Buradasın
Türkiye'deki Tarikatlar ve Cemaatler Üzerine Akademik Bir Sohbet
youtube.com/watch?v=3wolQRha9koYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir televizyon programı formatında gerçekleşen, çeşitli akademisyenlerin (Hüseyin Atay, Esad Coşan Profesör Dr., Nevzat Bey ve diğerleri) yer aldığı bir sohbet programıdır. Konuşmacılardan biri "Kızıl Goncalar" dizisinde danışmanlık yapmış.
- Program, Türkiye'deki tarikatlar ve cemaatlerin durumu, iç çatışmaları, devletle ilişkileri ve toplumsal etkileri üzerine odaklanmaktadır. Sohbet, tarikatların büyümesiyle birlikte ortaya çıkan yönetim sorunları, Adıyaman Menzil ve İsmail Ağa tarikatlarındaki iç çatışmalar, tarikatların modern toplumsal yapıya geçiş sürecindeki zorlukları ve Osmanlı modernleşmesi ile Batı modernleşmesi arasındaki farklar gibi konuları ele almaktadır.
- Programda ayrıca tarikatların bürokratik güç devşirme çabaları, şeyhlere biat etme geleneği, denetimsizliğin yarattığı sorunlar, günümüzdeki din krizi ve ateizm oranlarının artması gibi konular da tartışılmaktadır. Konuşmacılar, devletin kriz yaşadığı dönemde tarikatlarla olan dengesizliğin daha belirgin hale geldiğini ve Diyanet'in bu krizle nasıl başa çıkabileceği konusunda öneriler sunmaktadır.
- Tarikatlar ve Cemaatler
- Said Nursi'nin vefatı 1960'da gerçekleşmiş ve ondan sonra Nurculuk, Mezzehracılar, Yeni Asyacılar, Yeni Nesilciler, Fethullahçılar gibi farklı gruplar ortaya çıkmıştır.
- Nakşibendi tarikatında Gümüşhanevi, İskender Paşa, Fatih İsmail Ağa, Yahyalı ve Süleyman gibi farklı kollar bulunmaktadır.
- Cerrahiler, Mevleviler, Bektaşiler gibi farklı tarikatlar ve cemaatler de toplumda yer almaktadır.
- 00:39Tarikatların Durumu
- Bazı kişiler 15 Temmuz'dan sonra tarikatlarla uğraşmanın gereksiz olduğunu düşünürken, bazıları tarikatların zaten kapalı olduğunu iddia etmektedir.
- Bazıları ise devletin Hacı Bektaş'ta tören yapabildiğini ve siyasetçilerin tarikatlarla net ilişki kurabildiğini belirterek ıslah edilmesi gerektiğini savunmaktadır.
- Konuşmacı, yaşanan çürümüşlüğün sadece tarikatların değil, toplumun çürümüşlüğü olduğunu belirtmektedir.
- 01:21"Kızıl Goncalar" Dizisi
- Konuşmacı, "Kızıl Goncalar" dizisinde danışmanlık yaptığını ve bu dizinin tarikat cemaat konusunu gündeme getirdiğini belirtmektedir.
- Dizi, Türkiye'deki toplumun ilk defa birbirine zıt iki kesimi (tarikat gereği ile seküler ailenin kesişiminin hikayesi) iç içe geçirdiğini göstermektedir.
- Dizinin ilk iki bölümünde tarikatların içindeki pozitif kısımlar yansıtılmış, başörtülü bir figürde ahlak ve tutarlılık örneği sunulmuştur.
- 03:00Dizinin Eleştirileri ve İçeriği
- Muhafazakar kesim, tarikatlardaki yolsuzlukları kaldıramadığı için diziye büyük tepki göstermiştir.
- Dizi, başörtülü bir kızın 28 Şubat'ta bir profesöre dersini verdiğini ve tarikatın içinde Farabi ve İbn Arabi meşrepli bir Cüneyt karakteriyle Selefi meşrepli insanların arasındaki gerginlikleri göstermeye başlamıştır.
- Yapımcılık, cemaatlerin tepkisine karşı senaryoyu gevşetmiş ve dizi sonunda felsefi tartışması bir drama haline dönüşmüştür.
- 04:59Tarikatların Rolü ve Toplumsal İhtiyaç
- İzleyiciler manevi eğitim ve sohbet ortamı arayışında olup, denetlenebilir ve devletin tehdit olarak görmediği bir ortam istemektedir.
- Tarikatın seyri, süluk kamil bir insan yetiştirme ve tasavvufun felsefesinin vücut bulmuş hali olarak tanımlanmaktadır.
- Ahlaklı, erdemli ve huzur bulmak isteyen bir insanın tarikata girmesi yerine, Allah'ın kitabı ve peygamberin sünneti ona yetecektir.
- 06:43Bireyselleşme ve Toplumsal Bağlantılar
- Çağımız atomize olmuş bireylerden oluşmaktadır ve neoliberal sistemin en büyük talebi bireyselleşmedir.
- Bireyselleşme aynı zamanda tekilleşme, cemaatten kopma arzusu, yabancılaşma ve yalnızlaşma getirmiştir.
- Meşru bir cemaatin parçası olmak için, o grup bireyin ferdiyetini ve özgürlüğünü kullanmasına engel olmamalıdır.
- 08:12Toplumsal Çatışmalar ve Çözüm Önerileri
- Konuşmacı, Üsküdar'da bir etkinlik yaparken tarikatların ayağa kalktığını ve 50 sivil polisle korunduklarını anlatmaktadır.
- İnsanların farklılığından beslenme zamanı gelmiş, İslam dairesi dışına insanları nasıl çıkarırız diye düşünmek yerine farklı düşünen insanlar arasında kavga olmamalıdır.
- Maturidi'nin "müminler birbirinin velisidir" sözüyle, biyolojik anlamda aynı rahimden çıkmamış insanlar olmasına rağmen Allah'ın kulları olarak kardeş olabileceğimiz vurgulanmaktadır.
- 10:44Tarikat Tartışmaları ve Demokrasi
- Tarikat tartışmaları, bir müminin ağzından güveni verecek bir söz çıkmadığı sürece bir girdaba çekiyor.
- Toplumda seküler, muhafazakar ve liberal insanlar kamusal alanda buluşuyor ve demokrasi ve özgürlük isteniyor.
- Tarikatlarda ve masonlukta inisiyasyon süreçleri bulunuyor, bu geleneğe bağlı manevi tasarruf hali insanda farklılaşmayı oluşturur.
- 12:18Adıyaman Menzil Tarikatı Sorunu
- Adıyaman Menzil, Şeyh Sai ve Şeyh Fettah Mübarek tarikatları kamuoyu gündemine babadan kalan malın paylaşımı üzerine videolar gündeme geldi.
- Tarikatın büyümesi, yönetimini, Ankara'yla olan ilişkilerini ve yurtdışındaki yatırımlarını yönetebilecek bir derinliğe sahip değil.
- Tarikatın büyümesi, küçük bir köyde patlamaya hazır bir bomba gibi tehlikeli bir duruma yol açıyor.
- 14:46Tarikat Yönetimi ve Gelenek
- Nakşibendi geleneğinde baba vefat ederse, halifeler belliyse onlar için işaret ettiği varsa o geçer, yoksa ilim konusunda büyük abide bir sıkıntı yoksa genelde büyük abi geçer.
- Tarikatın parçalanmasının sebebi siyasetin bu yapının içine girmesiyle bozuldu.
- Türkiye'de tarikatların gelmesi gereken noktaya geliyor, Atatürk'ün ruhuna rahmet okutuyorlar.
- 16:36Tarikat Parçalanmaları ve Rabıta Meselesi
- Tarikatlarda genellikle şeyh kendinden sonra belgeli ve şeh tasdikli bir halife bırakmıyor, bu durumda parçalanma yaşanıyor.
- Menzil'de ağırlıklı olarak mal meselesi, İsmail Ağa'da ise rabıta meselesi var.
- Mahmut Efendi'den sonraki akrabası Hasan Efendi'nin büyüklüğü ve abiliği tasdik ediliyor ancak büyük bir kısmı şeyhliğini kabul etmiyorlar.
- 18:20Hatmi Haganlar ve Tarikat Geleceği
- Hatmi haganlar Nakşibendilikte yapılan en önemli zikirlerden biridir ve silsilenin ruhlarının çağrılması gibi bir ritüeldir.
- Hatmi haganların sicillerinde bazen itikadı zorlayan tanımlamalar var ve bu ritüeller kalıcı hale geliyor.
- Menzil'in geleceği siyasete bulaşma riski altına girdi, ancak Türkiye'de dini kurumlara çocukların ve gençlerin ilgisi azalmış durumda.
- 20:52Tarikat Krizi ve Devlet İlişkisi
- Tarikat ve tasavvuf alanında para paylaşımı ve miras kavgası gibi sorunlar yaşanıyor, bu durum dinin geleceği için endişe yaratıyor.
- Adıyaman Menzil'de vekillerden oluşan bir hakem heyeti oluşmuş ve Şehzaki'nin on maddelik itiraz ifade ettiği belirtiliyor, ancak mesele henüz çözülmemiş durumda.
- Devlet, güçlü bir otorite yerine parçalanmış bir yapı tercih ediyor, ancak bu yapıların kurumsal sağlıkları olursa manipülasyonlar olabilir.
- 23:18Tarikatların Güç Devşirme Nedenleri
- Tarikatların güç devşirme nedenleri bürokratik güç ve ekonomik güç devşirme olarak belirtiliyor.
- Tarikatlar, kendi sevenlerini tahkim etmek için bürokratik bir havuz oluşturuyor ve bu havuzda görevi olmayan kişiler bulunuyor.
- Tarikatlar bürokraside liyakati ve hakkaniyeti zedeleyecek şekilde talepler yapıyor, bu durum siyasilerin de "illallah" ettikleri bir telefon olarak nitelendiriliyor.
- 24:23Tarikat İçindeki Eleştiriler
- Tarikat içinde asli vazifeden uzaklaşıldığı, tekkede para toplanmasının yanlış olduğu ve bunun terk edilmesi gerektiği eleştirisi yapılıyor.
- Dergahlarda "okuma ve çayı" ve "başkan" kelimelerinin kaldırılması, tek kez sonra Mekke usulü ilimsiz teka olmaması gerektiği belirtiliyor.
- Dergahlarda ticaret ve siyaset konuşmanın yasak olduğu, doğru gelenlere emir sahası ile hitap etmenin yasak olduğu ve geçmiş büyüklerin usule dönülmesi gerektiği vurgulanıyor.
- 26:02Ahmet Ziyaüddin Gümüşhanevi'nin Önemi
- Ahmet Ziyaüddin Gümüşhanevi'nin kendi metninde kendi iç hesaplaşması ve kritiği bulunuyor.
- Gümüşhanevi, bir tekke şeyhinin aynı zamanda büyük bir alim olduğu ve zaman konusunda en iyi tanımı yapan kişi olduğu belirtiliyor.
- Gümüşhanevi'nin bütün davası, tekke disipliniyle medreselerin denetlemesi sisteminin iç içe geçirilmesi olarak tanımlanıyor.
- 28:39Tarikat Bölmeleri ve Kentlilik Etkisi
- Menzil'de İsmail adı bölünmesi ve Erenköy'de Osman Nuri Topbaş'ın vefat etmeden vekilini tayin etmesi gibi bölünmeler yaşanıyor.
- Kentlilik, kasabalılık, görgülük, burjuva tavrı ve dış dünyaya açık olma, tarikatların yozlaşmasında önemli bir faktör olarak belirtiliyor.
- İskender Paşa cemaatinin kültürle, sanatla ilişkisinin daha entelektüel olduğu ve Erenköy'ün dış dünyaya açık bir ticaret geleneği olduğu vurgulanıyor.
- 30:21Kasabalılık ve Şehirleşme Sorunu
- Kasabadan gelen insanların en büyük özelliği mesleksiz olmaları ve bu durumda uzlaşma kültürü oluşmaması.
- Kasabalıların gelen gelire estetik ve sanata yatırma yapamadıkları, dış dünya deneyimleri ve vizyonu olmadığı belirtiliyor.
- Taşradaki kasaba tekkelerinin büyük şehrin merkezinde kurulduğunda, büyükşehir'deki eğitimli müritleri kasabalı hale çevirdiği ve dinin şehirleşme konusundaki beceriksizliği vurgulanıyor.
- 31:51Osmanlı ve Batı Modernleşmesi Arasındaki Farklar
- Batı'daki Hıristiyan tarikatları ve cemaatleri (Cizvitler, Franciskenler) eğitim kurumları ve ticarethaneler kurmuş, kent burjuvası meselesini açmışlardır.
- Osmanlı modernleşmesi ile Batı modernleşmesi arasındaki en keskin fark, Batı'da kilise ve aydınlanmacılar arasında birbirini dışlayarak var eden iki kesimin varlığıdır.
- Osmanlı medreselerinde medresenin karşısında medreseyi sıkıştıracak, yenilemesi için diyalektik kuracak bir kesim yoktu ve mektepliler de medreseyi yerine koymadılar.
- 33:24Tarikat ve Eğitim İlişkisi
- Esat Coşan, Mehmet Sait Koltuğu'dan sonra İskender Paşa'nın başına geçmiş, Hacı Bektaş Veli'nin eserini ve İbrahim Müteferrika'nın eserini Türkçe'ye tercüme etmiştir.
- Tarikatta önemli olan manevi tasarruf sahibi olan çok ümmi de olabilir, ancak ümmi olan insanın çevresi ve kendi hapisa ile ilgili itirazlar vardır.
- Tarikat mensupları, şeyhlere biat eden birçok profesör ve çocukların isimlerini isteyen kişiler vardır, bu durum taşla, kabile geleneğiyle, köylülükle tarikat ritüellerinin karışması ve kendini gelenek hale getirmesinin bir parçasıdır.
- 37:17Denetimsizlik ve Makuliyet
- Denetimsiz dediğimiz şey makuliyetten uzaklaşmaktır, Gazali'nin "Miskatül-Envar" kitabında ve Zekeriyya er-Razi'nin "Et-Tıb Ruhani" kitabında Allah'ın yeryüzündeki terazisi akıldır, aklın denetimine ihtiyaç vardır.
- Beş yaşındaki çocuğun elini öpmek gibi gelenekler, akıl denetiminden uzaklaşmayı ve kişiliksizleşmeyi teşvik etmektedir.
- Tarikat ve cemaat meselesinde devlet refleksi yerine, süreci yöneten insanların makuliyeti ve otantik kaynaklarla ilişkisi önemlidir.
- 39:44Dinlerin Krizi ve Sekülerlik
- Dinlerin krizi var ve bu yeni bir kriz değildir, ateizm oranları ve din karşıtı akımlar (New Age tarzı akımlar) inanılmaz bir patlama göstermektedir.
- Sekülerlik, dinin söylediğinin kaale alınmadığı bir toplum yapısıdır, ancak insanlar maneviyata ihtiyaç duymaktadır.
- İnsanlar dine gelmenin yegane sebebi güven duygusu, geleceğe umutla bakmak ve vaat istemektir, bu iki kategoride de şu anda sıkıntımız vardır.
- 42:04Devlet-Tarikat İlişkileri ve Kriz
- Konuşmacı, Türkiye'deki devletin ciddi bir kriz yaşadığını ve artık devlet-tarikat ilişkisinden ziyade siyaset-tarikat ilişkisini konuşmanın daha mantıklı olduğunu düşünüyor.
- Devletin krize girdiği ve tarafsızlığını, fonksiyonlarını, hukuku ve yargıyı zayıflattığı için tarikatlar ve din ilişkisindeki dengesizlik kendini belirgin ediyor.
- Siyaset-tarikat ilişkisi, devlet-tarikat ilişkisinden ziyade roman güç ilişkisiyle anlaşılabilir hale geliyor.
- 43:30Tarikatlar Arasındaki Farklar
- Kadrilik devletin gölgesinde yetişmiş ve büyümüş, sistemle sorunu yoktur.
- Nakşilik ise sistemle sorunu vardır çünkü medreselerle iç içe bağlı olmasından dolayı medreselerin şeriat ve anlayışıyla siyasal İslam'a daha yakın olmasından kaynaklanan hassasiyetlerinden dolayı.
- Konuşmacı, nakşilik bugün denildiği zaman medreseleri anladığını belirtiyor.
- 44:08Atatürk ve 15 Temmuz Sonrası
- Konuşmacı, Atatürk'ün bu meseleyi çözdüğünü düşünüyor ancak bu çözümün kılıçla değil, düğümleri tekrar açıp sağlıklı bir şekilde bağlamayla çözüleceğini belirtiyor.
- 15 Temmuz sonrası devletin yeterince ders aldığını düşünmüyor.
- Güç devşiren bir örgütün nihai olarak yapabileceklerine dair şüphe oluştuğu ve bu şüphenin zihinden gitmesi için güven yaratılması gerektiği vurgulanıyor.