Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan, kamu tüzel kişilikleri ve idari teşkilat konularını kapsayan kapsamlı bir eğitim dersidir. Eğitmen, tahtada notlar alarak konuyu görsel olarak da desteklemektedir.
- Video, kamu tüzel kişiliklerinin tanımı ve özellikleri ile başlayıp, Türkiye Cumhuriyeti'nin idari teşkilatını üç ana bölüme ayırarak ele almaktadır: merkezi yönetim (devlet, başkent ve taşra), yerinden yönetim (mahalli yerel yönetim) ve hizmet bakımından yerinden yönetim kuruluşları. Her bir bölümde idari birimlerin organları, yetkileri ve hiyerarşik yapıları detaylı şekilde açıklanmaktadır.
- Videoda ayrıca kamu tüzel kişiliği olan ve olmayan kuruluşlar, idari vesayet yapıları, mahalli, taşra ve başkent teşkilatları arasındaki farklar gibi konular da ele alınmaktadır. Video, KPSS ve ÖSYM sınavlarına hazırlanan adaylara yönelik bilgiler içermekte ve bir sonraki derste vali ve kaymakam konularının ele alınacağı belirtilmektedir.
- 00:13Kamu Tüzel Kişilikleri
- Bu dersin konu başlıkları kamu tüzel kişilikleri, kimlerin kamu tüzel kişiliği var kimlerin yok ve idari teşkilattır.
- Kamu tüzel kişilikleri önemli çünkü kimlerin yönetmelik çıkartabilir, kimlerin kamumalı, kimlerin devlete ait, kimlerin devletten ayrı özel yapıya sahip olduğu belirlenir.
- Kamu tüzel kişilikleri, üstün ve ayrıcalıklı yetkililere sahip, devlet gücüyle donatılmış, kamu malı, bütçesi ve personeli olan tüzel kişiliklerdir.
- 01:49Kamu Tüzel Kişiliklerinin Kuruluşu
- Kamu tüzel kişilikleri ya kanun ya da cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kurulur.
- 2017'den itibaren cumhurbaşkanı da kendi çıkardığı kararnameyle bir kuruma kamu tüzel kişiliği verebilir, örneğin Türk Uzay Ajansı'na.
- Kamu tüzel kişilikleri yönetmelik çıkartabilir, kamulaştırma yapabilir ve karar yetkisine sahiptir.
- 03:27Anayasadan Kamu Tüzel Kişiliği Alan Kurumlar
- 1982 Anayasası'nda özel olarak bazı kurumların kamu tüzel kişiliği olduğu vurgulanmıştır.
- Bu kurumların kamu tüzel kişiliği anayasadan gelmiştir ve kolay kolay elinden çekip alınamaz.
- Anayasadan kamu tüzel kişiliği alan kurumlar: devlet, il özel idaresi, belediye, köy, mahalle idareleri, üniversite, TRT, Atatürk Kültür Dil Tarih Yüksek Kurumu ve meslek kuruluşlarıdır.
- 05:50Kamu Tüzel Kişiliği Olmayan Kurumlar
- Milli İstihbarat Teşkilatı (MIT), Diyanet İşleri Başkanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü, Devlet Denetleme Kurulu gibi kurumlar kamu tüzel kişiliği yoktur.
- Bakanlıkların ve Cumhurbaşkanlığı'nın kamu tüzel kişiliği yoktur, bunlar devlet yapısı içerisindeki idari birimlerdir.
- Cumhurbaşkanlığı'na bağlı olup da kamu tüzel kişiliğe sahip iki idari birim vardır: Cumhurbaşkanlığı Ofisleri ve Savunma Sanayi.
- 08:07Türkiye Cumhuriyeti İdari Teşkilatı
- Türkiye Cumhuriyeti idari teşkilatı ikiye ayrılmıştır: merkez ve yerel yönetim.
- Merkez yapı içerisindeki her şey devlete aittir ve kamu tüzel kişiliği yoktur.
- Yerel yönetim kuruluşlarının kamu tüzel kişiliği vardır, ayrı bütçe ve özerk yapıya sahiptir.
- 10:31Başkent Teşkilatı
- 2017'de başbakan ve bakanlar kurulu yerle yeksan oldu, başkent teşkilatında en önemli yapı cumhurbaşkanlığı oldu.
- Cumhurbaşkanlığı teşkilatı içerisinde yer alan kurum ve kuruluşların hiçbirinin kamu tüzel kişiliği yoktu, ancak cumhurbaşkanlığı ofisleri ve savunma sanayi kamu tüzel kişiliğine sahipti.
- Başkent teşkilatı içerisinde yer alan yardımcı kuruluşlar: Sayıştay, Danıştay, MGK ve Ekonomik Sosyal Konsey'dir.
- 12:04Taşra Teşkilatı
- Taşra teşkilatı içerisinde yer alan idari birimler: il genel idaresi, ilçe ve bölgesel kuruluşlardır.
- Bucaklar kaldırıldı, taşra teşkilatı üç öncül: ilçe ve bölgesel kuruluşlardır.
- İl genel idaresinin başında vali, ilçe idare kurulu ve ilçe şube başkanlıkları bulunur.
- 13:37Devlet Dışında Ayrı İdari Birimler
- Merkezi yönetim içerisindeki en üst hiyerarşik amir cumhurbaşkanı, kamu hizmetinde bakan, taşra teşkilatının en üst hiyerarşik amiri validir.
- Mahalle idare ve hizmet bakımından yerinden yönetim (yerel yönetim) ayrı malı, ayrı kamu tüzel kişiliği ve devletten bağımsız özerk bir yapıya sahiptir.
- Mahalli teşkilatta il özel idaresi, belediye ve köy bulunur, ancak büyükşehir belediyesi olan yerlerde il özel idaresi ve köyler kaldırılmıştır.
- 17:13İl Özel İdaresi
- İl özel idaresinin organları: vali, il genel meclisi ve il daimi encümen'dir.
- İl özel idaresinin karar organı il genel meclisi, yürütme organı vali, danışma organı encümen'dir.
- İl genel meclis üyeleri halk tarafından beş yılda bir seçilir, encümen üyeleri ise meclis kendi arasından seçilir.
- İl genel meclisin başkanı artık vali değil, kendi üyeleri arasından seçtiği bir kişidir.
- Encümen kamulaştırma kararını il özel idaresi sınırları içerisinde almaya yetkili organ olup, bütçenin hazırlanması, planlamaların yapılması ve stratejik kararların alınması meclisin görevidir.
- 21:08Belediyenin Organları
- Belediyenin organları belediye başkanı, belediye meclisi ve belediye encümenidir.
- Belediyenin karar organı belediye meclisidir, yürütme organı belediye başkanıdır, danışma organı belediye meclisi, encümen ise belediye meclisidir.
- Yerel seçimlerde doğrudan seçilen kişiler belediye başkanı ve belediye meclisidir, 2024'te yerel seçimler yapılacak.
- 22:25Belediyenin Karar Organları ve Seçim Süreci
- Kamulaştırma kararını belediye encümeni, planlama, yapılanma ve stratejik kararlar belediye meclisine gider.
- Belediye meclisinin başkanı belediye başkanıdır, bu tek farktır.
- Büyükşehir belediye meclisi üyeleri doğrudan halk tarafından seçilmez, ilçe belediyelerinden toplanıp oluşturulur.
- 24:36Köyün Organları
- Köy, özerk bir kamu tüzel kişiliğe sahip mahalle teşkilat birimidir.
- Köy derneği, köyde yaşayan 18 yaşını dolduran her kadın ve erkek seçmen tarafından oluşturulur.
- İhtiyar heyeti, köyden seçilen azalar ve köyde öğretmenlik yapacak olan öğretmen ile imamdan oluşur.
- 26:11Köydeki İmece ve Salma
- İmece, köy halkının emeğini bir araya getirerek ortaklaşa yardımlaşmasıdır.
- Salma, köy halkından toplanan para ile yapılan bir iştir, zorunlu bir vergi değildir.
- Köyde toplanan para ile malzemeler alınarak birlikte işler yapılır.
- 27:04Kişi Toplulukları ve Mal Toplulukları
- Kişi toplulukları: vali, belediye başkanı, köy, muhtar gibi yerlerdir.
- Kişi topluluklarının karar organları seçimle gelir.
- Mal toplulukları: TRT genel müdürü, YÖK başkanı, rektör gibi yerlerdir ve karar organları atamayla gelir.
- 27:43Hizmet Bakımından Yerinden Yönetim Kuruluşları
- Hizmet bakımından yerinden yönetim kuruluşları: orman genel müdürlüğü, vakıf genel müdürlüğü, karayolları genel müdürlüğü, DSI, Devlet Su İşleri gibi kurumlardır.
- Devletten bağımsız iktisadi kamu kuruluşları: Çaykur, Fiskobirlik, Hava Meydanları İşletmeleri, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları gibi kurumlardır.
- Sosyal kamu kurumları: SGK, Türkiye İş Kurumu, Basın İlan Kurumu gibi kurumlardır.
- 29:10Bilimsel ve Sanatsal Kuruluşlar
- Bilimsel ve sanatsal kuruluşlar: üniversite, YÖK, TRT, TÜBİTAK, Opera, Bale, Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü gibi kurumlardır.
- ÖSYM de kendine ait bütçesi ve özel yapısı olan bir kurumdur.
- Meslek kuruluşları: odalar, barolar, borsalar gibi kurumlardır.
- 29:35Bağımsız İdari Otoriteler
- Bağımsız idari otoriteler (düzenleyici ve denetleyici kuruluşlar): RTÜK, SPK, Kamu İhale Kurumu, EPDK, BDDK, BTK, KVKK gibi kurumlardır.
- Bu kurumlar denetleme yapabilir ve kurum ve kuruluşlara ciddi cezalar getirebilir.
- Türkiye Cumhuriyeti'nin idari teşkilatında devlet dışındaki kurumlar ayrı kamu tüzel kişiliği ve idari birimlerdir.
- 31:21Hiyerarşi ve İdari Vesayet Kavramları
- Tek bir örgüt içinde hiyerarşi, iki ayrı örgüt arasında ise idari vesayet bulunur.
- Hiyerarşi, bir örgüt içindeki kişilerin birbirini denetlemesidir (örneğin cumhurbaşkanı bakanı, bakan valiyi, vali kaymakamı denetler).
- İdari vesayet, farklı kamu tüzel kişiliğinin birbirini denetlemesidir (örneğin İçişleri Bakanlığı belediye başkanını, Ulaştırma Bakanlığı karayolları genel müdürlüğünü, Adalet Bakanlığı Ankara Barosu'nu denetler).
- 34:15İdari Birimlerin Konumları
- İl, ilçe, belediye, köy gibi birimler mahalli teşkilatlardır ve yerel yönetimle ilgilidir.
- SGK, EPDK, BDDK, odalar, barolar, borsalar gibi kurumlar hizmet yerinden yönetim kuruluşlarıdır.
- MGK, Sayıştay, Cumhurbaşkanı, Başbakan, bakanlıklar başkent teşkilatıdır.
- 36:10İdari Birimlerin Özellikleri
- Hizmet yerinden yönetim kuruluşlarının kamu tüzel kişiliği yoktur, devlete aittir.
- Mahalli teşkilatların kamu tüzel kişiliği vardır.
- Mahalli teşkilatların birbirini denetlemesi hiyerarşidir, farklı teşkilatların birbirini denetlemesi idari vesayettir.