Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Mete Önde Uzman Doktor ve Yeşim Karakoç Uzman Doktor tarafından sunulan, sağlık çalışanlarına yönelik bir eğitim sunumudur. Mete Önde Muratpaşa İlçe Sağlık Müdürlüğü'nde görev yapmakta ve Yeşim Karakoç ile yaklaşık üç yıldır birlikte çalışmaktadır.
- Sunum, Türkiye'de bulaşıcı hastalıklar bildirim sisteminin tarihsel gelişimini, güncel mevzuatını ve uygulamalarını ele almaktadır. Bulaşıcı hastalıkların A, B, C, D gruplarına göre sınıflandırılması, bildirim ekranı uygulaması, hastaneler ve aile hekimlerinin bildirim süreçleri, sistemdeki eksiklikler ve çözüm önerileri detaylı olarak anlatılmaktadır.
- Sunumda ayrıca bildirim sürecinde yaşanan sorunlar (bildirimlerde eksik iletişim bilgileri, hastalıkların yanlış sınıflandırılması, bildirimlerin eksik olması) ve bölge temelli yapılanmanın bulaşıcı hastalıkların takibinde sağlayacağı avantajlar da incelenmektedir. Video, sunum sonrası soru-cevap kısmıyla tamamlanmaktadır.
- 00:18Sunumun Tanıtımı
- Bu hafta çarşamba gününde Türkiye'de bulaşıcı hastalıklar bildirim sistemi ile ilgili güncel mevzuat ve uygulamalar konusu ele alınacak.
- Konuşmacılar Yeşim Karakoç ve Mete Önde uzman doktorlar olup, Mehmet Gülay'ın da organizasyona katkı verdiği belirtiliyor.
- Sunumda bulaşıcı hastalıklar bildirimi zorunluluğu, güncel mevzuat ve uygulamalar ele alınacak.
- 01:38Konuşmacıların Tanıtımı
- Mete Önde, 1993 yılında 9 Eylül'den mezun olmuş, 2006'da Anneanne Üniversitesi Halk Sağlığı Ana Bilim Dalında istihdamına başlamış ve 2011'de uzmanlığını tamamlamış.
- 2013'ten beri Muratpaşa İlçe Sağlık Müdürlüğü'nde görev yapmakta ve 2013-2014 yıllarında Bulaşıcı Hastalıklar Şube Müdürlüğü tecrübesi bulunuyor.
- Yeşim Karakoç, Uras Cumhuriyet Üniversitesi mezunu olup, 11 yıllık sağlık ocağı tecrübesi var ve 2015 yılında Muratpaşa İlçe Sağlık Müdürlüğü'nde görevine başlamış.
- 05:31Bulaşıcı Hastalıklar Bildirimi Sistemi
- Sunum Türkiye'de bulaşıcı hastalıklar bildirim zorunluluğu, güncel mevzuat ve uygulamalar konusunda olacak.
- Bildirim sisteminde, güncel mevzuat ve uygulamalara değinilirken, sistem ve uygulama eksiklikleri ve bunların sahaya yansımaları ele alınacak.
- Son bölümde bu konularla ilgili çözüm önerilerine değinilecek.
- 06:03Bulaşıcı Hastalıklar Bildirimi Tarihi
- Türkiye'de bulaşıcı hastalıklar için sürveyansın başlangıcı 1800'lü yılların sonlarına dayanıyor.
- 1930'da bildirim zorunluluğu getirilmiş ve 1930'da 39 hastalık bildirimi zorunluyken, 2015'te 51, 2011'de 73 hastalık duruma gelmiş.
- 2015'te yapılan değişiklikler 2011'deki halinden çok farklı olmamış, sadece bazı hastalıkların grupları değişmiş.
- 07:55Bildirim Sistemi ve Uygulamaları
- 2004'te "Bulaşıcı Hastalıkların İhbarı ve Bildirim Sistemi Standart Tanı, Frekans ve Laboratuvar Rehberi" yayınlanmış.
- Bu rehber, bulaşıcı hastalıklarla ilgili aranan tüm bilgileri içeren derli toplu bir kaynak olarak kullanılmış.
- Rehberde A, B, C, D grupları belirtilmiş ve her hastalığın tanı kriterleri, ihbar durumları gibi bilgiler yer almış.
- 09:28Bildirim Sisteminin Çalışma Prensibi
- Bildirimde gönderenin ismi, mesleği, kurum adresi, iş adresi ve hastanın kimlik bilgileri ile cihatlık durumuna ait bilgiler yer alıyor.
- Bildirimi zorunlu hastalıklar tespit edildikten sonra bakanın ikamet ettiği bölgedeki sağlık ocağına gönderilir.
- Sağlık ocağı bu bilgileri işleyerek gerekli sürveyans çalışmalarını yapar ve ayın ilk haftasında il sağlığa iletir.
- 10:43Yeni Bildirim Sistemi
- Bulaşıcı hastalıkların ihbar ve bildirim sistemi 2015-2018 sayılı genelge ile değişmiştir.
- 2004'teki genelge ekleri yürürlükten kaldırılmış ve yeni genelge standart vaka tanımları ve tanı kriterlerinin belirlenmesi konusunda odaklanmış.
- 2017'de yayınlanan 11 sayılı genelge ile "Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele Rehberi" yayınlanmış.
- 12:14Bildirim Ekranı Uygulaması
- 2015-2018 sayılı genelge ile bildirim ekranı uygulamasına geçilmiş.
- Aile hekimleri Aile Hekimliği Bilgi Yönetim Sistemi (AHBS) kullanırken, hastaneler Hastane Bilgi Yönetim Sistemi (HBYS) kullanıyor.
- Bildirim ekranı sistemi, aile hekimleri ve hastanelerin anlaşmalı olduğu birçok farklı yazılım firma tarafından uygulanmış.
- 13:40Bulaşıcı Hastalıklar Bildirimi Sistemi
- Sağlık kurumlarında hekim muayene ekranına girdiğinde bulaşıcı hastalıklara dair tanı girdiğinde bildirim zorunlu uyarısı çıkıyor.
- Akut gastroenteritler ve HIV/AIDS bildiriminde farklı mekanizmaları olduğu için bildirim ekranında çıkması istenmiyor.
- HIV/AIDS bildirimi Fond 86 A ve B ile ilgili şartları uyarak tutuluyor ve HAP adlı farklı bir site üzerinden paylaşılıyor.
- 15:14Bildirim Ekranı Uygulaması
- Hekim bildirimi zorunlu bir hastalık işaretlediğinde "Bildirimi zorunlu bir hastalıkla devam etmek istiyor musunuz?" şeklinde uyarı geliyor.
- Bildirim ekranında otomatik olarak kurum bilgileri, hekim bilgileri, hastanın kimlikleri ve ikamet adresi geliyor.
- Hekimin doldurması zorunlu olan kısım hastalık durumu kısmı olup, hastalık durumunun şüpheli/kesin olup olmadığı, belirtilerin başlama tarihi ve hastanın durumu (sağ/ölüm) bilgileri giriliyor.
- 16:57Beyan Adres Bilgileri
- Beyan adres bilgileri çok önemlidir çünkü bulaşıcı hastalık vakaları için raporlama ekranına düşen bölgeye göre türbeans çalışmalarına başlanır.
- Hekim hastaya beyan adresini sorarsa altı tane adres seçeneği çıkıyor: sürekli ikamet adresi, geçici ikamet adresi, okul adresi, iş adresi, velisinin yakın adresi ve olayın gerçekleştiği adres.
- Sistem eksiklikleri nedeniyle bildirimlerde adres bilgilerinde sadece il ve ilçe alanının dolu olup, mahalle, sokak ve cadde bilgilerinin boş kalması sorun yaratıyor.
- 19:08İletişim Bilgileri ve Raporlama Ekranı
- Beyan bilgisinin altında irtibat telefon bilgisi kısmı doldurulması gereken son alan olup, kişiye ulaşmak için çok önemlidir.
- Adres bilgileri eksik olup güncel iletişim numarası bulunmuyorsa filyasyon çalışmalarını zorlaştırıyor.
- Raporlama ekranında hastanın ismi, TC kimlik numarası, hastalığın adı ve tanımı gibi bilgiler görüntülenebiliyor.
- 21:01Bildirim Veritabanı ve Sistem Geçişleri
- Hekim beyan adres kısmını doldurduktan sonra kaydet butonuna tıkladığında bildirim HBYS aile veritabanına kaydediliyor.
- Aile hekimleri için ABS üzerinden sisteme direkt geçiş sağlanırken, hastanelerde temel sağlık istatistikleri modülüne geçiş için hastanenin bulunduğu bölgedeki STM ilce sağlık müdürlüğüne bildirim ekranı çıktısını göndermesi gerekiyor.
- İZCI adlı yeni bir sistem çalışması 2018 yılında Sinop, Manisa ve Tunceli'de pilot çalışması başlatılmış, bu sistemle ilgili hastanelerin bildirim sisteminde farklı yapması gereken bazı şeyler var.
- 24:16Hastanelerde Bildirim Sorumlulukları
- 2015-2018 sayılı genel kurul geçildikten sonra hastanelere bilgilendirme yazısı gönderilmiş ve kurumun büyüklüğüne göre bulaşıcı hastalıkların takibi ve bildiriminden sorumlu sorumlular seçilmeleri istenmiş.
- Hastanelerde bildirim zorunlu hastalıkların sorun bildirim listesi ekranı takip edilmeli ve günlük olarak kontrol edilmeli.
- Sorumlular bu ekranı kontrol ederek hastanede girilmiş tüm hekimler tarafından girilmiş bildirim zorunlu hastalıkları görebiliyorlar.
- 25:51Hastalık Bildirimi Süreci
- Hastalık bildiriminde, bildirim dışında bir hastalık adı girildiğinde uyarı verilerek düzeltme yapılması gerekiyor.
- Çiçek hastalığı gibi ihbarı gereken hastalıklar için önce hekime dönülerek tanının doğruluğu onaylanmalı, sonra doğrulandığında il sağlık müdürlüğüne ihbar edilmeli.
- Hastalık bildirimi sayfasında, beyan sorumluları hekimin hastalık tanıklığı ile ilgili sayfalarını müdahale edemezler, düzeltmeler hekimin kendi sayfasından yapılmalıdır.
- 27:24Bildirim Sürecinin Devamı
- Vaka detay sayfasında beyan adresi ve iletişim irtibat tarafından müdahale edilir, diğer bilgilerde esneklik yoktur.
- Bilgiler tamamlandıktan sonra "gönder" butonuna basılarak elektronik ortamda bilgiler SağlıkNet Online'a gönderilir.
- Hastanelerde bildirimler TSM (Tercüme Sistemi Merkezi) üzerinden ilce sağlık müdürlüğüne gönderilir ve 14'ü yazdırılıp imzalanarak gönderilmelidir.
- 29:10Hastalık Grupları ve Bildirim Kuralları
- A grubu hastalık bildirimleri ülke genelinde hizmet veren tüm sağlık kurum kuruluşlarından yapılıyor.
- B grubu hastalık bildirimleri yataklı tedavi kurumları tarafından yapılıyor.
- C grubu hastalık bildirimleri ise tanı konan laboratuvarlar tarafından yapılıyor.
- 30:52Sistemdeki Sorunlar
- Uygulamada birinci basamaktan bildirimi olmayan hastalıkların aile hekimleri tarafından bildirilebildiği görülmektedir.
- Bulaşıcı hastalık ortaya çıkmadan önce bulaşıcı hastalık tanışma komisyonunun oluşturulması ve gerekli durumlarda müdahale edilmesi gerekmektedir.
- İl sağlık müdürlüğü bulaşıcı hastalıklar şubesi düzenli olarak hekim bildirim sistemi aracılığıyla elde edilen verilerin analizini yapmalı ve sonuçları ilgili bulaşıcı hastalık danışma konusuna yıllık olarak sunmalıdır.
- 33:44Çözüm Önerileri
- Bulaşıcı hastalıkların ihbar ve bildirim sistemi standart ve beyanlar ve laboratuvar rehberinin henüz yayınlanmamış olması, hekimlerin bilgiye tek kaynaklı ulaşım kolaylığını sağlayamamasına yol açmaktadır.
- Bildirim ekranı uygulamasının farklı sistemler tarafından düzenlenmesi, mevcut hataların fark edilmesini ve düzeltilmesini zorlaştırıyor.
- Sistemde tüm hastalıklar için her vaka tanımı işaret edilebiliyor, bu da şüpheli vakaların kesin vakalar gibi bildirilmesine yol açabiliyor.
- 37:25Ek Sorunlar ve Öneriler
- Bildirim ekranına tanımlanan hastalıkların sadece o basamaktan bildirilebilecek hastalıklara açılması, birçok hatayı önleyecektir.
- Hastanelerin TSM ya da ilçe sağlık müdürlükleri üzerinden TSM'e geçiş sağlayabilmeleri, iş yükü ve eksik bildirimler açısından sorun yaratmaktadır.
- Bakanlık dönem dönem bazı hastalıklar için SağlıkNet'teki sayı ile TSM'deki sayıyı karşılaştırarak eksik bildirimler uyarısı yapmaktadır.
- 38:45Bulaşıcı Hastalıklar İzleme Sistemindeki Sorunlar
- Hastanelerle yapılan çalışmalar sayesinde eksikliğin kaynakları belirlenmekte, ancak aile hekimleri sisteme doğrudan entegre olduğu için bu konuda çalışmalar yapılmamaktadır.
- Vaka inceleme ve filyasyonlar açısından iletişim bilgilerinin eksikliği ciddi sorunlara yol açmaktadır.
- Sahada hastane sorumluları ve sürveyans sorumlularının bilgilendirilmesi ve eksik bilgiye izin vermemesi gerekmektedir.
- 39:28Bölge Temelli Yapılanmanın Avantajları
- Aile hekimliğinde bölge temelli yapılanmanın bulaşıcı hastalıkların kontrolü açısından büyük avantaj sağlayacağı düşünülmektedir.
- İlçe sınırında bölge temelli yapılandırma, bulaşıcı hastalıkların türbeyansı açısından daha rahat bir çalışma alanı oluşturacaktır.
- Filyasyonların ilçelerin sağlık müdürlükleri tarafından yürütüldüğü ve sifiliz vakalarının aile hekimlerine gönderildiği belirtilmektedir.
- 40:16Sistemde Yaşanan Zorluklar
- Ankara'dan gelen bir bildirim Muratpaşa'ya düşerse, hastanın aile hekimi Edirne'de olabilir, bu da işleri uzatır ve hastaya ulaşmayı engeller.
- Bölge temelli yapılandırma, bulaşıcı hastalıkların filyasyon açısından da avantaj sağlayacaktır.
- Sistemde yaşanan sıkıntılı durumlar, her ildeki çalışanların yaşadığı sorunları yansıtmaktadır.
- 42:41Bildirim Sistemindeki Sorunlar
- Hekim hastanede hastalık tanı kodu girdiğinde, tanı sıralaması önemli değildir, zorunlu hastalık tanıları her zaman bildirim ekranına gelmektedir.
- Hekimlerin bildirim yapmaması, sürveyans sorumlusunun uyarması gereken bir durumdur ve bu durum öldürme gizliliği ile suç işlemektedir.
- Adres bilgileri MERNİS'ten otomatik olarak gelmektedir, ancak bazı hastanelerde entegrasyon yapılmamış olabilir.
- 45:16Bildirim Yapılmaması Nedenleri
- Hekimlerin bildirim yapmaması, sürveyans çalışmalarının önemine katılmaması nedeniyledir ve bunu engellemek zordur.
- Hekimlerin sürveyans çalışmaları ile ilgili ciddiyet eğitimi almaları gerekmektedir.
- Su çiçeği ile ilgili bildirimler en çok kaçınılan bildirimlerden biridir, hekimler genellikle "üç" yazıp ilaçlar vermektedir.
- 46:45Eksik Bilgiler ve Çözüm Önerileri
- TC numarası, inceleme raporları hazırlanırken faydalı olmaktadır.
- Bazı hastanelerde bilgiler eksik kalabilmekte, bilgi işleminin düzeltmesi gerekmektedir.
- Hastanede bilgiler eksik alındığında veya hastane yükümlülüklerini yerine getirmediğinde, bilgiler boş kalabilmektedir.
- 49:04Adres Bilgilerinin Önemi
- Sadece isim-soyisim ve il-bölge bilgisiyle hastaları bulmak zordur, eksik adres bilgileri sorun yaratmaktadır.
- Hastaların ikametgahları değişebilir, tatile gelmiş veya taşınmış kişilerin adresleri farklı illerde olabilir.
- Sağlık müdürlükleri hastanelere eksik bilgilerin tamamlanması için uyarılar yapmakta, ancak bazı hastaneler bu bilgileri tekrar göndermek istememektedir.