Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan tarih dersi formatındadır. Süleyman Demirel ve Turgut Özal gibi siyasi figürlerden bahsedilmektedir.
- Video, 1961 Anayasası'nın yürürlüğe girmesiyle başlayan Türkiye'nin kalkınma planlarını kronolojik olarak ele almaktadır. İlk olarak 1963-1967 yılları arasındaki birinci beş yıllık kalkınma planı (ikame planı), ardından 1968-1972 yılları arasındaki ikinci beş yıllık kalkınma planı (ileri ikame planı) ve son olarak 1973-1979 yılları arasındaki üçüncü beş yıllık kalkınma planı incelenmektedir.
- Videoda ayrıca 1970'lerde uygulanan üçüncü beş yıllık kalkınma planının sonuçları, petrol krizleri, kontrolsüz yatırımlar ve harcamalar nedeniyle Türkiye'nin dış ticaret açığının üç katına çıkması, döviz sıkıntısı ve enflasyonun çift haneli rakamlara ulaşması gibi ekonomik sorunlar detaylı şekilde anlatılmaktadır. Video, bir sonraki derste 24 Ocak kararlarının sonuçlarının anlatılacağı bilgisiyle sonlanmaktadır.
- 00:041960'lı Yıllar ve Anayasa Değişiklikleri
- 1961 Anayasası'nın yürürlüğe girmesiyle CHP-AP koalisyon hükümeti kurulmuş, bu anayasa o zamana kadarki anayasal hatta günümüzün anayasasına göre bile daha modern bir anayasa olmuştur.
- 1961'den sonra Türkiye İşçi Partisi parlamentoda temsil yetkisi kazanmış, işçi-işveren ilişkileri düzenlemeleri yapılmıştır.
- 1963-1967 arasında uygulanmak üzere birinci beş yıllık kalkınma planı hazırlanmıştır.
- 01:15İkame Sanayileşme Stratejisi
- 1933-1937 arasında uygulanan sanayi planı makro hedeflere yönelik değil, sadece sanayi yatırımlarını artırmak için hazırlanmış bir ikame planıydı.
- 1960 itibariyle Türkiye ikameci sanayileşme stratejisine geçmiştir; önceden ithal edilen malların üretilmesi hedeflenmiştir.
- Birinci beş yıllık kalkınma planının büyüme hedefi %7'di ve gerçekleşen büyüme de %7 olmuştur.
- 03:071964-1965 Dönemi Gelişmeler
- 1964'te Türkiye, Avrupa Ekonomik Topluluğuyla Ankara Antlaşması imzalamış, bu antlaşma Türkiye'nin siyasi ve ekonomik itibarını artırmıştır.
- 1965'te İsmet İnönü istifa etmiş ve Süleyman Demirel hükümeti kurulmuştur.
- 1966'da Sovyet kredileriyle %12 büyüme gerçekleşmiştir.
- 04:37İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı
- İkinci beş yıllık kalkınma planı 1968-1972 arasında uygulanmış ve "ileri ikame" olarak adlandırılmıştır.
- İleri ikame, daha ağır teknolojiler gerektiren, daha yüksek maliyetli projelerin üretilmesini hedeflemiştir (çamaşır makinesi, buzdolabı gibi).
- İkinci plan döneminde de büyüme hedefi %7'di ve gerçekleşen büyüme de %7 olmuştur, ancak cari açık artmıştır.
- 06:23Ekonomik ve Siyasi Olaylar
- 1970'te cari açığın artması döviz borçlarını ve döviz darboğazını tetiklemiştir.
- 1971'de %66 devalüasyon yaşanmış ve bir askeri darbe gerçekleşmiştir.
- Nihat Erim darbe hükümetini kurmuş, Turgut Özal başbakan müşavirliğine atanmıştır.
- 08:24Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı
- Üçüncü beş yıllık kalkınma planı 1973-1979 arasında uygulanmıştır.
- Bu plan döneminde büyüme hedefi %7,90, sanayide %12, tarımda %4,90 büyüme hedeflenmiştir.
- Bu hedeflere ulaşmak için istikrarsız bir ortam ve 1970'lerde yaşanan petrol krizleri nedeniyle uygun bir ortam bulunmamıştır.
- 10:49Petrol Krizi ve Ekonomik Etkileri
- Fabrikalarda çalışan işçilerin grev haklarını kullanmaları ve üretimi yavaşlatmaları sonucu petrol arzı kısılıyor, petrol fiyatları yükseliyor.
- Dünyada petrol krizlerinin ardından petrol fiyatları neredeyse beş katına çıkıyor ve Türkiye'nin dış ticaret açığı üç katına çıkıyor.
- Yükselen fiyatlardan petrol ithal edebilmek için daha fazla döviz gerekiyor, bu da döviz sıkıntısı ve döviz darboğazı ortaya çıkıyor.
- 11:36Enflasyon ve Ekonomik Sorunlar
- Döviz kurunun yükselmesi enflasyona sirayet ediyor ve fiyatlar genel düzeyde artıyor.
- Üçüncü beş yıllık kalkınma planında önlenemeyen ve çift haneli rakamlara ulaşan enflasyon oranının dışsal nedenleri petrol krizleri.
- İçsel nedenler ise Süleyman Demirel hükümetinin kontrolsüz yatırımları ve popülist politikaları.
- 12:24IMF ve Ekonomik Programlar
- Yüksek enflasyon ve yüksek cari açıkla birlikte IMF ile olağanüstü bir IMF gözetiminde program uygulanması kaçınılmaz hale geliyor.
- 1970'te yaşanan devalüasyonla birlikte döviz kurunun yükseltilmesi ihracat gelirlerini artırmadı.
- Devalüasyonlar ve popülist politikaların olumlu etkisi olmadığı, petro krizi eklenince enflasyon ve cari açık kontrol edilemez boyutlara geldiği belirtiliyor.
- 13:30Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı
- 1973-1977 arası uygulanan üçüncü beş yıllık kalkınma planında hedef, tüketim mallarının değil, yatırım mallarının ve ara malların üretimini arttırmak.
- Sanayileşme yönünde daha hızlı bir gelişme hedefleniyordu.
- Enerji konusundaki dışa bağımlılık ve teknolojik bilgi ithal etme ihtiyacı ekonomiye döviz sıkıntısı ve darboğazı getiriyordu.
- 14:49Plan Sonucu ve Sonrası
- Üçüncü beş yıllık plan döneminin sonunda %6,5 büyüme gerçekleşti.
- Sınırlı büyümeye rağmen yüksek enflasyon ve yüksek cari açık sorunları devam etti.
- 1977'de Ecevit'in kurduğu hükümet 1979'da Ecevit'in istifasıyla son bulacak, Süleyman Demirel'in başbakanlığına atandı.