Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitim ortamında veya konferans formatında gerçekleşen, Türkiye'deki iklim değişikliği politikalarını ve uygulamalarını ele alan bir sunum serisidir. Sunumda Habip Bey, Mustafa Bey, Haluk Bey, Nursemin Hanım ve Duran Bey gibi konuşmacılar yer almaktadır.
- Video, Türkiye'nin iklim değişikliği konusundaki politikalarını kapsamlı bir şekilde incelemektedir. İlk olarak uluslararası iklim anlaşmaları (Kyoto Protokolü, Paris İklim Anlaşması) ele alınmakta, ardından Türkiye'nin ulusal mevzuatı, kanunları ve kurumları detaylandırılmaktadır. Sunum, enerji, tarım, ulaşım gibi farklı sektörlerdeki iklim değişikliği politikalarını ve uygulamalarını, yerel yönetimlerin rolünü ve sivil toplumun etkisini de kapsamaktadır.
- Videoda ayrıca Türkiye'de bir iklim değişikliği kanununun gerekliliği, mevcut mevzuatın yeterliliği ve şeffaflık açısından önemi tartışılmaktadır. Kent konseylerinin ve sivil toplumun iklim değişikliğiyle mücadeledeki rolleri, yerel yönetimlerin sorumlulukları ve alternatif çözüm önerileri gibi konular da ele alınmaktadır.
- 00:24Sunumun Amacı
- Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin iklim değişikliği konusunda hangi politikalar oluşturduğunu inceleyeceğiz.
- Sunumda küresel bir mesele olan iklim değişikliği konusunda Türkiye'nin uluslararası toplumla birlikte nasıl hareket tarzı geliştirdiği incelenecek.
- Mevzuat politikaları, kanunlar, bütçe kanunu, kalkınma planı ve kamu kurumlarının iklim değişikliği ile ilgili görevleri ele alınacak.
- 02:34Uluslararası Anlaşmalar
- Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi, "iklimin anayasası" olarak nitelendiriliyor.
- Türkiye, OECD ekonomik işbirliği ve kalkınma teşkilatı kurucu üyesi olduğu için gelişmiş ülke sayılıyor ve teknoloji aktarımı yükümlülüğü taşıyordu.
- Türkiye, 2004'te bu yükümlülükten alındırıldı ve 2009'da Kyoto Protokolü'ne taraf oldu, ancak 2012'deki değişiklikleri 2017'de onaylamadı.
- 04:41Türkiye'nin Taahhütleri
- Türkiye, 2015'te 2030'da sera gazı salınımı artışında %20'ye kadar azaltım yapma taahhütünde bulundu.
- Paris İklim Antlaşması imzalandı ancak henüz taraf değil ve meclise bile gelmedi.
- Türkiye, teknolojik çevre teknolojileri konusunda yeterli kapasitesi olmadığını ve finansman ihtiyacı olduğunu belirterek Paris İklim Anlaşması'na taraf olamayacağını savunuyor.
- 05:39Uluslararası Anlaşmaların Türkiye'ye Yansımaları
- Türkiye, 2010'lu yıllarda Ulusal İklim Değişikliği Stratejisi, İklim Değişikliği Eylem Planı ve bunların harmanlanması ile oluşturulan Uyum Stratejisi ve Eylem Planı hazırladı.
- 2022'de İklim Değişikliği Ulusal İletişim Stratejisi ve Eylem Planı hazırlanıp yayınlandı.
- Türkiye, 17 Şubat'ta düzenlenen İklim Değişikliği Eşitliği Zirvesi'nde bu stratejilerin 2030-2050 hedefleriyle güncelleneceği açıklandı.
- 08:19Diğer İlgili Uluslararası Anlaşmalar
- Ozon tabakasının korunması ile ilgili Viyana Sözleşmesi ve Montreal Protokolü, sera gazı etkisi yapan gazların kısıtlaması açısından iklim değişikliğiyle ilgilidir.
- Uzun menzilli hava kirlenmesi anlaşması, havayı kirleten maddelerin sera gazı etkisi yaparak iklim değişikliğini artırması nedeniyle önemli bir alandır.
- Türkiye, Antarktika'nın ekosistemlerin korunması için Mat Protokolü'ne 2017'de taraf oldu ve 2017'den sonra üç kez Antarktika'ya gitti.
- 14:27Türkiye'de İklim Değişikliği ile İlgili Kanunlar
- Türkiye'de doğrudan iklim değişikliği eğitimi olmasa da, iklim değişikliğiyle yakından ilgili çeşitli kanunlar bulunmaktadır.
- Kanunlar sektörel olarak sınıflandırılarak incelenmiştir.
- Enerji sektörü iklim değişikliğinde en büyük paya sahip olan sektördür ve enerji ile ilgili her kanun iklim değişikliğini doğrudan etkiler.
- 15:24Enerji Verimliliği Kanunu
- 2007 tarihli Enerji Verimliliği Kanunu'nda iklim değişikliği kavramı doğrudan ifade edilmiştir.
- Kanunun eğitim ve bilinçlendirme başlığı altında iklim değişikliği kavramının kullanılması belirtilmiştir.
- Enerji verimliliği kanunu destekleyici strateji belgeleri, ulusal eylem planı ve iletişim planı oluşturulmuştur.
- 16:44Yenilenebilir Enerji Kanunu
- Yenilenebilir enerji, iklim değişikliğine karşı mücadelede ana ilaçlardan biridir.
- Yenilenebilir Enerji Kaynaklarından Elektrik Enerjisi Üretimi Kanunu, fosil olmayan enerji kaynaklarını ve sera gazı emisyonlarının azaltılmasını düzenlemektedir.
- Kanunun bir maddesi, orman ve milli parklarda yenilenebilir enerji santrallerinin kurulmasına izin vermektedir.
- 18:33Yenilenebilir Enerji Uygulamaları
- Kanun, çatılara uygulanabilecek mini güneş santralleri ve mini rüzgar santralleri gibi lisanssız elektrik üretimi faaliyetlerini izin vermektedir.
- Ulusal eylem planında 2023'te yenilenebilir kaynaklardan elektriğin en az %30'a çıkartılacağı öngörülmektedir.
- Türkiye, geçen yıl %42 oranında yenilenebilir enerji kullanımına ulaşmıştır.
- 20:44Jeotermal Kaynaklar ve Termik Santraller
- Jeotermal kaynaklar ve doğal mineralli sular kanunu, jeotermal kaynakların termal turizm ve seraların ısıtılması gibi amaçlarla kullanılmasını düzenlemektedir.
- Termik santraller yap-islet modeli ile elektrik enerjisi üretim tesisleri kanunu, termik santralleri ilgilendirmektedir.
- Termik santraller iklim değişikliğine hastalık sayıldığında hastalığı artıran bir unsur olarak değerlendirilmektedir.
- 22:19Enerji Piyasa Kanunları
- Doğalgaz, elektrik ve LPG piyasası kanunlarında enerji türlerinin çevre ile uyumlu tüketicilere sunulması belirtilmiştir.
- Elektrik piyasası kanununda, tüm yatırım tesislerinin çevre mevzuatına uyum sağlaması gerekiyordu, ancak bu şart ertelendiği için beş termik santral kapatılmıştır.
- Meclis gündeminin takip edilerek çıkacak kanunlarda iklim etkilerinin sorgulanması ve yasa yapım sürecine katılım sağlanması önemlidir.
- 24:15Fosil Yakıtlar ve Tarım Sektörü
- Petrol, doğalgaz ve kömür gibi fosil yakıtlar iklim değişikliğinin sebeplerindendir ve bunların çıkartılması kanunlarla desteklenmektedir.
- Kömür maden kanunu kapsamında çıkartılmakta ve madencilik faaliyetleri ormanlarda da yapılabilmektedir.
- Tarım kanunu, insan sağlığı ve çevreye duyarlılık, biyolojik çeşitliliğin korunması gibi iklim değişikliğinin önemli unsurlarını içermektedir.
- 26:30Toprak Koruma
- Toprak koruma kanununda iklim değişikliği doğrudan geçmektedir.
- İklim değişikliği etkilerine maruz ve çölleşmeye uğramış alanların korunması ve iyileştirilmesi devlete görev olarak verilmiştir.
- Türkiye'de yüzün üzerinde büyük ova koruma alanı ilan edilmiştir.
- 27:03Tarım Sektöründe Kanunlar
- Büyük ovaların tarımsal potansiyeli yüksek olması nedeniyle korunması önemlidir ve sulama alanlarında arazi düzenlemesi için tarım reformu kanunu uygulanmaktadır.
- Sulama sistemleri giderek damla sulama sistemlerine doğru evrilmektedir.
- Tarım sektörü iklim değişikliğinin etkilerinden dolayı çok mağdur olan bir sektör olup, tarım sigortaları kanunu ve afetlere uyum sağlama kanunları önem taşımaktadır.
- 28:23Tohumculuk ve Zeytincilik Kanunları
- Tohumculuk kanunları yerel tohumlarla ilgili yönetmelikle çıkartılmış olup, kuraklığa dayanıklı tohumların desteklenmesi önem taşımaktadır.
- Zeytin alanları ile ilgili 1953 tarihli zeytin ıslahı kanunu, zeytin ağacı sayılması ve alanların korunması açısından önemli bir kanundur.
- Sakız ağaçları gibi unutulmuş kanunların hatırlanması ve hayata geçirilmesi önemlidir.
- 30:21Yutak Alanları ile İlgili Kanunlar
- Yutak alanları (karbon yutan, emen, tutan, hapseden, depolayan alanlar) ormanlar, çayırlıklar, meralar ve sulak alanlar olarak tanımlanmaktadır.
- Kadastro kanunu, meradır, orman, yerleşim gibi arazilerin sınırlarını belirleyerek yutak alanlarının korunması açısından önemlidir.
- Milli parklar ve doğal süt alanları gibi yerlerde madencilik faaliyetleri ve enerji tesislerine izin verilmesi için müstesna hükümler bulunmaktadır.
- 32:39Su Kaynakları ve Kıyılar
- Yeraltı suları hakkında kanunda devletin iki altında olduğu belirtilmekte, ancak Konya Ovası'nda yeraltı sularının kullanımı uygulama meselesidir.
- Kıyı kanununda 2009 yılında Anayasa Mahkemesi, bazı alanlarda uygulanmayacağı ile ilgili karar vermiştir.
- Çevre kanununda da su kaynaklarının korunması ile ilgili hükümler bulunmaktadır.
- 34:07Kentler ve İmar Kanunu
- Kentler iklim değişikliğinin sebebi olurken aynı zamanda kurbanı olmaktadır; kent içi seller ve ısı adaları gibi sorunlar oluşmaktadır.
- İmar kanununda ulaşım amaçlı bisiklet yolları ve park istasyonları yapılması, yaya yolları yapılması ve parsel bazında yoğunluk arttırıcı imar plan değişikliği yapılamaması gibi hükümler bulunmaktadır.
- Yapı denetimi kanunu, imar kanundaki şartların kontrolü ve enerji verimliliği ile ilgili şartların denetimi açısından önemlidir.
- 36:22Diğer Kanunlar ve İklim Değişikliği
- Genel belgesi kanununda enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji kaynağı ile ilgili yatırımlar vergiden muaf tutulmaktadır.
- Kentsel dönüşüm kanununda iklim değişikliği ile mücadele ve uyum sağlama konularına dikkat edilmelidir.
- Anayasa Mahkemesi 2014'te kıyılar, toprak, tarım arazileri, çayır, meralar ve ormanların anayasal güvence altında manyalılar olduğunu ve bunları koruyan kanunları yok sayamayacağımızı belirtmiştir.
- 37:55Motorlu Taşıtlar ve Çevre
- Motorlu taşıtların egzozlarından çıkan gazlar sera gazı etkileri yaratmaktadır.
- Türkiye'de karbondioksit emisyonuna göre bir vergi sistemi yoktur, ancak elektrikli araçlar için motor vergisinden dörtte biri ödenmektedir.
- Hurda araçların trafikten kaldırılması ile ilgili cezaların ve vergi borçlarının silinmesi gibi geçici düzenlemeler bulunmaktadır.
- 40:47Çevre Kanunu ve İklim Değişikliği
- Çevre Kanunu, iklim değişikliği ile mücadele ile ilgili temel kavramları (emisyon, emisyon ücreti, karbon ticareti) bünyesinde barındırmaktadır.
- İklim değişikliği ile ilgili emisyon ticareti yönetmeliği çalışmaları, iklim değişikliği kanunu çıkmadan Çevre Kanunu'na dayanarak yapılmaktadır.
- Türkiye'de doğrudan iklim değişikliği ile ilgili hükümler bulunurken, bazı ülkelerde (örneğin İngiltere) bizzat iklim değişikliği kanunu vardır.
- 42:38İklim Değişikliği Kanunu Tartışması
- 17 Şubat'taki toplantıda Bakan, Türkiye'de de bir iklim değişikliği kanunu gerektiği açıklanmıştır.
- Mevcut kanunlar ve politika belgeleri yeterli olup olmayacağı, yeni bir kanuna gerek olup olmadığı tartışmalıdır.
- İklim değişikliği kanununun "balon bir kanun" olma kaygısı vardır, ancak kanunun hatırlatıcı ve sorgulama aracı olması fikri de vardır.
- 44:30Kanun Uygulanabilirliği
- Kağıt üstünde yasaların çok önemli olanı, bunların uygulanabilir geleneklere dönüşmesidir.
- Bir kanunun gerekliliği, uygulanabilirliği ve kapsamlılığı değerlendirilmelidir.
- Kanunun içeriğindeki maddelerin iklim değişikliği ile mücadeleden öteye, TOKİ veya asfaltlaşma faaliyetlerine neden olmaması önemlidir.
- 46:55İklim Değişikliği Kanununun Şeffaflığı
- İklim değişikliği kanunu, varoluşsal bir tehdit karşılamak için yapılan bir kanun olduğundan, bakanlık ve diğer kurumlar açısından yeterince şeffaf ve toplumla paylaşım gerektirir.
- Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın bir internet ortamında iklim kanunu tartışması açması ve tüm paydaşların fikirlerini beyan etmesi önerilmektedir.
- Gerçek bir paydaş istişaresi, uluslararası masalarda ana karar siyaseti daha güçlü hale getirecektir.
- 49:25Bütçe Kanununda İklim Değişikliği
- Bütçe kanununda iklim değişikliğinin izini süren çalışmalar yapılmıştır.
- Bütçenin gerekçesinde iklim değişikliğinin toprak, su kaynakları ve doğal afetler üzerindeki etkilerine vurgu yapılmış, tarım sektörü için karbon stratejisi hazırlanacağı belirtilmiştir.
- Vergi gelirlerinin yaklaşık %15'inin petrol, doğalgaz ürünleri, akaryakıt, motorlu taşıt araçlarından alınan ötv ve motor testler vergisinden geldiği görülmektedir.
- 52:00Performans Esaslı Program Bütçesi Sistemi
- 2000 yılından itibaren bütçede performans esaslı program bütçesi sistemi uygulanmıştır.
- Bütçede "Sürdürülebilir Çevre ve İklim Değişikliği Programı" adında doğrudan iklim değişikliği ile ilgili bir program bulunmaktadır.
- Diğer programlarda da (toprak, su kaynaklarının kullanımı, orman korunması, şehircilik) iklim değişikliğini yakından ilgilendiren hususlar yer almaktadır.
- 53:18Kalkınma Planı ve İklim Değişikliği
- Devletin kalkınma planlarında iklim değişikliğinin önemli bir yerini aldığı görülüyor, özellikle onbirinci kalkınma planında iklim değişikliği kavramı doğrudan geçiyor.
- Paris anlaşması ile ilgili değerlendirme yapılmış ve Türkiye'nin kendi şartları ölçüsünde mücadelesine devam edeceği belirtiliyor.
- Kalkınma planında tutarsızlıklar da var; yine de yerli dini kaynakların sonuna kadar kullanılacağı belirtiliyor.
- 55:05İklim Değişikliği ile Mücadelede Görevli Kurumlar
- İklim değişikliği ile mücadelede Çevre ve Şehircilik Bakanlığı öncelikli kurum olarak görülüyor ve bu bakanlıkta Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü bünyesinde iklim değişikliği ile ilgili bir daire başkanlığı bulunuyor.
- İklim Değişikliği ve Hava Yönetimi Koordinasyon Kurulu, ulusal sökümlülükleri takip eden ve bildirimler hazırlayan önemli bir kurum olarak faaliyet gösteriyor.
- Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın stratejik planında iklim değişikliği ile mücadele ve ülkenin kapasitesini artırma amacını birinci amaç olarak görüyoruz.
- 57:14Tarım ve Orman Bakanlığı'nın Rolü
- Tarım ve Orman Bakanlığı, iklim değişikliği ile mücadelede önemli görev ve yetkilere sahip, tarımsal üretimi, su kullanımını, orman mensuplarını, çölleşme ile mücadele ve biyolojik çeşitliliğin korunmasına kadar çeşitli alanlarda sorumluluklar üstleniyor.
- Tarım ve Orman Bakanlığı'nın stratejik planında iklim değişikliği çarpıcı bir biçimde vurgulanıyor ve bakanın stratejik plan önsözünde de iklim değişikliği zikrediliyor.
- Tarım ve Orman Bakanlığı'na bağlı DSI (Doğal Sürdürülebilirlik İnstitüsü) iklim değişikliği politikalarında önemli görevler üstleniyor, ancak bazı uygulamaları (sulama projeleri, göllerin suyunun azalması) eleştiriliyor.
- 59:11Diğer Kurumların Rolü
- Türkiye Su Enstitüsü, Meteoroloji Genel Müdürlüğü ve Türkiye Su Enstitüsü gibi kurumlar iklim değişikliğini takip eden, raporlayan ve belgeleyen önemli kuruluşlar olarak faaliyet gösteriyor.
- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın stratejik planında fosil kaynaklarla ilgili değerlendirmeler var, ancak enerji bakanlığı yenilenebilir enerji ve fosil yakıt stratejilerini aynı plan içinde yansıtmakta.
- AFAD (Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı), etkilere uyum noktasında sahada hızlı ve olumlu müdahalelerde bulunuyor ve afet yönetim sistemi konusunda politika belgelerinde durumu yansıtıyor.
- 1:02:01Ulaştırma ve Diğer Bakanlıkların Rolü
- Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, ulaştırma faaliyetlerinin çevreye olumsuz etkilerini önleyecek ve giderecek tarzda üretilmesi gerektiğini vurguluyor.
- Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın stratejik planında Avrupa Yeşil Mutabakatı'nın gerektireceği düzenlemeleri karşılamak için tüm sektörlerin hazırlıklı olması gerektiği belirtiliyor.
- Belediye Kanunu'nda iklim değişikliği belirtilmese de, yerel yönetimlerin tarımdan ticarete, çevreden ulaşıma kadar birçok alanda yetkileri bulunuyor ve kendisini sorumlu hisseden her belediye bu konuda bir şeyler yapabilir.
- 1:06:00Sonuç ve Tartışma Alanı
- Devletin iklim değişikliğine ilişkin politikaları, mevzuatı, planları ve kurum kuruluşlarının görevleri ile bu konuda gardını almış görünüyor.
- Yeterli olup olmadığı konusunda tartışmalar devam ediyor ve katkılar olabilir.
- Yerel yönetimlerin yetki alanında iklim değişikliği konusunda kendilerini sorumlu hissetmeleri gerektiği vurgulanıyor, ancak kent konseyleri yönlendirmesini dinlemezse veya kendini sorumlu hissetmezse, bireylerin yapabileceği sınırlı kalıyor.
- 1:07:47Kent Konseyleri ve İşlevleri
- Kent konseyi, büyükşehir belediyesi ve diğer belediyelerde belediye yönetimine, belediye başkanı ve belediye meclisine danışmanlık yapmak ve yerel halkın katılımını sağlamak için tasarlanmış bir yapıdır.
- Kent konseylerinin iyi işleyen örnekleri olduğu gibi hiç toplanmayan veya oluşmamış konseyler de bulunmaktadır, ancak bu konseylerin bağlayıcılık veya zorunluluk özelliği yoktur.
- Mevzuatta yaptırımlar uygulamak her zaman doğru olmayabilir, belediye başkanının öncelikle belediye meclisine karşı sorumlu olması beklenir ve konseyin görüşlerine itibar etmesi gerekmektedir.
- 1:10:07Tarım ve Su Kaynakları
- Balıkesir'deki önemli bir barajın çevresindeki kırsal alandaki tarım üreticileri "vahşi sulama" (salma sulama) yöntemiyle sulama yaparak arazilerinde ürün yetiştiriyor ve bu durum su seviyesinde büyük bir azalmaya sebep olmaktadır.
- Tarım bakanlığının politika belgelerinde damla sulama gibi suyun verimli kullanımıyla ilgili sistemlerin destekleneceği belirtilmektedir.
- Ziraat Bankası, damla sulama sistemi kurulması ile ilgili projelere özel krediler sağlıyor, ancak açık kanal sistemleri veya vahşi sulama şeklindeki uygulamaların birden terk edilmesi zordur.
- 1:13:52Eğitim ve İklim Değişikliği
- Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı okullarda enerji verimliliği ile ilgili bilgilendirme ve eğitim faaliyetleri nasıl gerçekleştirileceği konusunda bir yönetmelik bulunmaktadır.
- Milli Eğitim Bakanlığı'nın 5 veya 6. sınıflar için iklimle ilgili bir dersi olduğu bilinmektedir, ancak insan kaynaklı iklim değişikliği odaklanmasının yetersiz olduğu düşünülmektedir.
- Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile Milli Eğitim Bakanlığı, çocukların iklim farkındalığı için ilgi göstermektedir.
- 1:15:46Kent Konseylerinin Rolü
- Kent konseylerinin sürdürülebilir kalkınma gibi büyük konuları ele alması yerine, ölçek ve konuyu küçülterek belirli alanlara odaklanmaları önerilmektedir.
- Kent konseylerinin belediye kanunu ve büyükşehir belediyesi kanununda iklim değişikliği ile mücadelede ilişkilendirilebilecek kesici noktaları bulması gerektiği vurgulanmaktadır.
- Kent tarımı çabaları son zamanlarda yükseliyor ve kent konseylerinin bu konuda çalışarak iklim değişikliğinin tarım sektörüne etkilerini ele alması önerilmektedir.
- 1:19:30Sivil Toplum ve Kent Konseyi'nin Rolü
- Kentle ilgili her problem için belediyenin uzmanları ve organizasyon şeması bulunmaktadır, kent konseyi'nin görevi bu sistemleri kontrol etmek ve eksikleri tespit etmektir.
- Kent konseyi üyeleri maaş almayan, hizmetten etkilenen vatandaşlardır ve sistemleri aşağıdan yukarıya doğru incelemekle yükümlüdürler.
- Kent konseyi üyeleri belediyenin işlerini yapmak yerine, sistemdeki eksikleri tespit etmekle görevlidirler.
- 1:20:41Sivil Toplumun Rolü
- Sivil toplumun yönetimler için özel bir kademeli rolü vardır: eksik tamamlama, alternatif yaratma ve protesto etme.
- Küresel Denge Derneği ve TEMA Vakfı gibi kuruluşlar genellikle eksik tamamlama ve alternatif yaratma yöntemlerini kullanırken, protesto etme yöntemi farklı politika tercihlerinden kaynaklanabilir.
- İklim mücadelesinde her paydaş (sivil toplum, özel sektör, üniversite, belediye ve merkez) kendisine düşen eksikleri tamamlamalıdır.
- 1:22:30Toplantının Sonucu
- Toplantıda bir sonraki oturumun 13:30'da başlayacağı ve jeotermal santralleri konusunda Akın Bey ile konuşulacağı belirlenmiştir.
- Toplantıda 10 dakika ara verilmesi ve Akın Bey'den 5 dakikalık zaman talep edilmesi önerilmiştir.