Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin Türkiye'nin kentleri, yerleşim türleri ve göçleri konularını anlattığı eğitim içeriğidir.
- Video, Türkiye'deki kentlerin nüfus kriterlerine göre sınıflandırılmasıyla başlayıp, fonksiyonlarına göre sınıflandırılması (tarım, sanayi, ticaret, ulaşım, eğitim, turizm, maden, askeri kent) detaylı olarak anlatılmaktadır. Ardından mesken yapımında belirleyici faktörler ve Türkiye'de tanımlanan dört mesken tipi (ahşap, kerpiç, taş ve hı meskenler) açıklanmaktadır. Son bölümde ise Türkiye'deki göçlerin türleri (mevsimlik, daimi, iç, dış, gönüllü, zorunlu) ve tarihsel göç hareketleri kronolojik olarak ele alınmaktadır.
- Video, Türkiye'nin tarihsel göç hareketlerini 1939'da Hatay'ın Türkiye'ye bağlanması, 1960'larda Almanya'ya işçi göçleri, 1973 petrol krizi sonrası Ortadoğu ülkelerine göç, 1989'da Batı Trakya Türkleri'nin Türkiye'ye gelmesi, 1990'larda Irak mülteci göçü ve 2011'den beri devam eden Suriyeli göçmen sorunu gibi önemli olaylarla anlatmaktadır. Video, beşeri coğrafyanın sonuna gelindiği ve bir sonraki derste ekonomik coğrafya konusunun işleneceği bilgisiyle sonlanmaktadır.
- 00:10Kentlerin Nüfus Kriterleri
- Türkiye İstatistik Kurumu'na göre kır ve kent ayrımı 20.000 nüfus kriterine göre yapılır, bazı kaynaklarda 10.000 nüfus olarak belirtilse de bu doğru değildir.
- 20.000 nüfus üzerinde olan kentler küçük kentler, 100.000-300.000 arasında olanlar orta büyüklükteki kentler, 500.000 üzerinde olanlar büyük kentler olarak sınıflandırılır.
- 2013'te çıkarılan Büyükşehir Yasası ile Türkiye'de 16 tane mevcut, 14 tane yeni toplam 30 ilde büyükşehir belediyeleri kurulmuştur.
- 01:54Türkiye'nin En Büyük İlleri ve Büyükşehir Kriterleri
- Büyükşehir olabilmek için gerekli olan nüfus kriteri 1 milyon yerine 750 bin olarak düşürülmüştür.
- Bir il ilçeleri ve köyleriyle toplam nüfusu 750 binin üzerindeyse otomatik olarak büyükşehir belediyesi kurulur.
- Türkiye'nin en büyük beş ili sırasıyla İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa ve Antalya'dır.
- 03:03Kentlerin Fonksiyonlarına Göre Sınıflandırılması
- Kentler tarım, sanayi, ticaret, ulaşım, eğitim, turizm, maden ve askeri kent gibi fonksiyonlarına göre sınıflandırılır.
- Sanayi kentleri, özellikle Cumhuriyetle birlikte sanayileşip büyükşehir statüsüne ulaşan illerdir (Kocaeli, Karabük, Kırıkkale).
- Ticaret kentleri, Türkiye'nin en büyük nüfuslu illeri olup hem ihracatında hem de ithalatında büyük yer tutan illerdir (Ankara, İzmir, Bursa, İstanbul).
- 05:40Diğer Kent Fonksiyonları
- Ulaşım kentleri, yolların kavşak noktasında olan kentlerdir (Eskişehir, Afyon, Gaziantep) veya liman fonksiyonuna sahip kentlerdir (Mersin, Samsun, İskenderun, Ereğli).
- Eğitim kentleri, Türkiye'nin büyük illeri olup kurslar, sertifika programları ve meslek edindirme faaliyetleriyle öne çıkan illerdir (İstanbul, Ankara, İzmir, Eskişehir).
- Turizm kentleri, turizm faaliyetleriyle öne çıkan illerdir (Antalya, Kuşadası, Fethiye, Nevşehir, Van).
- 07:11Özel Kent Fonksiyonları
- Maden kentleri, alüminyum sanayisi, boksit çıkarılan yerler ve maden faaliyetleriyle öne çıkan illerdir (Zonguldak, Batman, Elazığ, Manisa'nın Soma, Konya'nın Seydişehir, Afşin, Elbistan, Malatya).
- İdari kentler, başkent Ankara ve gönüllerin başkenti Yozgat'tır.
- Askeri kentler, askeri birliklerin bulunduğu illerdir (Malatya, Kars'ın Sarıkamış, Burdur, İsparta, Eğirdir, Manisa'nın Kırkağaç, Erzincan).
- 08:17Türkiye'nin Tek Dairesel Yerleşimi
- Türkiye'nin Paris modeli tek dairesel yerleşmesi Akça Mahallesi'dir, ancak büyükşehir yasasından sonra köyler ve kasabalar mahalle statüsüne geçmiştir.
- Akça Mahallesi, 1919'da Yunan işgali ile yerle bir olmuş, Osmanlı paşalarından birinin oğlu olan Abdi Bey tarafından yeniden inşa edilmiştir.
- Abdi Bey, Fransa'da şehir bölge planlamacılığı okumuş ve Paris'in Şanzelize'sini buraya uyarlayarak sekiz tane ışınsal yol ile merkeze açılan dairesel bir plan yapmıştır.
- 09:57Mesken Yapımında Belirleyici Faktörler
- Mesken tiplerinde farklı yörelerde farklı meskenler ortaya çıkmıştır.
- Mesken yapımında insanların ekonomik düzeyleri, yörede yaygın bulunan hammaddeler, iklim koşulları ve gelenek görenekler belirleyici faktörlerdir.
- Türkiye'de dört tip mesken tanımlanmıştır: ahşap meskenler, kerpiç meskenler, taş meskenler ve kırmış meskenler.
- 11:16Ahşap Meskenler
- Ahşap meskenler Karadeniz'de yaygın olarak görülen yapıdır ve "seren" veya "serender" olarak da bilinir.
- Seren, dört ayak üzerine oturtulmuş, yerden yükseltilmiş ve geçici merdivenle çıkılan tahıl ambarıdır.
- Ahşap tercih edilmesinin sebebi, Karadeniz'in nemli ikliminde ahşabın nem çekme özelliği sayesinde evin içindeki rutubeti kendine çekmesi ve içeride yaşayanların kuru bir ortamda yaşamasını sağlamasıdır.
- 13:22Kerpiç Meskenler
- Kerpiç meskenler, toprağın sap, saman gibi malzemelerle karıştırılıp çamur haline getirilerek kalıplara dökülerek tuğlaya dönüştürülerek yapılan evlerdir.
- Kerpiç evlerin dayanımı düşüktür ve deprem açısından sıkıntılı durumdadır, 1939 Erzincan depreminde insanlar boğulma yoluyla ölmüştür.
- Kerpiç evler yaz aylarında serin, kış aylarında sıcak tutar ve genellikle İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu'da tercih edilir.
- 14:53Taş Meskenler
- Taş meskenler farklı yönlerde farklı taşlara bağlı ortaya çıkmıştır.
- Nevşehir çevresinde tüf (volkanik) meskenler, Erzurum'da bazalttan yapılmış taş evler, Batı Toroslar'da kireçtaşı (kalker) meskenler yaygın olarak görülür.
- Kayaç tipi değiştikçe meskende kullanılan malzeme ve teknik de değişebilir.
- 15:49Kırmış Meskenler
- Kırmış meskenler, taş, ahşap ve kerpiçin üçünün remixi olan yapılardır.
- Alt katları sıkı sıkı taştan, üst katları kolon ve kiriş niyetine bol miktarda ahşap geçmeler kullanılarak, aralarda tuğlalarla veya kerpiçlerle örülür.
- Kırmış meskenler özellikle deprem yörelerinde esnek ve dayanıklı mesken imal etmek için kullanılır ve Batı Karadeniz, Orta Karadeniz, Tokat, Amasya, Kastamonu, Sinop, Bolu, Karabük, Düzce, Eskişehir, Kütahya, Karabük Safranbolu ve Ankara Beypazarı gibi bölgelerde görülebilir.
- 17:23Türkiye'deki Göçlerin Sistematiği
- Türkiye'deki göçler süresi, yapılma yeri ve yapılma şekli bakımından farklılık gösterir.
- Göçler süresi bakımından mevsimlik ve daimi göçler olarak ikiye ayrılır.
- Mevsimlik göçler genellikle tarım veya turizme bağlı olup, ekonomik faaliyet yılın sadece belli bir bölümünde yapılabiliyorsa mevsimlik göç olarak kabul edilir.
- 17:57Mevsimlik Göç Örnekleri
- Tarım sektöründe pamuk, zeytin, çay, nohut, mercimek ve fındık gibi ürünlerin hasat dönemlerinde Doğu ve Güneydoğu illerinden göç alınmaktadır.
- Turizm sektöründe yaz turizmi, kış turizmi ve son zamanlarda yaylalarda turizme kaydı gibi mevsimlik göçler yaşanmaktadır.
- Yaylalarda kemençe çalan, tulum çalan veya yayık ayranı satan kişiler de turizme bağlı mevsimlik göç yapmaktadır.
- 20:54Daimi Göçler
- Daimi göçlerde sanayi faaliyetleri (araba fabrikası, akü fabrikası) ve madencilik gibi yıl boyunca devam eden ekonomik faaliyetler yer almaktadır.
- Madencilik gibi faaliyetler yılın belli bir bölümünde değil, yıl boyunca devam etmektedir.
- Uludağ kayak hocası gibi kış turizmi gibi faaliyetler de mevsimlik göç olarak değerlendirilmektedir.
- 21:45Göçlerin Yapılma Yeri ve Şekli
- İç göçler ülke içinde gerçekleşir, ülkenin toplam nüfusunu değiştirmez ancak illerin ve bölgelerin nüfuslarını değiştirir.
- Türkiye'deki iç göçler genellikle iç kesimlerden kıyılara ve batıya doğru, günümüzde ise en çok kentten kente şeklinde gerçekleşmektedir.
- Dış göçler ülkeler arasında gerçekleşir ve beyin göçü, sığınmacı göçleri, mübadele ve savaş/terör gibi olaylardan kaçıp Türkiye'ye sığınanlar gibi farklı türleri içerir.
- 22:54Göçlerin Zorunluluğu ve Gönüllü Olması
- Göçler yapılma şekli bakımından gönüllü veya zorunlu olarak sınıflandırılır.
- Zorunlu göçler mübadele, baskı ve asimilasyondan kaçma, savaş/terör gibi olaylardan kaçma gibi nedenlerle gerçekleşir.
- Gönüllü göçler genellikle beyin göçü ve işçi göçü olarak görülür.
- 24:08Türkiye'deki Beyin Göçü
- Beyin göçünde iyi eğitim almış kişiler, aldıkları eğitime uygun olmayan yerlerde duramadıkları için göç ederler.
- Türkiye hem Kuzey Afrika, Ortadoğu ve Orta Asya'dan beyin göçü alırken, Almanya, Kanada, Amerika ve İngiltere'ye beyin göçü vermektedir.
- Türkiye hem beyin göçü alan hem de veren bir ülke konumundadır.
- 25:06Türkiye'deki Dış Göçlerin Tarihsel Gelişimi
- İlk dış göç hareketi 1923 yılında Lozan'da yapılan nüfus mübadelesi olmuştur.
- Lozan'da Batı Trakya'daki Türkler ve İstanbul'daki Rumlar hariç geri kalan topraklardaki nüfus değiş tokuş edilecektir denilmiştir.
- 1939'da gönüllü olarak Hatay'ın referandum nedeniyle Türkiye'ye bağlanması ve bir yıllığına Hatay Cumhuriyeti kurulması da dış göç örneğidir.
- 25:52Türkiye'nin Nüfus Artışı ve Göçler
- 1939 yılında Türkiye sınırı kaldırıldı ve Hatay il olarak Türkiye'ye bağlandı, bu dönemde yaklaşık 209 bin kişilik bir nüfus Türkiye nüfusuna eklenmiş oldu.
- 1960'larda Almanya'ya giden işçi göçleri devlet tarafından teşvik edilmiştir, bu dönemde Türkiye nüfus artış hızını azaltıcı politikalar uygulamıştır.
- 1980'lerde işçi göçleri yön değiştirmeye başlamış, özellikle Ortadoğu ülkelerine (Libya, Mısır, Suudi Arabistan, Irak, Katar, Dubai) doğru kaymıştır.
- 28:131973 Petrol Krizi ve Göç Yönü Değişimi
- 1973 petrol krizi, Batılı ülkeler ile Ortadoğu ülkeleri arasında petrol ihraç eden ülkelerin dolarla petrol alınmasını protesto etmesiyle başlamıştır.
- Ortadoğu ülkeleri petrollerini kendi para birimleriyle veya altınla satmaya karar vermiş, bu durum Avrupa'nın ekonomik durağanlığa girmesine neden olmuştur.
- Batı, Arap ülkelerinin isteklerini kabul ederek yüksek fiyattan ve istedikleri para biriminde petrol almayı kabul etmiş, bu sayede Arap ülkeleri zenginleşmiş ve inşaat sektörüne yatırım yaparak dışarıdan işçi göçü talep etmişlerdir.
- 31:10Zorunlu Göçler
- 1989'a gelindiğinde Batı Trakya Türkleri, özellikle mübadele dışında kalanlar baskı ve asimilasyon altında eziliyorlardı, Naim Süleymanoğlu'nun Olimpiyatlardan kaçırılarak Türkiye'ye getirilmesiyle komünist Bulgar yönetimi direnememiş ve Türkleri özgür bırakmıştır.
- 1990 yılında Birinci Körfez Savaşı patlak verdiğinde, Saddam'ın Kuzey Irak'a saldırması sonucu 750 bin kadar Kuzey Iraklı Türkiye'ye sığındı ancak kısa süre sonra geri döndüler.
- Suriyeliler Türkiye'de geçici sığınmacı statüsünde yer almaktadır, Türkiye bunları mülteci olarak tanımlamaya çalışırken Batı Birleşmiş Milletler bunları tamamen Türkiye'ye yamamaya çalışıyor.