Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitim sunumu formatında planlı ekonomi kavramını ve Türkiye'deki kalkınma planlarını anlatan bir içeriktir.
- Video, planlı ekonominin tanımıyla başlayıp, Türkiye'deki planlama sürecini tarihsel olarak ele almaktadır. 1923'ten günümüze kadar olan süreçte Türkiye'nin ekonomik politikaları, özellikle 1930'lardaki sanayi planları, 1940'lardaki tarım politikaları ve 1960'lardan itibaren uygulanan beş yıllık kalkınma planları detaylı olarak incelenmektedir. Her planın hedefleri, uygulanma dönemleri ve Türkiye ekonomisinin gelişimindeki rolü açıklanmaktadır.
- 00:01Planlı Ekonomi Nedir?
- Planlı ekonomi, üretim faktörlerinin büyük kısmının devlet denetiminde bulunduğu ve üretim-dağıtım kararlarının devlet tarafından alınan ekonomik sistemdir.
- Planlı ekonomiler, serbest piyasa ekonomilerinin tam zıttı bir sistemdir ve dünyada bu iki uçta bulunan ülke ekonomilerinden çok karma ekonomiler görülür.
- Sovyet ekonomik planlama bu ekonomi türüne örnektir.
- 00:47Türkiye'de Planlama Süreci
- Cumhuriyet'in kurulduğu yıllarda Türkiye, savaşın yarattığı yıkımdan sıyrılmaya ve ekonomisini yeniden yapılandırma sürecinde bulunmuştur.
- Türkiye'de ilk ve ciddi anlamda uzun vadeli planlama düşüncesi Mustafa Kemal ile başlamıştır.
- 1923 İzmir İktisat Kongresi ve 1933-1936 sanayi planları planlı ekonomi sürecinin başlangıcıdır.
- 01:221923-1929 Dönemi
- 1923-1929 arası dönemde Türkiye ekonomisi özel girişimin teşvik edildiği ve devletin ekonomiye müdahalesinin sınırlı olduğu bir yapıdadır.
- Liberal ekonomi modeli benimseyerek kurulan Cumhuriyet, 1929 krizi ve Osmanlı dış borçları yüzünden zorunlu devletçilik sürecine girmiştir.
- 1933'te Sovyet plancıların desteğiyle hazırlanan beş yıllık sanayi planı ile Türkiye'nin planlama süreci başlamıştır.
- 02:361930-1940 Dönemi
- 1930'lu yıllarda devletçilik politikası çerçevesinde sanayileşme yoluyla gelişme hedefleri sonraki yıllarda değişmeye başlamıştır.
- 1946 tarihli Bedeli Kalkınma Planı, ekonomik yaşamda tarıma dayalı bir politika izlenerek devletin rolüne daha az vurgu yapmaya başlanmıştır.
- 1947 Türkiye İktisadi Kalkınma Planı (Wagner Planı), ekonomik gelişmede sanayileşmeye değil tarıma önem vermiştir ve yabancı devletler tarafından takdir görmüştür.
- 03:411950 Sonrası Dönem
- 1950 sonrası yıllar için plansız dönemler denmiştir.
- Dönemin siyasi iktidarının ekonomide liberal eksende bir politika gitmesi ve planlama anlayışını müdahaleci bulması etkili olmuştur.
- Marshall yardımları sonucunda ülkeye dir etme maden teçhizatı gönderilince ithalata dayalı bir ekonomiye dönüş kaçınılmaz olmuştur.
- 05:041960'lı Yıllar ve Planlı Kalkınma
- 1960 sonrası süreçler, liberalist düşünceyi yaşatmaya çalışan iktidarın yerine tarım ve ekonomik sistem gereği olarak kamu teşebbüslerine önem veren planlı kalkınma modelinin benimsenmiş olduğu yeni bir döneme girmiştir.
- 27 Mayıs 1960 Devrimi, ekonomik ve sosyal kalkınmada plan ve planlama kavramlarını düşünce aşamasına yönelik uygulama aşamasına getiren bir dönüm noktası olmuştur.
- 1961 Anayasası, devlete iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınma, demokratik yollarla gerçekleştirmek ve kalkınma planları yapmak ödevini yüklemiş, ekonomik kalkınmanın plana bağlanmasını öngörmüştür.
- 05:57Beş Yıllık Kalkınma Planları
- Türkiye'nin birinci beş yıllık kalkınma planı 15 yıllık bir perspektif planın ilk aşaması olmuştur.
- İkinci beş yıllık kalkınma planı (1968-1972), Türkiye'yi mamul madde yapıp, mamul madde satan sanayileşmiş bir bünyeye götürme istikametinde mühim bir adımdır.
- Üçüncü beş yıllık kalkınma planı (1973-1977), gelir seviyesinin arttırılması ve sanayileşmenin özellikle ara ve yatırım malı üreten sektörlerde hızlandırılmasını amaçlamıştır.
- 07:33Sonraki Beş Yıllık Planlar
- Dördüncü beş yıllık kalkınma planı (1979-1983), büyük bir ekonomik ve siyasal bunalım dönemi içine gelmiş ve bir yıl gecikmeyle uygulamaya koyulmuştur.
- Beşinci beş yıllık kalkınma planı (1985-1989), Türk ekonomisinin dışa açılmasına ve ihracata öncelik veren kalkınma politikalarının uygulanmasına ağırlık vermiştir.
- Altıncı beş yıllık kalkınma planı (1990-1994), ilk kez bir başbakan hazırladığı bir kalkınma planının devamını hazırlama olanağı bulmuştur.
- 08:51Son Beş Yıllık Planlar ve Türkiye'de Planlama Deneyimi
- Yedinci beş yıllık kalkınma planı (1996-2000), hedeflenen başarılara ulaşılamamıştır ve ekonomik dalgalanmalar görülmüştür.
- Sekizinci beş yıllık kalkınma planı (2001-2005), uzun vadeli bir plandır ve 2001-2023 dönemini baz alır.
- Türkiye'de planlama deneyimi 1930'ların sanayi planlaması, 1960-1980 yılları arasında kalkınma planlaması ve 2000'lerin ülkeler ve ülkesel modelleri ile şirket temelli piyasa kalkınması olarak üç dönemden oluşmaktadır.