Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Kriz Notları" adlı programın 2022 yılındaki ilk bölümü olan bu video, iki konuşmacının Türkiye'nin ekonomik büyüme modeli ve sosyal blok değişimi hakkında akademik bir sohbet formatında tartıştığı bir içeriktir.
- Video, Türkiye'deki son iki haftalık ekonomik gelişmeleri ele alarak başlıyor ve karşılaştırmalı kapitalizmler literatürünün tarihsel gelişimini anlatıyor. Ardından 2002-2013 yılları arasındaki talep temelli ve borç temelli büyüme modeli ile 2013 sonrası dönemdeki ihracatın büyümeye katkısının artması ve yatırımların azalması arasındaki farklar inceleniyor. Son bölümde ise 2013 sonrası dönemdeki ekonomik politikaların, büyüme koalisyonunun erimesine ve Türk lirasının değersizleşmesine neden olduğu tartışılıyor.
- Konuşmacılar, Lucio Bakaro, Bruno Malé, Andreas Newkee gibi araştırmacıların çalışmalarını referans göstererek, 1970'li yıllardaki kriz sonrası ortaya çıkan farklı büyüme stratejilerini (ihracat çekişli, borç temelli, dengeli) ve bunların Türkiye'deki uygulanabilirliğini inceliyor. Ayrıca, iktidarın ekonomik büyümeyi canlandırmak için yaptığı hamlelerin, dayandığı sosyal bloğun erimesine neden olduğu ve bu durumun demokratik olmayan yolların siyaseten de bir parçası haline gelmesine yol açtığı vurgulanıyor.
- 00:132022'nin İlk Haftası ve Ekonomik Gelişmeler
- 2022'nin ilk programında, 2021'e göre daha iyi bir yıl olması temennisi paylaşıldı.
- Son iki haftalık dönemde Türkiye'de önemli gelişmeler gerçekleşti: kur korumalı mevduat sistemine şirketlerin dahil olabileceği düzenleme getirildi.
- Merkez Bankası'nın zarar etmesi beklenirken fikri bir döviz satışıyla kara geçtiği ve Kasım ayına ilişkin ödemeler dengesi verilerinin yayımlandığı belirtildi.
- 01:54Türkiye'de Yeni Bir Büyüme Modeline Geçiş Tartışması
- Programda Türkiye'de yeni bir büyüme modeline geçiş konusu akademik tartışmaya uzanarak ele alındı.
- Türkiye'deki sistematik olmayan müdahaleler, devlet müdahaleleri ve kriz ortamının beraberinde getirdiği kakafoni ortaya çıkabiliyor.
- Tartışmayı yaparken akademik tartışmaya atıfta bulunarak yol almayı deneyecekler.
- 02:45Karşılaştırmalı Kapitalizmler Literatürünün Gelişimi
- 20. yüzyılın sonunda ve 21. yüzyılın başında, 1990'ların hiper küreselleşmeciliğine karşı kurumsalcı bir itiraz ortaya çıktı.
- Karşılaştırmalı kapitalizmler çalışmaları içinde liberal piyasa ekonomileri ile koordineli piyasa ekonomilerinin farklılıklarını sürdürdüğü ve küresel ekonomide entegrasyon biçimlerinin farklılaştığı argümanı netleşti.
- Bu yaklaşım devletin müdahalesine fazla odaklanmadığı için eleştiriye maruz kaldı.
- 03:46Karşılaştırmalı Kapitalizmler Literatürünün Gelişimi (Devam)
- 21. yüzyılın ilk yıllarında kapitalizmin türleri ve çeşitleri yaklaşımı geliştirildi ve daha fazla kategoriyle ayrıntılı açıklamalar yayınlanmaya başladı.
- 2010'larda karşılaştırmalı kapitalizmler literatüründeki küresel kuzeye odaklanma meselesinin ötesine geçmeye çalışan araştırmacıların çalışmalarını görmeye başlandı.
- 2008-2009 uluslararası finansal krizi ve takip eden dönemdeki devlet müdahalelerinin incelenmesi önemli bir kırılma anı oldu.
- 04:43Üçüncü Dalga Karşılaştırmalı Kapitalizmler Literatürü
- 2010'larda kimilerinin üçüncü dalga olarak adlandırdığı bir karşılaştırmalı kapitalizmler literatürü ortaya çıkmaya başladı.
- Bu literatürde Türkiye'nin de bulunduğu yükselen piyasalara (küresel güney ülkelerine) odaklanma ve devlet müdahalesinin sermaye birikimi bakımından anlamını tartışmaya çalışmak niyet ortaya çıktı.
- Avro krizi sırasında ve sonrasında Doğu Avrupa ülkelerinin ve Baltık ülkelerinin devlet-sermaye ilişkilerine dair çalışmalar yayınlanmaya başladı.
- 06:00Karşılaştırmalı Kapitalizmler Literatürünün Eleştirileri
- Karşılaştırmalı kapitalizmler literatürü ortaya çıktığında küreselleşmenin teknikleştirici beklenen sonuçlarının ortaya çıkmadığını, hatta buna yönelik bir kumsalcı eleştiri olarak ortaya çıktı.
- Bu yaklaşımın analiz biçimi, arz yanlı yaklaşımı, firma merkezli perspektifi ve ana akım iktisat anlayışı, 2008 krizi sonrasında eleştirilmesine neden oldu.
- Bu tarihten sonra daha post'e benzeyen yaklaşımlardan destek alan çerçeveler ortaya çıkmaya başladı.
- 07:06Yeni Çalışma Grupları ve Yaklaşımlar
- Eski Fransız düzenlemecilerinden kalan sosyal blog ve eleştirel siyasal iktisat yazını, siyaset bilimi, karşılaştırmalı siyaset biliminden gelen araştırmacılar, emek çalışmaları ve sanayi ilişkilerinden gelen araştırmacılar birleşiminden oluşan yeni bir çalışma grubu oluştu.
- Lucio Bakaro ve Pontos'un 2016'daki makalesi, Bruno Mable'nin 2003'te yazdığı kitap, Andreas Newkee ve çalışma arkadaşları gibi araştırmacılar bu literatürü eleştirdi.
- Acar'ın da içinde bulunduğu makroekonomik politika rejimi olarak tanımlanabilecek postcaezyenlerin ağırlıkta olduğu başka bir çalışma grubu da var.
- 09:34Yeni Büyüme Modelleri ve Stratejiler
- Bakaro ve Pontos'un makalesinde, günümüzde ortaya çıkan kapitalist çeşitliliğin 1970'li yıllardaki kriz sonrasında yeni talep kaynaklarının bulunması arayışına verilen farklı yanıtlardan oluştuğu belirtiliyor.
- 1970'li yıllardan sonra emeğin milli gelirdeki payı azaldı ve harcamaları finanse edecek gelir azalmaya başladı.
- Bu duruma çare olarak çeşitli ülkelerde farklı stratejiler geliştirildi: bazı ülkeler dış talebe yöneldiler (ihracat çekişli stratejiler), bazıları özel borçlanma ile talebi kapatmaya çalıştılar (borç temelli büyüme modelleri).
- 11:31Doğu Avrupa ve Büyüme Modelleri
- Stockhammer, post-genzeyen politik ekonomi yaklaşımdan geliyor ve çalışmasını Doğu Avrupa'ya genişletti.
- Kuzey Avrupa'daki ihracata dayalı büyüme modellerinin Doğu Avrupa ülkelerinde ücret baskılanması yarattığı ve işlerin parçalanması ile diğer ülkelere aktarılması sonucunu doğurduğunu ileri sürüyor.
- Bu durum Doğu Avrupa ülkeleri için ücret artışı ve sanayide yenilenme fırsatı doğurdu ve işçi sınıfının polarize hale geldiğini ortaya koydu.
- 12:37Sosyal Çelişkiler ve Büyüme Modelleri
- Bruno Mable, büyüme modellerini araştırmaya başlarken sosyal çelişkilerden başlamak gerektiğini ileri sürüyor.
- Sosyal çelişki ve çatışmaların kökeninde toplumdaki çıkarları birbiriyle farklılaşan kesimlerin varlığından hareket ediyor.
- 13:24Sosyal Çelişkiler ve Kurumlar
- Kurumlar belirli bir dönemde sosyal çelişkilerin sonucu olarak ortaya çıkıyor ve görevleri bu çelişkileri çözmek değil, yönetmek ve normalleştirmektir.
- Sosyal çelişkilerin yönetilebileceği dönemler istikrarlı dönemler olarak adlandırılır ve genellikle hakim sosyal bloğun varlığında oluşur.
- Hakim sosyal blok, kamu kurumlarının dizaynını ve politikalarını tatminkar bir şekilde karşılayan grupların oluşturduğu sosyopolitik ittifaklardır.
- 14:25Hakim Sosyal Blok ve Kriz Dönemleri
- Hakim sosyal blok içerisinde çıkarları birbiriyle çelişen gruplar da olabilir, ancak bu bloğun taleplerini toplulaştırmak için siyasi stratejiler devreye girer.
- Hakim sosyal bloktan dışlanmış kesimler genellikle alt sınıflar olup, bazı dönemlerde bazı sermaye grupları da bu gruptan dışlanmış olabilir.
- Bir sosyal bloğun hakim konuma gelmesi için sadece ekonomik ve siyasi üstünlük yetmiyor, aynı zamanda ideolojik üstünlük de gerekiyor.
- 15:44Ekonomi Politikaları ve Sosyal Bloklar
- Ekonomi politikaları veya büyüme modelleri teknik olarak en iyi olduğu için değil, belirli bir dönem için en uygun ekonomi-politik denge noktasını sağladığı için uygulanır.
- Hakim sosyal blok kim olduğu konusunda çelişki ortaya çıkarsa, bu durum Türkiye'de 2013 sonrası dönemde görülebilir.
- Bu yaklaşımın ana argümanı, Türkiye bağlamında son 7-8 yıla uygulamaya çalışmak ilginç sonuçlar ortaya çıkartabilir.
- 19:16Türkiye'de Büyüme Modeli Değişimi
- Türkiye'de 1990'larla 2000'ler arasında bir kırılma ve değişim var, ancak bu karşılaştırma kısmen Türk verilerinin sıkıntılarından kaynaklanıyor.
- 2000'lerin başından itibaren 2007-2008'e kadar devam eden, yabancı doğrudan yatırımların önemli rol üstlendiği ve talep genişlemesinin belirgin olduğu bir yüksek büyüme dönemi görülüyor.
- Bu dönem talep temelli ve Türkiye'de reel ücretlerin yerinde sayması nedeniyle borç temelli bir büyüme modeli olarak tarif edilebilir.
- 21:502013 Sonrası Dönem ve Büyüme Modeli
- 2013'ten sonra görülen kırılma, talebin önem arz etmediğini değil, ihracatın büyümeye katkısının pozitife dönmeye başladığını gösteriyor.
- Yatırımların büyümeye katkısının geriye düştüğü, bu da bir krize sürüklenme halinin ifadesi olarak görülüyor.
- Türk lirasının değer kaybı döneminde siyaset yapıcıların talebi canlandırmak üzere müdahalede bulundukları, özellikle 2017 referandumu öncesinde ve 2020 pandemi döneminde bu durum belirgin hale geldi.
- 23:51Türkiye'nin Son Dönem Büyüme Modeli
- Türkiye'deki tartışmadaki sıkıntı, makroekonomik öncelikleri ve politika yapımını net bir şekilde sistematik olarak görmemek ve tarif etmekte zorlanmaktır.
- Son 6-8 yıl içinde Türkiye'de çok fazla u dönüşü ve zikzak yaşanmış, bir çalkantı döneminin içinden geçildiği görülüyor.
- Rekabetçi kur politikası, kur korumalı mevduat sistemi gibi önlemler ve planlı teşvik politikasıyla desteklenirse, Türkiye'de yeni bir modele geçiş yaşanabilir, ancak şu anda bu aşamada olmadığımız düşünülüyor.
- 25:31Türkiye'de Büyüme Modeli Değişimi
- 2010'ların krize sürüklenme ortamında sistematik olmayan müdahaleler, her adımın irrasyonel olduğu anlamına gelmiyor.
- Türkiye'de yeni bir büyüme modeli ortaya çıkıyor mu, bu yönelim bilinçli mi yapılıyor yoksa sürükleniliyor mu ve iktidarın bunu uygulayacak kapasitesi var mı soruları tartışılıyor.
- 2008 sonrasında Türkiye'de "iyi AKP, kötü AKP" olarak adlandırılan dönem, 2001-2007 veya 2002-2013 ve 2013 sonrası dönem olarak iki şekilde ayrılabilir.
- 27:352008-2013 Dönemi Ekonomik Yapısı
- 2008 öncesinde IMF programı vardı ve birikim modeli tartışması yoktu, teknokratik bir yönetim vardı.
- Sermaye girişlerinin sürmesi nedeniyle herhangi bir istikrar programına gerek duymadan 2013'e kadar devam edildi.
- Kamu maliyesinde harcama kısıcı önlemler ve bütçeyi açmadan devam eden politika çerçevesi 2013'lü yıllarda hala sürdü.
- 29:182013 Sonrası Ekonomik Dönüşüm
- 2013 sonrasında büyüme oranının yavaşlaması, var olan sosyal bloğun altını oymaya başladı.
- AKP bir büyüme koalisyonuydu; TUSIAD gibi büyük sermaye grupları hakim sosyal bloğun içerisindeydi.
- 2013 sonrasında büyüme koalisyonunu olduğu gibi devam ettirmenin objektif koşulları ortadan kalktı ve iktidar ekonomik büyümeyi canlandırmak için yaptığı her hamle, dayandığı sosyal bloğun erimesine neden oldu.
- 30:56Türk Lirasının Değersizleşmesi ve Sosyal Blok Değişimi
- 2013 sonrasında Türk Lirasının sistematik olarak değersizleştiği bir konjonktür oluştu.
- 2018 krizi sonrasında ve pandemi döneminde verilen politika tepkisinin sonuçları nedeniyle bu durum daha da arttı.
- TUSIAD dışı sermaye kesimlerinin hakim sosyal blok içerisindeki paylarının, güçlerinin giderek artmaya başladığını görüyoruz.
- 32:14Çelişkili Makroekonomik Politika Çerçevesi
- İktidar halen sermaye kesimleri arasındaki dengeyi ve işçi sınıfı karşısındaki dengeyi kurmak zorunda.
- Sıkışınca ortodoks politikayı uygulayıp sıkışık durumu atlattığını düşündüğünde, kendi dayandığı sermaye kesimlerine dönerek bu politikayı devam ettirmek zorunda.
- Bu durum yeni rejim birikim rejimi oluşumunun bir parçası haline getirildi.
- 33:06Toplumsal ve Siyasi Boyutlar
- Büyüme modeli yaklaşımı çerçevesinde anlatı kurmak mümkün olsa da, bunun küresel finansal çevrimlerle ve siyasal-iktişadi dönüşümlerle ilişkili bir şekilde açıklanması gerekiyor.
- Toplumsal araştırmacılar için siyasal düzlemdeki yansımalarının geri bildirim etkisi yaratarak toplumda ne gibi değişiklikleri araştırmak önemli.
- 2022'nin önemli bir yıl olacağını görmek mümkün, çünkü 2021'in sonunda görülen politika önlemlerinin seçime kadar bir alan yaratma girişimi mi yoksa bunun ötesine taşıyacak mı sorusuna yanıt verme imkanına kavuşacağız.
- 35:33Muhalefet ve Alternatif Sosyal Blok
- Bu sadece iktidarı ilgilendiren bir konu değil, muhalefetin ekonomik programı ve vaatleri konusu da gündeme geldiği zaman tartıştığımız zemin bu.
- Muhalefet parçalı ve bir karşı sosyal blok inşa etme çabasında.
- Yeni bir büyüme modeli, yeni bir birikim stratejisi, yeni bir toplumsal blok inşası ve iktidar blokunun konfigürasyonu gibi sorulara uzanan bir tartışma var.