'ın Batum gibi Sovyetler sınırına katılması gerektiği, bu iki vilayetin Türkiye'nin işgal ettiği topraklar olarak gösterilmiştir.
- Türkiye, bu durum karşısında tek çaresi İngiltere ve Amerika'ya yanaşmak olmuştur.
- 16:37Türkiye'nin Zor Durumu
- Amerika henüz durumun vahametinden haberdar değildir ancak petrol kaynakları nedeniyle bir müddet sonra uyanacaktır.
- İngiltere daha tecrübeli olduğu için Montrö'nün değiştirilmesinin uygun olmadığı gibi söylemler içindedir.
- Türkiye'de uykusuz geceler başlamış, karartmalar yapılmış, ordu ayakta tutulmuş, ekonomi berbatlaşmış ve Orta Anadolu'da açlık yaşanmıştır.
- 17:14Posta Konferansı ve Sonuçları
- 17 Temmuz-2 Ağustos tarihleri arasında Türkiye'nin de konu edileceği Posta Konferansı toplanmıştır.
- Sovyetler Birliği, boğazlarda üs veya Dedeağaç'ta bir üs ve Kars-Ardahan konularında ısrar etmiştir.
- Amerika tarafsız görünmektedir, Doğu sınırları meselesinin iki devletin arasında halledilmesi gerektiğini, boğazların uluslararası bir hale getirilmesi gerektiğini belirtmiştir.
- 18:09Sovyetler Birliği'nin Stratejik Pozisyonu
- Batı'da Sovyetler Romanya, Macaristan ve Bulgaristan sınırlarına tümen tümen asker yığmaktadır.
- Doğu'da tatbikatlar yaparken, Moskova'da komünizm propagandası yapmaktadır.
- Romanya, Macaristan, Polonya, Doğu Almanya, Çekoslovakya, Yugoslavya, Arnavutluk, Gürcistan, Azerbaycan, Ermenistan ve Dağıstan hepsi Sovyet kontrolüne girmiştir.
- 19:18Amerika'nın Uyanışı ve Türkiye'ye Desteği
- Amerika, boğazların uluslararası bir statüye kavuşması durumunda Panama ve Süveyş Kanalı'nın da aynı duruma geleceğini düşünerek uyanmaya başlamıştır.
- Boğazlarda üs konusunda Sovyetler'in ısrar ettiğini anlamış ve esas meselenin Türkiye'ye komünizmin ihraç edilmesi olduğunu anlayarak tedirgin olmuştur.
- 24 Ekim 1945'te Türkiye Birleşmiş Milletler'e girmiş ve Amerika, boğazların Türkiye'nin kontrolünde kalacağını ve uluslararası bir statüye kavuşmayacağını açıklamıştır.
- 21:09Türkiye'nin Demokratikleşme Süreci
- Türkiye, Amerika'yla yakınlaşmanın gereklerini yerine getirmek için milli şefliği kaldırmıştır.
- Cumhuriyet Halk Partisi'nin değişmez genel başkanlığı vasfını da kaldırarak, Demokrat Parti kurulmuştur.
- Dörtlü Takriri'nde meclisin hükümeti kontrol etmesi, demokratik bir yönetime kavuşma ve çok partili rejime geçilmesi gibi demokratik talepler yer almıştır.
- 23:24Amerika'nın Türkiye'ye Destekleme
- Amerika, Türkiye tarafına yönünü çevirmiş ve Türkiye'ye karşı büyük bir jest yapmıştır.
- Türkiye'nin Washington Büyükelçisi Münir Ertuğrün'ün naaşını, Amerikan donanmasının en büyük gemisi ile İstanbul'a göndermiştir.
- İstanbul'da büyük bir sevinç yaratmış, her yer temizlenip çiçeklerle donatılmış ve müthiş bir karşılama yapılmıştır.
- 25:02Günümüzdeki Durum ve Türkiye'nin Savaş Sanayisi
- Bugün Türkiye'de Amerika aleyhtarlığı vardır, ancak 1940-1945'teki durumla karşılaştırıldığında Amerika'nın rolü değişmiştir.
- Türkiye, NATO münasebetiyle yıllarca yerli savaş sanayisini atıl bırakmış, ancak son yıllarda millileşmeye başlamıştır.
- Türkiye kendi uçağını, helikopterini, UAV'larını, tüfeğini, tabancasını yapmaya başlamış, füzeleri yapmaya ve uçak gemisi yapmaya devam etmekte, yerli üretim oranı %70-75'e ulaşmıştır.
- 26:52Türkiye-Amerika İlişkilerinin Gelişimi
- Amerika, Sovyetler Birliği'ne İran'dan derhal çekilmesi için bir nota verir ve Türkiye'nin savaş zamanında aldığı borçları siler.
- 1950-1952 yılları arasında Amerika ile sevgi dolu ilişkiler başlar; Amerikan filmleri, şarkıları ve ürünlerine büyük ilgi gösterilir.
- Türk milletinin sevgisi içtendir, ancak kötülük yapıldığında şiddetli tepki gösterebilir.
- 28:55NATO ve Marshall Planı
- Ruslar, Türkiye'nin NATO'ya girmek istemesine aldırmazlar çünkü Türkiye henüz NATO'da değil, sadece Kuzey Atlantik Paktı'na dahildir.
- Truman, Sovyet tehlikesinden bahseder ve Türkiye ve Yunanistan'a yardım etmek için 400 milyon dolar yardım edilmesine karar verilir.
- Bu yardımlardan 300 milyon dolar Yunanistan'a, 100 milyon dolar Türkiye'ye verilir.
- 31:05Marshall Planı ve Türkiye
- George Marshall, savaştan çıkmış ülkelerin ekonomik olarak yardım edilmesi gerektiğini savunur, ancak temel sebep Amerika'nın Avrupa'yı büyük bir pazar olarak görmek istemesidir.
- Marshall Planı kabul edilir ve Avrupa Ekonomik Birliği toplantısı yapılır, ancak Türkiye'ye sadece 59 milyon dolar verilir çünkü Türkiye savaşa girmemiştir.
- İnönü yönetimi çok uğraştıktan sonra Türkiye 4 Temmuz 1948'de Marshall Planı'na dahil edilir.
- 34:38Marshall Yardımı Türü
- Marshall yardım dört şekilde yapılır: hibe yardımları, ödünç verme, karşılık fonu ve teknik yardım.
- Türkiye 1947-1951 yılları arasında 26 milyon 523 bin dolar yardım almıştır: 72 milyon 522 bin dolar hibe, 55 milyon dolar ödünç yardımı ve 3 milyon dolar teknik yardım.
- Türkiye-Amerika ilişkisi, Stalin'in Türkiye'den toprak talep etmesi yüzünden İsmet İnönü döneminde gelişir.
- 37:34Amerikan Yardımlarının Etkileri
- Amerikan yardımları kurnazdır; verdiği silahlar II. Dünya Savaşı'nda kullanılmış, modası geçmiş ve hasar görmüş olup, yedek parçaları Türkiye'nin imkanlarıyla dolar karşılığı alınıyor.
- Türkiye yılda 145 milyon dolar yedek parça için harcamak zorunda kalıyor ve Amerika'nın ısrarı ve Rusya'nın tehditleri yüzünden büyük bir ordu beslemek mecburiyetinde kalıyor.
- 1949 yılında Barker Heyeti'nin raporu Türkiye'nin tarım ülkesi olarak kalmasını ve sanayileşmeyi bırakmasını önerir, ancak Menderes 14 Mayıs 1950'de iktidara geldiğinde bu rapor rafa kaldırılır.
- 40:01Soğuk Savaş Dönemi ve NATO'ya Giriş
- 4 Nisan 1949'da Kuzey Atlantik Paktı (NATO) kuruldu ve Demir Perde ülkeleri 1955 yılında Varşova Paktı'nı kurarak Soğuk Savaş dönemi başladı.
- Türk hükümeti NATO'ya girmek için çırpındı, ancak Rus tehditleri ve ültimatomları devam etti.
- İsmet İnönü'nün CHP döneminde de NATO'ya girmek istedikleri, ancak kabul edilmemedikleri belirtiliyor.
- 43:33Demokrat Parti'nin İktidarı ve Ekonomik Zorluklar
- 14 Mayıs 1950 genel seçimlerinde Demokrat Parti büyük bir çoğunlukla iktidara geldi, Cumhurbaşkanı Celal Bayar ve Başbakan Adnan Menderes oldu.
- Türkiye ekonomik sıkıntılar içindeydi, halkın %80'i köylerde yaşıyordu ve köylerde yol, su, elektrik ve sağlık hizmeti yoktu.
- Halk arasında büyük bir sefalet vardı, köylüler yırtık pırtık elbiseler giyiyordu ve şehirlere geldiklerinde görgüsüz görünüyorlardı.
- 46:01Menderes'in Köyler İçin Yapılanlar
- Menderes'in sevilmesinin sebebi, köylere hizmet götürmesi ve köy-enstitüleri kapatmasıydı.
- Türkiye'de sadece 14 köyde elektrik vardı ve Anadolu kentlerinde 21:00'de jeneratörler kapanıyordu.
- Menderes NATO'ya müracaat etti, ancak Türkiye'nin İkinci Dünya Savaşı'na katılmaması nedeniyle kabul edilmedi.
- 47:08Kore Savaşı ve NATO'ya Giriş
- Kore Savaşı patladı, Kuzey Kore Çin'in güdümünde Güney Kore'ye saldırdı ve Birleşmiş Milletler üyeleri asker istedi.
- Türkiye, General Tahsin Yazıcı kumandasında bir tugay asker gönderdi ve Kore'de büyük başarılar kazandı.
- Menderes anında NATO'ya müracaat etti ve 18 Şubat 1952'de Türkiye NATO'ya girdi.
- 49:17NATO'nun Etkileri ve Sovyetler Birliği'nin Çöküşü
- NATO Türkiye'ye zararlı etkileri oldu, tüm darbelerin arkasında NATO'nun izleri görüldü.
- 13 Mart 1954'te 6375 sayılı kanun kapsamında NATO kuvvetler statüsü sözleşmesi kabul edildi ve Amerikan personeli Türkiye'ye yerleşmeye başladı.
- Sovyetler Birliği 1991'de dağıldı, Demir Perde ülkeleri ve Varşova Paktı kalmadı.
- 51:51NATO'nun Geleceği
- 1990'larda NATO tekrar gözden geçirilmeliydi çünkü komünizm yayılmacılığı tehlikesi ortadan kalkmıştı.
- Menderes'in NATO'ya girişini eleştirenlerin, bu kararın Türkiye için büyük bir tehlike atlatması olduğunu anlamaları gerektiği belirtiliyor.