Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir konuşmacının Türkiye'deki arkeolojik araştırmalar, kıymetlendirme yöntemleri ve koruma sorunları hakkında yaptığı eğitim sunumudur.
- Video, fotogrametrik yöntemlerle arkeolojik detayların belirlenmesi, Türkiye'deki çeşitli arkeolojik buluntuların (kaleler, tümülüsler, mezarlıklar, antik yollar) tespiti ve analizi üzerine odaklanmaktadır. İçerik, Sivas-Şarkışla-Kayseri Pınarbaşı arasındaki bölgedeki arkeolojik istihbarat çalışması, Kuşadası'daki Kadıkalesi ve Hitit döneminden kalma kalelerin tespiti gibi örneklerle desteklenmektedir.
- Konuşmacı ayrıca, Türkiye'de yapılan arkeolojik araştırmaların sonuçlarının sadece üniversitelerde ve yabancı araştırmacıların ülkelerinde kaldığını, ülkenin tamamının sayısal ve vektörel bir arkeolojik haritasının olmamasının mega inşaatlar sırasında tarihi eserlerin yok edilmesine neden olduğunu vurgulamaktadır. Ürgüp Müzesi örneği üzerinden, bölgenin tarihi ve arkeolojik değeri bilinmeden yapılan inşaatların tarihi eserleri yok etme riski de anlatılmaktadır.
- Fotogrametri ve Arkeolojik Kıymetlendirme
- Bu proje, Türkiye'deki kültür varlıklarını korumak amacıyla hazırlanmıştır.
- Fotogrametri, uzaktan algılama yöntemleri ile harita yapım teknolojilerini inceleyen bilim dalıdır.
- Fotogrametrinin temelini üç boyutlu görüntüler oluşturur ve kıymetlendirme çalışmaları stero görüntüler ve fotogrametrik yazılımlar kullanılarak üç boyutlu olarak değerlendirilir.
- 00:51Fotogrametrinin Arkeolojik Uygulamaları
- Fotoğraf yüzeyinde olmasa da arazi üzerinde bıraktıkları izler sayesinde yeraltında bulunan boru hatları veya su hatları sınıflarına göre net bir şekilde ayırt edilip değerlendirilir.
- Orman ve benzeri engeller olsa dahi bazı detayları net bir şekilde tespit etmek mümkündür.
- Arazi yüzey çalışmaları esnasında tespit edilmeyen antik yerleşke fotogrametri sayesinde tespit edilmiştir.
- 01:35Arkeolojik İstihbarat Çalışmaları
- Kesin terim olarak belirlenmemiş ancak arkeolojik istihbarat diye adlandırdığımız bu çalışmalarda hava fotoğrafları, batılı haritalar ve uydu görüntüleri kullanılmaktadır.
- Tümülüsler, kaleler, antik yollar, haberleşme ve gözetleme yerleri, yerleşimler, su kaynakları, topografya bilgisi, toprak yapısı ve bilinen tarihi veriler sonuca gitmemizde etken olmaktadır.
- Yollar, şekil ve zaman farkları ile her türlü iz ve yolun teşhisi doğru olarak yapılabilir.
- 03:08Antik Yolların Tespiti
- Arazi ve fotoğraf yüzeyinde antik yolların tespit edilmesi mümkündür.
- Antik yolların tespit edilmesindeki en büyük etken, bu yolların mutlaka bir yerleşimden diğer bir yerleşime gitmiş olmasıdır.
- Antik dönemde yapılmış olan bu yolların bütün yapılış özellikleri ve nasıl kullanıldıkları, uzun mesafeleri, ne şartla gittikleri tarafından net bir şekilde tespit edilebilir.
- 05:03Sivas-Şarkışla-Kayseri Pınarbaşı Bölgesi Örneği
- Sivas-Şarkışla ile Kayseri Pınarbaşı arasında kalan bölgenin arkeolojik haritası yapılmıştır.
- Bu bölgede antik çağa ait yollar, mola yerleri, konak noktaları, kaleler, askeri bölgeler, gözetleme haberleşme noktaları, yerleşimler, tarım alanları, hayvancılık bölgeleri, tümülüsler, höyükler, baraj ve savaş alanları tespit edilmiştir.
- 1800 km²'lik bu seçilmiş bölgede 22 yerleşim, 49 mola yeri, 85 haberleşme noktası, yaklaşık 230 antik yol, 2 baraj, 1 savaş alanı, 61 tümülüs, 17 höyük, 91 harabe ve 205 kaçak kazı tespit edilmiştir.
- 06:19Yerleşimlerin Tespiti ve Özellikleri
- Fotogrametrik yöntemlerle tespit edilen yerleşimlerin antik özellikleri arazi yüzeyinde araştırılmak suretiyle kesin olarak elde edilir.
- Antik dönemde yerleşkenler su kenarlarında korunaklı arazilerde yapılmaktaydı ve erozyona maruz kalıp toprak altında kalmıştır.
- Antik dönemde taş işçiliği çok gelişmiş olmasına karşılık uzun zaman almaktaydı, bu sebepten dolayı savaştan sonra harabe şeklindeki yerleşimlerin işlenmiş taşları farklı inşaatlarda kullanılmak üzere taşınmıştır.
- 08:15Yerleşimlerin Korunması ve Değerlendirilmesi
- Yerleşim zaman ve özellikleri konusunda değerlendirme hatası yapma ihtimali yoktur.
- Antik dönemde kullanılan yerleşkelerin yeni gelen halklar tarafından bir bir üzerine inşa edilmeyip kısmen yakınına yapılmasından dolayı bu yerleşkelerin net bir şekilde korunduğu anlaşılmaktadır.
- Harap yerleşim bölgelerine antik döneme ait bir yerleşke diyebilmek için tüm özelliklerinin tespit edilmesi gerekir.
- 09:54Tarım Alanları ve Yerleşim Teknolojileri
- Antik dönemde kullanılan tarım alanları bitki örtüsüyle kaplanmış olsa dahi belirlenebilir.
- Antik dönemlerden gelen tarım alanları olmayıp, sonradan yapılan tarım alanlarında zamana bağlı olarak büyük deformasyonlar ve erozyonlar olduğu, arazi yapısının bozulduğu görülebilir.
- Antik dönemde tespit edilen yerleşimlerin birçoğunda yerleşim teknolojilerinin kullanıldığı, barajların, sulama kanallarının ve buna bağlı detayların yapıldığı görülmektedir.
- 12:11Antik Dönem Yapılarının Korunması
- Tespit edilen yerleşimlerin halkımız tarafından yoğun bir şekilde tahrip edildiği tespit edilmiştir.
- Antik dönem yapılarına yapılan tahribatın sadece halkımız tarafından değil, belediyeler ve kamu kurumları tarafından yapıldığı bir gerçektir.
- Kuşadası merkezinde bulunan ve şu anda koruma altına alınmış su kemerinin yakınında bulunan antik döneme ait detay moloz dökme yeri olarak kullanılmaktadır.
- 13:06Arkeolojik Kazı Çalışmaları ve Kaleler
- Kuşadası merkezindeki Kadıkalesi'nde yapılan arkeolojik kazı çalışmalarında, Türkiye genelinde tespit edilmemiş toprak altında kalmış kalelerin benzerlikleri gözlemlenmiştir.
- Arkeolojik araştırmalar sonucunda, Turmitta ve Kizzuvatna viyaletleri arasında kalan bir Hitit kalesi tespit edilmiştir.
- Kale ve kaleye bağlı yerleşimlerde halkın yaşam tarzları ve faaliyetleri teşhis edilebilmekte, ayrıca eyalet sınırlarının kontrol noktaları ve konaklama yerleri tespit edilebilmektedir.
- 14:35Gözetleme Noktaları ve Tümülüsler
- Antik dönemde yerleşimler ve yolların gözetlenmesi, gözetleme noktaları ile sağlanmaktaydı ve bu noktalar arazi yapısına göre farklılıklar gösterse de haberleşme, ulaşım ve yön bulmada kullanılmıştır.
- Tümülüsler ve mezarlar antik dönemin en belirleyici arkeolojik istihbarat verilerindendir; Azerbaycan'daki bir tümülüsün civarı mezarlık olarak kullanılmakta, Ankara'da bulunan bir mezarlığın iki tümülüsün içerisinde olması gibi örnekler verilebilir.
- Türkiye'nin farklı bölgelerinde farklı şekillerde yapılmış tümülüsler tespit edilmiştir, ancak kaçak kazı çalışmaları ve halk tarafından tahrip edilmesi nedeniyle tümülüslerin tamamına zarar verilmektedir.
- 17:19Savaş Alanları ve Harita Okuma
- Kizzuvatna Krallığı'nın başkenti Şarköy'de büyük bir tahribat gözlemlenmiş, tümülüslerin Türkiye geneline göre büyük yoğunlukta olması farklı bir araştırma konusu olduğunun kanıtıdır.
- Savaş alanları genelde düz bölgelerde ve düz bölgeye hakim olan tepelerde, mevsimine göre çamur olmayacak şekilde sert arazi yapısına sahip bölgelerde tespit edilmiştir.
- Harita okuma, savaşlar ve doğal koşullarla zayıflayan Anadolu'da hüküm süren sayısız uygarlığı anlamak için önemlidir; harita üzerindeki isimlerin uzantıları antik döneme kadar uzanmaktadır.
- 18:18Arkeolojik İstihbarat ve Harita Analizi
- Ören Yeri Yaylası'nda bir harabenin üzerinde yayla yapıldığı, labit mevki bölgesinde bir rahibin yaşadığı, Karahan bölgesinde siyah taştan yapılmış bir han olduğu ve Asar Kaya Tepesinde bir kale ve gözetleme kulesi olduğu tespit edilmiştir.
- Harita üzerinde bulunan isimlerde bazı detaylar farklı ve hatalı olsalar dahi fotogrametri sayesinde bu detayların gerçek yerleri tespit edilebilir.
- Termos şehrinin sert arazi yapısında ve bölgenin tamamen taşlık olması nedeniyle burada yaşayan büyük nüfusun tarımla ve hayvancılıkla uğraşamayacağı gözlemlenmiştir.
- 20:11Arkeolojik Verilerin Değerlendirilmesi
- Turmitta ve Kizzuvatna eyaletleri arasında kalan bölgenin tamamının değerlendirilmesi sonucunda, iki bölgenin de Hitit egemenliği altında olduğu halde Kizzuvatna eyaletinin daha düzenli ve yerleşimlerinin daha korunaklı olduğu görülmektedir.
- Fotogrametrik olarak tespit edilmiş arkeolojik veriler farklı ortamlarda ve analizler şeklinde kullanılmıştır.
- Elde edilen veriler sayısal vektör harita haline getirilebilir ve uydu görüntüsü üzerinde üç boyutlu bir şekilde incelenebilir.
- 21:04Arkeolojik Araştırmaların Sorunları
- Kızı Başkanlığı bünyesinde yapılan nokta kazılar Efes'te 177 yıldır, Alıcıyük'te 106 yıldır, Kültepe'de 66 yıldır devam etmektedir ve bu kazılar neticesinde antik döneme ait değerli bilgiler bulunmuştur.
- Nokta kazıları sadece yerleşim merkezlerinde yapılmakta ve çok uzun yıllar sürmektedir, ülke tarihi açısından değerli bilgiler olmasına karşılık yerel bilgi statüsünde kalmaktadır.
- Ülkemizde yapılan arkeolojik araştırmaların sonuçları hiçbir zaman halkımıza ulaşmamaktadır; örneğin Tekya Dağı'nda bulunan Tur Hasan Türbesi'nin gerçek tarihi bilinmemektedir.
- 23:23Arkeolojik Bilgilerin Halka Ulaşması
- Kul Jeopark Saati hakkında yapılmış ne bir tanıtıcı program ne de bir belgesi ile hiçbir zaman rastlanmamıştır.
- Strapon tarafından bu bölgenin milattan önceki dönemde net bir şekilde kayıtlarının tutulduğu ve bu bölgeye "yanık ülke" dendiği bilinmektedir.
- Lav akıntısı içerisinde kalan bir bölgede bir kalenin ve yerleşkenin olduğu, bu kale ve yerleşkenin içindeki yapıların duruş ve konum itibarıyla yaklaşık Hattuşaş ile aynı dönemlere kadar uzandığı değerlendirilmiştir.
- 25:00Türkiye'deki Arkeolojik Kazı ve Araştırma Sorunları
- Türkiye'de yapılan arkeolojik kazı ve araştırmaların sonuçları genellikle üniversitelerin kütüphanelerinde kalmaktadır.
- Yabancıların yaptığı araştırmaların sonuçları kendi ülkelerine gitmektedir, bu nedenle halk için hiçbir veri veya belge ulaşmamaktadır.
- Türkiye'nin tamamının yapılmış arkeolojik vektör haritası olmayışı nedeniyle mega inşaatlarda (baraj, maden ocağı, yol) birçok tarihi eser yok edilmektedir.
- 25:58Ürgüp Müzesi Örneği ve Arkeolojik Harita Gerekliliği
- Ürgüp Müzesi'nde bulunan eserlerin sadeliği, bölgede yapılan kazıların yetersiz olduğu veya birçok tarihi eserin yok olduğu kanısına varılmaktadır.
- Ürgüp merkezinde bulunan tek tümülüsün yerleşime açık olması ve turizm bakanlığı, müzeler müdürlüğü ve belediye tarafından büyük bir kral mezarı olduğunun bilinmeden üzerine inşa yapılması acı bir gerçektir.
- Ülkenin tamamının sayısal ve vektörel bir arkeolojik haritasının üretilmesi gerekmektedir.
- 26:56Harita Çalışmaları ve Gelecek
- Türkiye'de bütün kamu kurum ve belediyelerinin sayısal ve vektörel haritayı kullanmaya başlamış olmasına rağmen, turizm bakanlığının bünyesinde ülke genelinin tamamını kaplayacak böyle bir harita çalışması yoktur.
- Ülkemizin tamamını kapsayan arkeolojik vektör harita ile doğacak birçok aksaklığın önüne geçilmiş olacaktır.
- Harita Genel Komutanlığı'nın fotogrametrik yöntem ile harita üretimini yetmiş yılı aşkın bir süre ile yaptığı düşünüldüğünde, Anadolu'nun arkeolojik anlamda deformasyona uğramamış hali harita ve görüntüler ile korunduğu bir gerçektir.