• Buradasın

    Türkiye'nin Kısa Cumhuriyet Tarihi: Demokrat Parti'den Adalet Partisi'ne

    youtube.com/watch?v=s46t4D_R3GQ

    Yapay zekadan makale özeti

    • "TR 24 Ekranları" programında sunulan bu tarih anlatımı, bir sunucu ve konuk tarafından Türkiye'nin kısa cumhuriyet tarihini ele almaktadır.
    • Video, Demokrat Parti'nin son döneminden başlayarak 27 Mayıs 1960 darbesine, darbe sonrası siyasi gelişmelere ve Adalet Partisi'nin kuruluşuna kadar uzanan bir zaman çizelgesi sunmaktadır. İçerikte Demokrat Parti'nin otoriter dönüşümü, 27 Mayıs darbesinin arka planı, tarikat komisyonu, Milli Birlik Komitesi, 1961 Anayasası ve Süleyman Demirel'in siyasi kariyeri gibi önemli konular detaylı olarak anlatılmaktadır.
    • Videoda ayrıca 1961 seçimleri, 1962 ve 1963'teki darbe girişimleri, 1966-1973 yılları arasındaki asker cumhurbaşkanları geleneği, 1961 Anayasası'nın özellikleri ve Adalet Partisi'nin 1965 ve 1969 seçimlerindeki zaferleri gibi Türkiye'nin siyasi tarihindeki önemli dönüm noktaları da ele alınmaktadır.
    00:09Kısa Cumhuriyet Tarihi Serisi
    • Program, 1950'lerin sonu ve 1960'lara doğru giden kısa cumhuriyet tarihi serisinin devamını sunuyor.
    • Geçen hafta Demokrat Parti döneminin ilk ve orta bölümleri konuşulmuş, bu hafta ise Demokrat Parti'nin son dönemi ve 1960'lara doğru seyahat edilecek.
    • Demokrat Parti'nin askeri elit ve bürokratik elit arasında nefret objesi haline getiren icraatları ve 27 Mayıs darbesinin makul görülmesinin nedenleri ele alınacak.
    01:45Demokrat Parti'nin Ekonomik ve Siyasi Durumu
    • 1957'de Menderes, Amerikan yardımı etkisiyle Türkiye'de bir dönüşüm başlattı; tarımda makine açmadan önemli gelişmeler ve sulama alanında adımlar atıldı.
    • Türkiye'de o dönemde planlı ekonomi yoktu ve Menderes, planlı ekonomiyi komünizm göstergesi olarak görüyordu.
    • 1957 seçimlerinde Demokrat Parti %47 civarında oy alarak meclisteki çoğunluğunu korudu, ancak ekonomik problemler üste geldi ve Türkiye ciddi bir devalüasyon yapmak zorunda kaldı.
    03:29İsmet İnönü ve Demokrat Parti Arasındaki Gerilim
    • İsmet İnönü, 1957 seçimlerinde iktidarı değişeceğini düşündü, ancak beklentisi gerçekleşmedi ve Demokrat Parti sarsmaya dönük girişimlere başladı.
    • 1958'de Irak'ta gerçekleşen askeri darbe, Menderes'i ciddi endişeye sevk etti ve Irak'a askeri harekat planlandı.
    • İsmet İnönü'nün "Ege Vazife Gezisi" veya "Büyük Taarruz" adıyla adlandırılan gezisi, Menderes hükümeti tarafından engellendi ve mecliste gerginlik oluştu.
    07:37Gerginliğin Artması ve Vatan Cephesi Hadisesi
    • Manisa, Kayseri Yeşil İnşaat, Çanakkale Geyik olayları gerginliği artırdı ve Menderes hükümeti CHP'yi susturmaya çalıştı.
    • Vatan Cephesi hadisesinde, Menderes hükümeti her akşam radyodan Vatan Cephesi'ne yeni üye olanları açıklıyor, bazı isimler sahte ve ölmüş insanlar olarak uyduruluyordu.
    • O dönemde "Radyoyu Dinlemeyenler Cemiyeti" kurulmuş, Menderes'in basınla ilişkileri bozuldu ve muhalif gazeteciler önemli bir bölümünü muhalefete gitti.
    09:37Menderes'in Farklı Görülmesi
    • Menderes'in 1959'da İngiltere seyahatinde Londra yakınlarında uçağa düşmesi ve kurtulması, insanların onu farklı görmeye başlamasına neden oldu.
    • Menderes, Allah tarafından, peygamber tarafından vazifelendirilmiş şahıs şeklinde, tamamen bir evliyaullah gibi söylemlerle anılmaya başladı.
    • Bu tür söylemler bazı basın organlarında, örneğin Konya'da çıkan bir dergide yayınlandı.
    10:23Tarikat Komisyonu ve Önemi
    • Tarikat komisyonu, 24. Anayasa'da yer almayan ancak Türkiye Büyük Millet Meclisi İç Tüzüğü'ne göre kurulabilen, ancak yetkileri sınırlı bir komisyondur.
    • Komisyonun amacı, CHP'ye dönük olarak vatan haini yapan ve yanlış yönlendirmelerde bulunanları tespit etmektir.
    • 18 Nisan 1960'da kurulan komisyon, yetkilerini belirleyen bir meclis kanunu çıkarıldıktan sonra tanıklıkta yeterli görmediği kişilerle ilgili gazete kapatma kararı verebiliyordu.
    12:00Tahkikat Komisyonu'nun Sonuçları
    • 1961'de 27 Mayıs darbesinden sonra yapılan yargılamalarda, anayasayı ihlal davası kapsamında tahkikat komisyonu önemli bir yer tutmuştur.
    • Menderes, ekonomik sıkıntılar nedeniyle Amerikan desteğini görmek için bir seyahat yapmıştır.
    • Amerika'da Menderes'in karşılanmaması ve kısa bir görüşme, Türkiye'nin itibar kaybına neden olmuştur.
    15:10Darbecilerin Yapısı ve Motivasyonları
    • Darbedeki subaylar arasında orijinal subaylar ve NATO eğitimlerine katılmış, Amerika ve Avrupa'yı görmüş subaylar bulunmaktadır.
    • Asker subayların maaş olarak yetersiz olduğu ve maddi sıkıntılardan dolayı bodrum katlarda yaşadıkları belirtilmiştir.
    • Amerika ve NATO'nun Türkiye'de nüfuz etmesi, darbecilerin motivasyonunu artırmıştır.
    17:02Akademi Dünyası ve Darbe
    • Akademi dünyasında Menderes'in söylemleri ve Türkiye'deki üniversitelerin sınırlılığı, darbecilerin karşısına çıkması için dezavantaj oluşturmuştur.
    • 27 Mayıs darbesinin meşruiyetini sağlama görevini akademisyenler üstlenmiş ve darbecilerin yanında yer almışlardır.
    • Darbe, emir komuta zinciri içinde yapılmamış ve kendisine bir lider arayan ekip, Cemal Gürsel'i (kod adı Faik Bey) lider olarak seçmiştir.
    20:20Milli Birlik Komitesi ve Darbe Geleneği
    • Milli Birlik Komitesi içinde farklı gruplar vardı: Atatürk'ü destekleyenler, seçimlere hemen gitmek isteyenler ve Türkiye'nin reforma ihtiyacı olduğunu düşünenler.
    • Cemal Gürsel, Milli Birlik Komitesi'ni Türk Silahlı Kuvvetler Birliği'ne dönüştürdü ve bu yapı Türkiye'de ciddi etkilere sebep oldu.
    • 27 Mayıs darbesi Türkiye'de bir darbe geleneği başlattı ve bu geleneğin ilk aşamasında ılımlılarla radikaller birbirine girdi.
    22:09Darbe Geleneğinin Gelişimi
    • Darbe geleneği başlayınca zinde güçler memlekete müdahale etmek ve kaderinde etkili olmak istediler.
    • 1961 seçimlerinde CHP'nin büyük bir çoğunluk yakalayamaması darbecilerin harekete geçmesine yol açtı.
    • 1962-1963'te Talat Aydemir harp okulu öğrencileri vasıtasıyla darbe yapmaya kalkıştı ve idam edildi.
    23:04Ordu Etkisi ve Cumhurbaşkanlığı
    • 1960-1980 arasında Türk siyasetinde ordu etkisi çok bariz bir şekilde dönüştü.
    • Kemal Gürsel 1966'da cumhurbaşkanı seçildi, rahatsızlandığında yerini Cevdet Sunay aldı.
    • 1973'te Fahri Korutürk cumhurbaşkanı oldu, 1980'de darbeci Hane oldu ve üst üste asker cumhurbaşkanları geleneği başladı.
    25:511961 Seçimleri ve Anayasa
    • 1961'de yapılan anayasa oylamasında %61 gibi bir oyla kabul edilmesi darbecileri çıldırttı.
    • Darbeciler akademisyenlerin yönlendirmesiyle Yassıada duruşmalarını başlattılar ve 15 kişi hakkında idam kararı verildi.
    • Menderes ve üç bakanı idam sehpasına götürüldü, Celal Bayar yaş haddinden ve hastalıktan dolayı idam edilmedi.
    29:52Adalet Partisi ve Demokrat Parti Mirası
    • Adalet Partisi'nin ilk başkanı eski subay Ragıp Gümüş Para Orgeneral Ragıp Gümüş oldu.
    • Gümüş Para dengeli bir siyaset takip ederek Türkiye'nin normal siyasete geri dönmesi gerektiğini savundu.
    • 1961 seçimlerinde CHP birinci parti olmasına rağmen çoğunluğu sağlayamadı, Adalet Partisi ikinci parti oldu ve İsmet Paşa'nın kurduğu koalisyon hükümetine girdi.
    32:04Adalet Partisi Kongresi ve Süleyman Demirel'in Seçimi
    • Adalet Partisi kongresinde iki aday vardı: muhafazakar kanalı temsil eden tecrübeli politikacı Sadettin Bilgiç ve Süleyman Demirel.
    • Süleyman Demirel, İsparta İslamköy doğumlu, dini eğitim almış, Afyon Lisesi'nde okumuş, İstanbul Teknik Üniversitesi'nde su mühendisliği bitirmiş ve Menderes döneminde barajlar inşaatında öne çıkan bir isimdi.
    • Demirel, Adalet Partisi'nin kurulduğu sırada askerliğini yapıyordu ve "köyden çıkan ilk başbakan benim" diyerek kendini tanımlıyordu.
    34:15Demirel'in Seçimi ve Siyasi Kimliği
    • Demirel, Adalet Partisi kongresini şaşırtıcı bir şekilde kazanmış ve halk arasında "Çoban Sülo" veya "Baba" lakabıyla anılmaya başlamıştı.
    • Demirel'in seçimi, basında "Amerikancı" imajı ve Cemal Gürsel'in Adalet Partisi ile ilgili konuşmaları etkili olmuştu.
    • Demirel normal zamanlarda liberal kimliğiyle öne çıkarken, seçim meydanlarında Menderes'ten esinlenerek dini söylemlerini kullanıyordu.
    36:301960 Darbesi Sonrası Türkiye
    • 27 Mayıs darbesiyle Türkiye bir dönüşüm yaşamış, Anayasa Mahkemesi ve Senato kurulmuş, 1961 Anayasası'nın özgürlükçü yapısı ortaya çıkmıştı.
    • Milli Güvenlik Kurulu, askerin iradesini ortaya koyan ve Türk siyasetinde etkili bir kurum haline gelmişti.
    • 1960'larda Oyak ortadan kaldırılmış, Türkiye 1965'e kadar komisyonlarla yönetilmiş ve 1961 seçimleri Türkiye'yi ilk defa koalisyonlara tanıştırmıştı.
    38:14Demirel'in Hükümeti ve Türkiye'nin Gelişimi
    • Demirel 1965 ve 1969'da iki defa üst üste seçim kazanmış ve tek başına hükümet kurmayı başarmıştı.
    • Adalet Partisi 1965-1969'da büyük zaferler kazanmış ve Türkiye'nin 1965'ten sonra büyük bir gelişme ve büyüme yakalamasına olumlu etki etmişti.

    Yanıtı değerlendir

  • Yazeka sinir ağı makaleleri veya videoları özetliyor