Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- "Türkiye Programı" adlı televizyon programında sunucu ile ilahiyatçı İhsan Eli Açık arasında geçen bu röportajda, Türkiye'de din algısı, İslam anlayışı ve toplumun dinleki ilişkisi ele alınmaktadır.
- Röportaj, Türkiye'deki dinî durumu, tarikatların etkisini ve halkın genel dinî yaklaşımlarını incelemektedir. Konuşmacı, İslam'da takva kavramı, zenginlik düşüncesini ve Kur'an'ın yorumlanması gibi konuları Kur'an-ı Kerim'den alıntılarla açıklamaktadır. Ayrıca İsrail ile ticaret ilişkileri, Hamas'ın terör örgütü olup olmadığı, Filistin kurtuluş mücadelesi ve Osmanlı'dan günümüze tarikatlar ile devlet ilişkisi gibi konular da tartışılmaktadır.
- Röportajda ayrıca Türkiye'deki siyasi hareketler, 15 Temmuz darbe girişimi, Gezi Parkı hareketi ve halkın siyasi katılımının önemi gibi güncel konular da ele alınmaktadır. Konuşmacı, kendi "Yaşayan Kur'an Türkçe Mea Tefsir" kitabının Diyanet İşleri Yüksek Kurulu tarafından yasaklandığı ve daha sonra bu yasağın kaldırıldığı ancak fiilen devam ettiği konusunda bilgi vermektedir.
- 00:43Programın Tanıtımı
- Programın konuğu, ilahiyatçı ve kendisini "anti-kapitalist Müslümanlar" olarak tanımlayan İhsan Eli Açık'tır.
- Konuşmacı, Türkiye'de dini farklı bir bakış açısı sunma noktasında önemli bir yere sahip olduğunu belirtiyor.
- Programda Türkiye'nin genel gündemi ve toplumdaki din algısı hakkında sorular sorulacak.
- 01:44Türkiye'de İslam'dan Uzaklaşma ve Yakınlaşma
- Türkiye'de din konusunda hem uzaklaşma hem de yakınlaşma olmak üzere çift yönlü bir hareketlenme söz konusudur.
- Toplum içinde çeşitli dine bakış açıları ve din ile ilişkiler bulunmaktadır.
- Bazıları dinin içinde büyümüş ancak sorgulama sonucu uzaklaşırken, bazıları ise sorgulama sonucu daha ılımlı bir din anlayışına yönelmektedir.
- 03:32Dinle İlişki Formları
- Dinle ilişkileri sönümlenerek yorgun bir dindarlığa dönüşenler vardır, bu kişilerde Allah, kitap ve peygamber kavramları artık anlam ifade etmez hale gelmiştir.
- Bazıları ömrü boyunca dinden uzak durmuş ancak yaşamların önemli anlarında (ölüm gibi) dinin verdiği huzur ve umut arayışında bulunmuşlardır.
- İhsan Eli Açık'ın anlatımları, mevcut din anlayışıyla problem yaşayan ve dine bir giriş kapısı arayan kişilere ılımlı, yaşamsal ve çağdaş bir alternatif sunmaktadır.
- 06:27Türkiye'de Din Kültürü
- Türkiye, coğrafyası ve kültür olarak müslümanlığın egemen olduğu bir yerdir, ateizm burada hakim değildir.
- Müslümanlık, aile, gelenek, töre, din, devlet ve mahalle kültürü iç içe bir yapıdadır.
- İnsanlar aileden sonra camide de Müslüman kültürüyle büyür ve Türkçe'de de Allah, Kur'an gibi kelimeler yaygın kullanılır.
- 07:28Kültürle Büyüme Süreci
- Bazı çocuklar dua ezberler, kur'an kursuna gönderilir veya namaz kıldırılır, ancak bunların hiçbiri inanmayabilir.
- İnsanlar bu kültürle büyür ve sonradan farkına varır, bazıları reddetme yoluna giderken bazıları gerçeği sorgulamaya başlar.
- Konuşmacı da küçükken dua ezberlemiş, camiye gitmiş ve Kur'an okur hale gelmiş, ancak sorgulamaya başlamıştır.
- 08:36Kurban Kesme Kültürü
- Konuşmacı, çocukken babasının kurban keserken bıçağı arkadan saklayarak kesmesini gördüğünde "kalleşlik" olarak nitelendirmiştir.
- 20 yıl sonra bu olayı sorgulamaya başlamış ve kurban kesmenin Allah'ın emri olmadığını, Arap kültürü olduğunu düşünmüştür.
- Kur'an'da kurban kesmek diye bir dini emir olmadığı, bu bayramın aslında Hac Bayramı olduğu ve Hac bayramı kurban bayramına dönüşmesi ulemalar tarafından yapılmıştır.
- 11:33Kurban Tarihi ve Gelenekler
- İbrahim peygamber döneminde insan kurbanları vardı, her evin ilk büyük çocuğu şey olursa kurban edilirdi.
- İnsanlık tarihinde insan kurbanları çok uzun yıllar sürmüş, nihayet hayvan kurbanına geçilmiş, İbrahim bu sürecin sembolüdür.
- Müslümanlıkta hayvan kurbanı da bitirilmek istenmiş, ancak gelenek ve şaman kültürleri devam etmektedir.
- 12:33Tebliğ ve Dini Sorumluluk
- Bazı tarikat mensupları sadece içki içmenin haram olduğunu tebliğ ederken, hırsızlık gibi konularda ses çıkarmazlar.
- Kur'an'a göre tebliğ, idarecilere gitmeli, tiranlaşan ve zorbalaşan kişilere ses çıkarmalıdır.
- Hükümet bu tebliğcilere medrese ve tarihi binalar vererek güç sağlar, ancak bunlar sadece seküler vatandaşların kafelerde neşe başını örtmesini tebliğ ederler.
- 14:54Gelenek ve Giyim
- Cübbe dinin gereği değildir, bir gelenektir ve Arap giysisidir.
- Ebu Cehil de sarıklı ve cübbeliydi, bu giysiler Ebu Cehil'in tipini yansıtır.
- Siyah çarşaf da Yahudi kadınlarının giysisidir, Medine'deki Yahudi kadınları simsiyah çarşaf giyiyordu.
- 15:31Çarşaf ve Kur'an'ın Görüşü
- Kur'an-ı Kerim'de çarşaf (cilbaf) giymenin dışarı çıkarken güvenlik önlemi olarak sakınca olmadığını belirtiyor.
- Kur'an-ı Kerim'de "libas takva" (elbise asıl elbise budur) denilerek, içten saygılı olmanın (takva) asıl elbise olduğunu vurguluyor.
- İslam'ın temel yasakları öldürmek, çalmak, iftira atmak, zina etmek, rüşvet yemek, adaletten sapmak ve ihtiyaçtan fazla mal biriktirmek olarak belirtiliyor.
- 17:36Diyanet İşleri Başkanı ve Lüks Hayat
- Diyanet İşleri Başkanı'nın Audi A8 model araba kullanması ve Diyanet İşleri'nin bütçesinin her yıl katlanarak artması eleştiriliyor.
- Konuşmacı, hükümet çevrelerinin itibar adı altında lüks hayat düşkünlüğünün bilinçli olarak yapıldığını ve Müslümanların güçlü görünmesi gerektiğini düşündüklerini belirtiyor.
- Zenginliği Allah'ın nimeti olarak görmek ve fukaralığı Allah'ın cezası olarak görmek protestanlık olarak tanımlanıyor.
- 20:01Peygamberin Hayat Tarzı
- Peygamber öldüğünde hiç miras bırakmamış, son anda bile elindeki yedi dirhemi fukaraya vermiş.
- Peygamber, Medine'nin toprak zamlı liflerle çevrili, içinde sedir, hasır, çömlek ve birkaç kapkacak dışında bir şey olmayan bir hücrede ölmüş.
- Anadolu kültürüne göre "çok mal haramsız olmaz" denilerek, büyük servetlerin kökeninde suç bulunduğunu vurguluyor.
- 21:35Ebu Zer-i Gifari ve Sahabeler
- Ebu Zer-i Gifari, Müslüman olmadan önce kervanların önünü keserek malların yarısını fukaraya dağıtıyor ve bu alışkanlığını Müslüman olduktan sonra da sürdürmüş.
- Ebu Zer, Halife Osman'ın kendine saray yaptırdığını görünce isyan edip sürgüne gönderilmiş ve açlıktan ve susuzluktan vefat etmiş.
- Konuşmacı, marjinal olanın Ebu Zer değil, Muaviye ve Halife Osman olduğunu, sahabelerin genelinin Ebu Zer gibi düşündüğünü belirtiyor.
- 24:09Halk İslam'ı ve Tarikatçı İslam'ın Karşılaştırılması
- Diyanet İşleri Başkanlığı'nın emevi İslam'ın tekrarı olduğu ve asıl marjinal olduğu belirtiliyor.
- Konuşmacı "halk İslam'ı" diye bir şeye inandığını, bu tarikatçıların inandığı İslam olmadığını vurguluyor.
- Matematiksel verilere dayanarak yapılan üç ayrı araştırmada Türkiye'nin ilahiyat ve dini dünya araştırması sonuçlarına göre halkın %86'ı Allah'a inanıyor, %4'ü ateist, %4'ü de tarikatlara gidiyor.
- 25:01Sade Müslümanların Durumu
- Sade vatandaşlar (örgütsüz tarikata gitmeyen ama ateist olmayan) "ben Müslümanım" diyen, haram yemeyecek, adam olacak, kalbini temiz tutacak, arada bir iki tek atan cuma'ya gidecek kişilerdir.
- Bu halkın geneli, müslümanın özüdür ancak İslamcılar ve tarikatçılar bunu "gevşeklik" olarak görür ve halka dayatmacılık yaparak sıkı sıkıya örtünecek, çarşaf giyecek, oruç tutacak, namaz kılacak, tarikata bağışta bulunacak, evden çıkmayacak gibi davranışları isterler.
- Konuşmacı, İslamcı iken de bunu beğenmediğini ve halkın genelini "gerçek İslam değil" diye nitelendirdiğini itiraf ediyor.
- 26:12İslamcıların Dayatmacılık Hakkında Eleştiriler
- Konuşmacı, İslamcıların "namaz kılmayan cezalandırılacak" gibi ilkel ve Kur'an'da bulunmayan kuralları dayatmakta olduğunu eleştiriyor.
- Bir mezhep mensubunun "gerçek İslam'ı anlatırsak toplum dinden çıkar" diyen sözü, İslamcıların gerçek İslam'ı anlatmak yerine dayatmacılık yaptıklarını gösteriyor.
- Konuşmacı, gerçek İslam'ın kitapta veya zihnimizde değil, halkın içinde olduğunu, halkın "çok mal haramsız olmaz, kalbin temiz olacak, önce adam olacaksın, iyilik yapacaksın" gibi değerleri benimsemiş olduğunu vurguluyor.
- 28:32İslamcıların Halkı Korkutma Yöntemleri
- İslamcılar, "namaz kılmayanlar cehenneme gidecek, altmış yıl yanacak" gibi şehir efsaneleri yayarak insanları korkutmaktadır.
- Bu tür korkutucu sözler, İslamcıların kendi tebaasını sıkı tutmak için toplumun geri kalanını dinden uzaklaştırmakta kullanılır.
- Konuşmacı, bu durumun kendisine bir sorumluluk yüklediğini, bu nedenle televizyonlarda program yaparak, yazılar yazarak ve kitaplar yazarak bu duruma karşı mücadele ettiğini belirtiyor.
- 29:52İslamcıların Etkisi ve Yasaklama
- Konuşmacının "Yaşayan Kur'an Türkçe Mea Tefsir" kitabı Şubat ayında Diyanet İşleri Yüksek Kurulu tarafından yasaklanıp yakılarak imha edilmesine karar verilmiştir.
- Yasak 20 gün sonra kaldırılmış olsa da, kütüphanelere ve cezaevlerine sokulamamaktadır çünkü yasağın kaldırıldığına dair resmi bildirim gönderilmemiştir.
- İslamcılar, Diyanet'in gönderdiği hocanın arkasında namaz kılmazlar.
- 30:34Tefsir Yasağının Eleştirisi
- Konuşmacı, Diyanet İmam Hatip'i ve Cübbeli Ahmet'in kendisini ve tefsirini eleştirmesini ve yasaklamasını eleştiriyor.
- Kendi tefsirinin ortalama bir tefsir olduğunu, Hamdi Yazır'ın tefsirinden yararlandığını ve daha anlamlı bir Türkçe ile yazdığını belirtiyor.
- Tefsirinde kıssalara, anlatılara, tarihsel hükümlere açılım getirdiğini ve İslam'ı çağdaş dünyada yaşanabilir hale sokan yorumlar yaptığını vurguluyor.
- 32:31Sorumluluk Algısı
- Konuşmacı, yanlış anlaşıldığını, çarpıtıldığını ve yozlaştırıldığını görünce konuşmak zorunda kaldığını ifade ediyor.
- Vatandaşların sorularına cevap vermek zorunda kaldığını ve Kur'an'ın yanlış yorumlanmasından dolayı müdahale etmek gerektiğini belirtiyor.
- Kur'an'ı herkes anlasa ve doğru anlasa konuşmaya gerek kalmayacağını söylüyor.
- 33:35Kur'an ve Hadislerin Yeri
- Kur'an'ın tek başına yeterli olduğunu, hadislerin Kur'an'ı yetersiz kılma tezini yanlış olduğunu vurguluyor.
- Müslüman inancına göre ölümden sonra Allah'ın kitabı olan Kur'an ile kendi hayat kitabını karşılaştıracağını, başka bir kitabın önüne konulmayacağını belirtiyor.
- Hadislerin tarihsel kaynak olarak ve din kaynağı olarak görülmek kaydıyla okunabilir, ancak din kaynağı sadece Kur'an-ı Kerim olduğunu, hadislerin ise İslam tarihinin kaynağı olduğunu açıklıyor.
- 36:08Diyanet İşleri Başkanı Hakkında Eleştiri
- Diyanet İşleri Başkanı'nın Arapça bilmemesini ve bilimsel çalışmalarının neredeyse tamamının Hristiyanlık üzerine olduğunu eleştiriyor.
- Başkan'ın Arapça bilmediğini iddia etmesi ve bununla ilgili açık bir açıklama yapmaması nedeniyle şüphe uyandırdığını belirtiyor.
- Başkan'ın "Ahudu billahi mineşşeytan" ile ilgili açıklama yaptığı ancak Arapça bilme konusunda açık bir açıklama yapmadığını söylüyor.
- 39:34Ticaret Kesme Tartışması
- Konuşmacılar, ticaretin kesildiğini iddia eden bir açıklamayı eleştiriyor ve gazetecilerin yalanları ortaya çıkardığını belirtiyorlar.
- Gazetecilerin yalanları ortaya çıkarması ve eleştirileri olmaması isteniyor, ancak giderek sinirleniliyorlar.
- İsrail'de ticaret kesme konusunda geri dönülmez anlaşmalar olduğu ve tek taraflı kesmenin iki kat ceza ödenmesi gerektiği belirtiliyor.
- 41:26Hamas ve Terör Örgütü Tartışması
- Konuşmacı, terör örgütü kavramının uluslararası yasalara göre sivillere saldırmak anlamına geldiği ve devletlerin farklı coğrafyalarda farklı örgütleri terör örgütü olarak sınıflandırdığı görüşünü paylaşıyor.
- Cumhurbaşkanının "Hamas Kuvayi Milliye gibidir" açıklaması üzerine tartışmaların tekrar başladığı belirtiliyor.
- İnsanların evrensel kriterlere göre değil, yancısı oldukları ve menfaat gördükleri yere göre terörist veya özgürlükçü olarak tanımladıkları vurgulanıyor.
- 42:38Kuvayi Milliye ve Terörist Kavramı
- Kuvayi Milliye, Osmanlı ordusunun dağılmasından sonra Mustafa Kemal öncülüğünde başlattığı direniş mücadelesinin önderi olarak tanımlanıyor.
- Kurtuluş savaşı sırasında asker kaçakları ve başıbozuk gruplar da vardı, ancak bunlar Kuvayi Milliye'nin temsilcisi değildi.
- Mustafa Kemal ve arkadaşları, Osmanlı sarayı ve İngilizler tarafından "şaki-ashi" (bugünkü karşılığı terörist) olarak görülüyordu.
- 44:23Hamas'ın Değerlendirilmesi
- Hamas, doğru seçimlere katılan, Gazze'yi yöneten ve tüzüğü, prosedürü olan bir örgüt olarak tanımlanıyor.
- Hamas'ın içinde kendisini bağlayıcı ilkelere sahip bir örgüt konsepti var, ancak etrafında başıbozuk gruplar da bulunuyor.
- Konuşmacı, Hamas'ı ülkesini işgalden kurtarmaya çalışan bir kurtuluş örgütü olarak görüyor ve desteklemeyi savunuyor, ancak yanlışlara ve eleştirilere de yer veriyor.
- 47:19Kuvayi Milliye ve İslam Devleti Karşılaştırması
- Konuşmacı, Kuvayi Milliye'den Cumhuriyet çıktığını, ancak işgale karşı direnişte şeriat devleti çıkabileceğini belirtiyor.
- İslam devleti kurucularının %80'i yetim ve kültürlerini anlamadıkları için potansiyel olarak namaz kılmayanları kırbaçlama gibi uygulamalar yapabileceklerini söylüyor.
- Filistin'i kurtaranların yapacağı şeyin, Irak'ta IS, Taliban, Mısır'da Mursi ve Gazze'de Hamas'ın yaptığı gibi olacağını tahmin ediyor.
- 49:41Filistin'deki Siyasi Örgütler
- Filistin'de hem Filistin Kurtuluş Örgütü hem de Hamas iki ayrı baş olarak etkin, Gazze'nin ise biraz daha ayrılıkçı ve çatışmaya yatkın bir bölge olduğu belirtiliyor.
- 1967'den beri Filistin'de farklı örgütlerin toplum ve devlet konusunda farklı görüşleri var: Hamas klasik İslam devleti, Filistin Kurtuluşu Arap milliyetçisi, Filistin Halk Kurtuluş Hareketi marksist-sosyalist, Nevit Havetme ise sol bir grup.
- Konuşmacı, Filistin'de demokratik devlet kurulması gerektiğini, din devleti veya ırk devleti yerine herkesin mensubu olabilecek bir devlet anlayışının savunulması gerektiğini vurguluyor.
- 52:43Devlet Anlayışı ve Türkiye
- Konuşmacı, devletin herhangi bir ırka, sınıfa, dile, mezhebe dayanmaması gerektiğini, bunların şahısların özel sorunu olarak görülmesi gerektiğini savunuyor.
- Türkiye'de devletin din esas almadığını ancak sözlü olarak Müslüman ve Sünni olduğunu, ayrıca bir ırkı esas aldığını (Türk devleti) ve Kürtçe konuşma yasaklandığını belirtiyor.
- Ortadoğu coğrafyasında dil, din, ırk, etnik kökeni esas alındığında sorun çıkacağı için Medine Sözleşmesi temelinde demokratik cumhuriyet anlayışının gerekli olduğunu vurguluyor.
- 54:41Tarikatlar ve Devlet İlişkisi
- Osmanlı'dan Türkiye Cumhuriyeti'ne kadar devlet ve tarikatlar arasında işbirliği olduğu, bazı tarikatlarla siyasi partilerden ve hükümetten bağımsız olarak işbirliği yapıldığı belirtiliyor.
- Osmanlı döneminde Vahhabilik ortaya çıktığında, tarikatlara, türbelere, şeyhlere, tasavvufa karşı çıkan Vahhabilik'i bastırmak için Nakşibendilik ve Kadirilik'i birleştiren Mevlana Halid-i Bağdadi'nin İstanbul'a getirildiği anlatılıyor.
- Osmanlılar tasavvufu koruyarak halkı kendisine itaat ettirmeye çalıştığını vurguluyor.
- 55:53Osmanlı'dan Günümüze Tarikatlar
- Mevlana Halid-i Bağdadi Osmanlı'nın son döneminde resmi tarikat haline gelmiş, desteklenmiş ve korunmuş, vahhabiliğe karşı korunmuştu.
- Osmanlı'dan sonra da bu tarikat ortadan kalkmadı, devlet bu tarikatla birlikte olmaya devam etti.
- Günümüzdeki tüm tarikatlar bu ekolden gelir; İsmail Ağa Cemaati, Erenköy Cemaati, Topbaş Kolu gibi.
- 57:24Tarikatların Devlet İlişkisi
- Mevlevi, Halid-i Bağdadi ekolü, İskender Paşa, Mühendis, Hukukçu desteği veren okumuşların oluştuğu, Erbakan'ın gittiği yer gibi devlet tarikatının yan kollarıdır.
- Tarikatlar devletin yan kuvvetleri olarak duruyor, devlet ve tarikat iç içedir.
- Tarikatlar hala Vehhabiliğe karşı durmakta, Türkiye'nin dini tabanını oluşturuyor ve yönlendiriyorlar.
- 58:37Tarikatların Tehlikeli Yüzü
- Amerika ve İsrail'in planı, Suriye, Irak ve İran ile savaşmak ve İslam dünyasını istikrarsızlaştırmaktır.
- İran'la savaş çıkarmak isteyenler, tarikatları kışkırtarak "Şii kafir" diyerek halkı galeyana getirmeye çalışabilir.
- Tarikatlar bağımsız değil, devletin yan kuvvetleri olarak duruyor ve kışkırtılırlarsa büyük bir tehlike oluşturabilirler.
- 59:44Tarikatların Potansiyel Tehlikesi
- FETÖ örneği gibi, benzer vakaları görme kaygısı içinde olan topluluklar var.
- Çarşamba Cemaati gibi güçlenen tarikatlar, mürtedlerin kafasının kesileceğini gülerek anlatıyor.
- Tarikatlar devleti ele geçirip uydurulmuş dini halka dayatmak için fırsat kolluyorlar.
- 1:01:37Türkiye'deki İyimserlik ve Tehlike
- Konuşmacı Türkiye konusunda iyimser olduğunu, tarikatların bu ülkede bir şeriat tehlikesi oluşturabileceğini düşünüyor.
- Türkiye'de çağdaş birikim ve Cumhuriyet birikimi bu tehlikeye izin vermeyeceğini düşünüyor.
- İslam dünyasında %40-80'lik muhalefet olmadığı, İran'da bile tepkisel bir muhalefet olduğu belirtiliyor.
- 1:03:28Halkın Sokağa çıkma İmarı
- Konuşmacı, 15 Temmuz darbe girişimiyle ilgili tartışmalara değinerek, halkı sokağa davet etmeseydi Cumhurbaşkanı'nın, asker sokağa hakim olsaydı ve TRT'yi ele geçirseydi, halk kendi iradesiyle sokağa inip inmeyeceği sorgulanıyor.
- Gezi Parkı olayı, ağaçların kesilmesini engellemek için başlamış ancak aslında diktatörlük eğilimine giren bir yöneticiye karşı halk itirazı olarak gelişmiş.
- Türkiye'de şehirli kültür ve cumhuriyetçi kültür var ancak bu kültürün dışa vurushu (ediş eyleyiş) tarzı değişmiş, daha sabırlı ve dikkatli davranıyor.
- 1:04:51Halkın Uyku Durumu
- Konuşmacı, halkın uyuduğuna inanmadığını ve seçimlerdeki davranışlarıyla uyanık olduğunu gösterdiğini belirtiyor.
- Kanaat önderlerinin ve ileri gelenlerin sorumluluğunun daha fazla olduğunu, Türkiye'nin aydınlarının kendini bile aydınlatmadığını düşünüyor.
- Halkın tek güç kaynağı, sandık başına gelip oy kullanma imkanı olduğunu vurguluyor.
- 1:06:04Örgütlü Kesimlerin Sorumluluğu
- Milliyetçiler, solcular, Atatürkçüler, Aleviler, Kürtler gibi muhalif kesimlerin birleşmesi ve beraber hareket etmesi gerektiğini savunuyor.
- Halkın sandık başına gelip oy kullanması yeterli olduğunu, gerisini aydın kesimlerin yapması gerektiğini belirtiyor.
- Konuşmacı, Gezi Parkı olayına katıldığı ve annesinin onu oradan ayrılmak istemesiyle ilgili bir anısını paylaşıyor.