Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Gebze Teknik Üniversitesi'nde öğretim üyesi olan ve yaklaşık 25 yıldır atık yönetimi konusunda çalışan bir akademisyenin sunduğu bir sunumdur. Konuşmacı, İngiltere'de yaşayan ve kimya mühendisliği alanında uzmanlaşmış biri olarak Türkiye'deki atık yönetimi sorunlarını ele almaktadır.
- Sunum, Türkiye'deki katı atık durumu, atık üretim miktarları ve atık yönetimi maliyetleri ile başlayıp, atıkların nasıl enerjiye dönüştürülebileceği konusuna geçmektedir. Daha sonra atık hiyerarşisi, evsel çöplerin ayrıştırılması ve geri dönüşümü anlatılmakta, son olarak Türkiye'de gerçekleştirilen ve planlanan atık yönetimi projeleri (Nammon, İngiltere, Malatya ve Gebze'deki tesisler) detaylandırılmaktadır.
- Sunumda ayrıca Türkiye'nin yenilenebilir enerji kaynakları, özellikle biyokütle kaynaklarının potansiyeli ve atıklardan enerji üretme teknolojileri (yakma, gazlaştırma, piroliz ve biyolojik yöntemler) hakkında bilgiler verilmektedir. Konuşmacı, Türkiye'nin kaynak yetersizliği nedeniyle sıfır atağa doğru gitmesi gerektiğini vurgulayarak, atık değerlendirme alanında teknoloji geliştirmenin önemini belirtmektedir.
- 00:27Konuşmacının Tanıtımı ve Üniversite Hakkında Bilgiler
- Konuşmacı Gebze Teknik Üniversitesi'nde öğretim üyesi olup, Türkiye'de yaklaşık 25 yıldır katı atıkların değerlendirilmesi, geri dönüşümü ve enerjiye çevrilmesi konusunda çalışmaktadır.
- Gebze Teknik Üniversitesi 1992 yılında Turgut Özal tarafından Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü olarak kurulmuş, yaklaşık 2-3 yıl önce ismi değiştirilmiş ve lisans öğrencisi almaya başlamıştır.
- Üniversite Türkiye'nin on araştırma üniversitesinden biri olarak hükümet tarafından tayin edilmiş ve katı atıklarla ilgili araştırmalar yapmaktadır.
- 03:30Atıkların Durumu ve Türkiye'deki Veriler
- Gelişmekte olan ülkelerde her insan ortalama 1,5 kilogram atık üretmektedir, bu da bir milyon nüfuslu bir şehrin günlük 1000-1500 ton evsel atık üretmesine eşdeğerdir.
- Türkiye'de günde 5-6 milyon PET şişe çöpe atılırken, Amerikalılar yaklaşık 20-25 milyon PET şişe atmaktadır.
- Atıkların %75'i geri dönüştürülebilirken, sadece %30-35'i değerlendirilmekte, çoğu dolum sahalarına gönderilmektedir.
- 05:01Atıkların Maliyeti ve Geri Dönüşümün Önemi
- Belediyelerde geri dönüşüm tesisi kurulması ton başına yaklaşık 150 lira, düzenli depolama 250 lira, termal yöntemlerle bertaraf etme ise 400 lira maliyeti taşımaktadır.
- Termal bertaraf maliyetli olsa da, alüminyum ve plastik atıkların %5'i bile ayrıldığında ciddi ekonomik katkı sağlar.
- PET şişeleri tekrar geri dönüştürüp kullanıldığında, yeni PET şişe üretmekten %84 daha enerji tasarrufu sağlanır ve sera gazları %71 miktarda azaltılır.
- 07:02Atık Geri Dönüşümünde Karşılaşılan Zorluklar
- İnsanların önceliği kesinlikle geri dönüşüm değil, elektronik atıkları her 3-4 senede bir değiştirmektedir.
- İnsanlar yakınlarında çöp tenekesi varsa geri dönüşüm kutularını aramak yerine, evlerinden arabalarına binip geri dönüşüm kutuları aramaktadır.
- Tek kullanımlık ürünlerin tercih edilmesi ve tekrar bulaşık yıkama, çamaşır yıkama gibi alışkanlıkların olmaması da geri dönüşümde zorluk yaratmaktadır.
- 08:22Nüfus Artışı ve Kaynak Tüketimi
- 2050 yılında global nüfus 9 milyara ulaşacak ve bunun %99'u kentsel bölgelerde yaşanacaktır.
- Gelişmekte olan ülkelerin nüfus artışı hızlı bir şekilde büyüyerek 9 milyara ulaşacaktır.
- Metallerin kullanımı 2,1 kat, plastiklerin kullanımı ise 2,3 kat artarken, nüfus artışı ile orantısız bir şekilde kaynak tüketimi dengesiz bir şekilde gidiyor.
- 10:44Dünya Genelindeki Atık Dağılımı
- Dünya genelinde toplam atıklar ortalama 4 milyar ton civarında olup, bunun 2,5 milyar tonu belediye atıklarıdır.
- OECD ülkeleri içerisinde yaklaşık 900 milyon ton atık çıkarken, BRIKS topluluğunda 1 milyar ton, dünyanın geri kalan bölümünde ise 2,5 milyar ton atık üretilmektedir.
- Bu atıkların %90'ından fazlası dolum sahalarına gönderilmektedir.
- 11:59Türkiye'de Atık Yönetimi Sorunları
- Türkiye'de kaynak koruması ve verimli kaynak tahsisi için yeterli teşvik sağlanmamaktadır.
- Türkiye'de çöplerle mücadele için sıfır atık hedefine doğru ilerlemek için kaynakların artırılması gerekmektedir.
- İngiltere'de belediye vergisinin yaklaşık yarısı çöple ilgili olup, Türkiye'de ise belediyeler atıkları halkın gözünden uzaklara gömmeye odaklanmaktadır.
- 13:07Sanayi Büyümesi ve Atık Sorunları
- Türkiye, Çin'den sonra sanayide ikinci sırada büyümekte olup, bu büyüme sırasında endüstriyel atıklar ortaya çıkmaktadır.
- Türkiye'de sanayi kurulmadan önce ÇEVRE ETKİLEŞİMİ DEĞERLENDİRME (ÇET) alması gerekmekte, ancak bu süreçte zorluklar yaşanmaktadır.
- Vahşi depolama sahaları çevreye sera gazı ve metan gazı yayarak çevre felaketleri yaratmaktadır.
- 15:04Çöplerin Çevreye Etkileri
- Çöplerin dolum sahasına götürülmesinde havaya sera gazı ve metan gazı yayılmaktadır, metan gazı karbondioksite göre 21 kat daha etkilidir.
- Çöp sızıntı suyu arıtılabilecek en zor endüstriyel sulardan biridir ve yeraltı su kaynaklarını kirletmektedir.
- Türkiye'de çöp sızıntı sularının arıtılmasında sadece birkaç belediye başarılı olup, Ankara'da bile bu iş yapılmamaktadır.
- 16:14Kayıt Dışı Çöp Ayıklama ve Geri Dönüşüm
- Türkiye'de kayıt dışı çöp ayıklama sorunu yaşanmakta, özellikle Ankara ve İstanbul'da çöp ayıklama yapılmaktadır.
- Bu kayıt dışı sektör çalışanlarını merkezi ayıklama tesislerinde hijyenik koşullarda çalıştırarak düzene sokmak gerekmektedir.
- Geri dönüşüm yaparak ekonomik gelir ve istihdam sağlayabilir, kaynakları koruyabilir, depolama alanındaki çöpleri azaltabilir ve yeraltı su kaynaklarını koruyabiliriz.
- 17:42Eko-Verimlilik ve Atık Hiyerarşisi
- Eko-verimlilik, dünyanın taşıma kapasitesine uygun üretim yapmaktır ve 1990'lara göre 5-6 misli daha fazla atık üretilmektedir.
- Şirketlerin enerji yoğunluğunu azaltma ve proses yoğunlaştırma (minimizasyon) gibi sorumlulukları vardır.
- Atık hiyerarşisinde önce önleme, sonra geri kullanım ve geri dönüşüm, en son olarak dolum sahasına gönderme olmalıdır, ancak şu an %90'ın üzerinde atıklar dolum sahasına gidiyor.
- 20:55Evsel Atıkların Değerlendirilmesi
- Türkiye'deki evsel atıkların yaklaşık %27'si organik maddelerdir ve bunlar komposta çevrilerek park ve bahçelerde kullanılabilir.
- Harfiyat atıkları öğütüp inşaat sektöründe, ahşap ve plastikler geri dönüşebilir, kağıt, kauçuk ve tekstil atıkları enerjiye dönüştürülebilir.
- Tüm atıklar değerlendirilerek sıfır atık hedefine ulaşılabilir.
- 22:19Geri Dönüşen ve Geri Dönüşmeyen Atıklar
- Kağıt, karton, şişe, teneke ve plastik gibi ekonomik değeri olan atıklar geri kazanılabilirken, ekonomik değeri olmayan atıklar ayrıştırılsa bile sahada kalır.
- Evsel çöplerin içerisinde yüzde elli'nin üzerinde ayıklama yapılabilir gibi görünse de, ortalama yüzde beş'ten fazla işe yarayan atık bulunmaz.
- Evsel çöplerin yüzde yirmiyedi'si gübreye çevrilebilirken, geri dönüşmeyen atıklar yüzde elli-ellibeş civarında olup, bunların en fazla olan kısmıdır.
- 24:05Atıkların Dört Bölümüne Ayırılması
- Belediye olarak evsel atıkları dörde ayırmak önerilir: organik, metaller, plastikler ve inert atıklar.
- Organik atıklar biyogaz üretip kompost yapmak için kullanılabilir, inert atıklar ise inşaat sektöründe veya yol yapımında kullanılabilir.
- Geri kalan yüzde ellibeş'lik bölüm "ATY" (Atıktan Türetilmiş Yakıt) olarak adlandırılır ve bu bölüm için alternatif teknolojiler geliştirilmelidir.
- 25:07Yakma Teknolojisi ve Alternatifler
- Bakanlık yakma teknolojisine sıcak bakmaz çünkü çıkan toksik gazlar ve küller pahalı ve verimsiz bir teknoloji olarak görülür.
- Son on-onbeş yıldır gazlaştırma ve piroliz gibi yüksek verimli teknolojiler geliştirilmiştir.
- Türkiye'de linyit kömürleri dünyanın ikinci büyük rezervlerine sahip olmasına rağmen, yüksek nemli ve düşük kalorili olması nedeniyle çıkartma maliyeti çok yüksektir.
- 26:03Yenilenebilir Enerji Kaynakları
- Türkiye'de beş çeşit yenilebilir enerji kaynağı ve dünyanın ikinci büyük linyit kömür rezervi bulunmaktadır.
- Yenilenebilir enerji kaynaklarının yüzde altmış'ı katı atıklar ve biyokütlelerden oluşur, ancak bunların sadece yüzde altmışbeş'i kullanılmaktadır.
- Amerika'da yapılan bir araştırmaya göre, dünyadaki biyokütle kaynakları şu an tüketilen enerjinin sekiz misli fazla enerji üretmemize yeterlidir.
- 28:18Uluslararası ve Türkiye'deki Yenilenebilir Enerji Durumu
- Uluslararası Enerji Ajansı'na göre 2015'te Avrupa'nın enerjisinin yüzde otuz'u yenilenebilir kaynaklardan üretilmiş, bunun yaklaşık yarısı atıklardan ve biyokütlelerden gelmiştir.
- 2020 yılında yenilenebilir kaynakların yaklaşık 1400 terawatt'a ulaşması bekleniyor ve bu da yüzde otuzaltı'ya tekabül edecektir.
- Türkiye'de 2013 verilerine göre yaklaşık 24.300 megavat yenilenebilir enerji üretilmiş, 2023 yılında ise 50.000 megavat üretilmesi beklenmektedir.
- 29:31Atıklardan Enerji Üretme Teknolojileri
- Yakma teknolojisi kırk yıldır uygulanan standart bir teknoloji olmasına rağmen, emisyonlar, işletme maliyeti ve yüksek yatırım maliyeti gibi sorunları vardır.
- Almanya'da kurulan bir yakma tesisinin megavat başına maliyeti yedi milyon euro civarında olup, Türkiye'de yatırımın geri dönüşümü onbeş yılı bulmaktadır.
- Alternatif olarak gazlaştırma, piroliz teknolojileri ve biyolojik yöntem (anorbik digester) gibi teknikler bulunmaktadır.
- 30:49Trabzon Projesi ve Reaktör Teknolojisi
- Trabzon'da atık konusunda ciddi problemler yaşanmakta olup, lastik atıkları artık devlet tarafından biyokütle kapsamına alınmıştır.
- Bir ton atıktan saatte 1,20 megavat elektrik üretilebilen bir sistemde, günlük 800 ton çöpü olan bir şehrin saatte 10 megavat elektrik üretmesi mümkündür.
- Geliştirilen reaktör teknolojisi ile biyokütleler, katı atıklar, arıtma çamurları, belediye atıkları, ardiyef ve endüstriyel atıklar türbinlerde yanabilen gazlara dönüştürülebilir.
- 32:55Güney Kore'deki Atık Yönetimi Projesi
- Konuşmacı, 2015 yılında Güney Kore'nin güney tarafındaki Nammon şehrinde danışmanlığında yaptığı bir projeyi anlatıyor.
- Nammon şehri yaklaşık 100-150 ton atık üretiyor ve bu atıklar kapalı bir ayıklama tesisine geliyor.
- Ayıklama tesisinde çöpler biyolojik filtrelerle korunarak üçe ayrılıyor: geri dönüşen bölüm, organik atıklar ve atıktan türetilmiş yakıt (ATV).
- 33:46ATV ve Gazlaştırma Tesisi
- ATV, sağda görülen gazlaştırma tesisine geçerek enerji üretiliyor ve şebekeye veriliyor.
- Tesisde iki gaz motoru bulunuyor ve bu motorlar vasıtasıyla enerji üretiliyor.
- Bu tesis Güney Kore Çevre Bakanlığı'nın yüzde yüz bütçesiyle kurulan pilot bir tesis olup, daha başka şehirlerde uygulanması planlanıyor.
- 34:14İngiltere ve Malatya'daki Projeler
- İngiltere'de yapılan arıtma çamurunun gazlaştırılması projesi tamamen kapalı ve dışarıya koku yaymayan bir sistem.
- 2018 yılında tamamlanan Malatya katı atık sahasındaki çöp ayıklama ve gazlaştırma tesisi, Türkiye'de sıfır atağa doğru yaklaşan ilk proje oldu.
- Malatya'daki tesisde evsel çöpler çöp stok alanına geliyor, ayıklama tesisine giriyor ve üçe ayrılıyor.
- 35:03Malatya ve Gebze'deki Tesislerin Detayları
- Malatya'daki tesiste üretilen ATY (çöpün yanabilen kısmı) gazlaşma tesisine verilerek yaklaşık 4 megavat civarında elektrik enerjisi üretiliyor.
- 2018 yılında Gebze'de kurulan endüstriyel atıklarla ilgili gazlaşma tesisi, TÜBİTAK TUSIAD tarafından yılın en iyi projesi seçildi.
- Bu özel firma, kendi endüstriyel atıklarını ciddi miktarda paralar vererek İZAYDAŞ'taki yakma tesisine gönderiyordu, ancak kendi içlerinde değerlendirerek hem kendi atıklarını değerlendirdi hem de enerji ürettiler.
- 36:14Türkiye'deki Destekler ve Teknoloji Geliştirme
- Avrupa Birliği geri dönüşüm konusunda çok çaba sarf ediyor ve Türkiye'de de bu konuda ciddi destekler var.
- YEKDEM mekanizması sayesinde belediyeler katı atık dolum sahalarında üretilen enerjiye devlet desteği alıyor.
- Çöp gazı (ATY) için Türkiye'de Avrupa'da en yüksek destek olan 13,30 cent veriliyor, ancak bu destek 2020 yılında bitiyor ve konuşmacı bu destek süresinin uzatılması gerektiğini vurguluyor.
- Gerçek anlamda lider ülkeler teknolojiyi geliştirebilen ve uygulayabilen ülkelerdir, bu nedenle atıkların değerlendirmesi alanında da teknolojiyi geliştirmek gerekiyor.