Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Türkiye'nin seçim tarihi serisinin bir bölümü olup, 1969 genel seçimlerini anlatan bir tarih anlatımıdır. Videoda Süleyman Demirel, İsmet İnönü, Bülent Ecevit ve Necmettin Erbakan gibi dönemin önemli siyasi figürleri yer almaktadır.
- Video, 1965-1969 yılları arasındaki istikrarsız siyasi ortamı, "Kanlı Pazar" olaylarını ve Amerikan 6. Filo protestosunu anlatarak başlıyor. Ardından seçim öncesi partilerin sloganları ve stratejileri, 1969 seçimlerinde Adalet Partisi'nin yeniden iktidara gelişi ve Cumhuriyet Halk Partisi'nin son bulması detaylandırılıyor. Video, 1971 darbesine geçiş yaparak sona eriyor ve bir sonraki videoda 1971-1980 dönemi ele alınacağını belirtiyor.
- 00:161969 Genel Seçimleri ve Siyasi Arka Plan
- Türkiye'nin seçim tarihi video dizisinde 1969 genel seçimleri ele alınıyor.
- 1965-1969 yılları arasında Türk siyasi hayatında istikrar kurulamadı ve Soğuk Savaş döneminin cephe ülkesi olmanın getirdiği olumsuzluklar yaşandı.
- 1968 Temmuz'dan sonra ABD altı filosunun İstanbul'a gelmesi protesto gösterilerine neden oldu ve 16 Şubat 1969'da Taksim'de meydana gelen olaylarda iki kişi hayatını kaybetti.
- 02:13Seçim Öncesi Siyasi Durum
- Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) istikrarsızlığa dikkat çekerek "Bozuk düzene son, ortanın solunda halkın yolunda" sloganını kullandı.
- CHP lideri Alparslan Türkeş, 1966'da seçimlerden üç yıl önce yapılan radyo konuşmasında 27 Mayıs sonrasındaki gelişmeleri ve Milli Birlik Komitesi faaliyetlerini anlatmış, istikrarsızlıktan CHP'ye sorumlu tutmuştu.
- CHP, 12-13 Ekim 1968 tarihinde İstanbul il kongresinde bir yıl sonraki seçimlerde halkın sosyal ve iktisadi sıkıntılarına değinilmesini kararlaştırmıştı.
- 03:32Darbe Tehdidi ve Seçim Kararı
- Türkiye'nin çalkantılı ve askeri darbeli çok partili demokrasisinde, 1969 yılında bilinmeyen bir askeri darbenin ucundan dönüldü.
- Belgelere göre dönemin Genelkurmay Başkanı Memduh Tağmaç, Celal Bayar'a siyasi af çıkarılması istenince harekete geçti ve anayasa değişikliğini önlemek için ordu, başbakan Demirel dahil bütün siyasileri uyardı.
- İsmet İnönü, siyasi aftan vazgeçmeyi reddetti, Süleyman Demirel ise seçime gitme teklifini sundu ve anayasa değişikliği teklifi komisyona geri çekilerek darbe önlenmiş oldu.
- 06:131969 Genel Seçim Sonuçları
- 12 Ekim 1969'da gerçekleştirilen seçimlerde Süleyman Demirel başkanlığındaki Adalet Partisi %46,50 oy oranı ile 256 milletvekili çıkararak yeniden iktidar partisi oldu.
- İsmet İnönü başkanlığındaki CHP ise %27 dolayında 143 milletvekili ile mecliste yer bulabilmişti.
- Bu sonuçlar aynı zamanda İsmet İnönü'nün sonu oldu ve CHP genel başkanlığı Bülent Ecevit'e devredildi; ayrıca Necmettin Erbakan da bağımsız aday olarak meclise girdi.
- 07:24Seçim Sonrası Gelişmeler
- 27 Mayıs darbesinin etkileri henüz geçmemişken ülkenin yeniden bir darbe eşiğine gelmesi demokrasinin oturmadığının göstergesiydi.
- Adalet Partisi'nin 1967'de hazırladığı beş yıllık ekonomik plan tutmamış, ülkede IMF politikaları uygulanmaya başlanmıştı.
- Adalet Partisi ve CHP'nin ortak kararıyla çıkarılan işçilerin sendika seçme hakkını kısıtlayan kanun, darbenin ayak sesleri olmuştu ve 12 Mart 1971'de muhtıra verilerek yönetime el konuldu.