Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmen tarafından sunulan Türkçe yazım kurallarını anlatan kapsamlı bir eğitim içeriğidir.
- Video, Türkçe yazım kurallarını dört ana bölüme ayrılmış olarak ele almaktadır: büyük harflerin kullanımı, sayıların yazımı, yazım karıştırılan sözcükler ve birleşik sözcüklerin yazımı. Her bölümde kurallar detaylı şekilde açıklanmakta ve örneklerle desteklenmektedir.
- Videoda özel adların yazımı, sayıların rakam ve yazıyla gösterilmesi, "de" bağlacının kullanımı, "ki" bağlaç ve eklerinin yazımı, soru eki "mi" ve "mi" ekinin kullanımı gibi çeşitli yazım kuralları örneklerle anlatılmaktadır. Video, "iyi tatiller" dilekleriyle sona ermektedir.
- Büyük Harflerin Kullanımı
- Her cümle büyük harfle başlar.
- Dizeler büyük harfle başlar.
- Özel adlar büyük harfle başlar.
- 00:45Özel Adlar ve Büyük Harf Kullanımı
- Kişi adları ve soy adları büyük harfle başlar.
- Kişi adlarından önce ve sonra gelen unvanlar, saygı sözleri, rütbe adları ve lakaplar büyük harfle başlar.
- Hayvanlara verilen özel adlar büyük harfle başlar.
- 02:00Diğer Özel Adlar ve Büyük Harf Kullanımı
- Millet, boy, oymak, devlet adlarıyla dil ve lehçe adları büyük harfle başlar.
- Din ve mezhep adları ile mensuplarını bildiren sözcükler büyük harfle başlar.
- Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar.
- 03:05Yer Adları ve Büyük Harf Kullanımı
- Kıta, bölge, il, ilçe, köysel ve benzeri isimler yer adlarına dahil olduğu için büyük harfle başlar.
- Yer adlarında ilk isimden sonra gelen ve deniz, nehir, göl, boğaz vb. tür bildiren ikinci isimlerin büyük harfle yazıldığıdır.
- Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen kelimeler büyük harfle başlar.
- 04:49Yapı Adları ve Büyük Harf Kullanımı
- Saray, köşk, han, kale, köprü, kule, anıt ve benzeri yapı adlarının bütün kelimelerinin büyük harfle yazıldığını görüyoruz.
- Kuruluş ve kurul adlarının her sözcüğü büyük harfle başlar ve bunlara gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılmaz.
- Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin her sözcüğü büyük harfle yazılır.
- 06:31Özel Günler ve Büyük Harf Kullanımı
- Ulusal, resmi ve dini bayramlarla anma ve kutlama günlerinin adlarının büyük harfle başladığını söyler.
- Tarihi olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar.
- Özel adlardan türetilen bütün sözcükler büyük harfle başlar.
- 08:02Birleşik Sözcükler ve Büyük Harf Kullanımı
- Yer milletvekili adları ile kurulan birleşik sözcüklerde sadece özel adlar büyük harfle başlar.
- Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar.
- Tabela, levha ve levha niteliğindeki yazılarda geçen sözcükler büyük harfle başlar.
- 09:36Kitap ve Yazılarda Büyük Harf Kullanımı
- Kitap, bildiri, makale ve benzeri yerlerde ana başlıktaki sözcüklerin tamamı, alt başlıktaki sözcüklerin ilk harfleri büyük harfle yazılır.
- Kitap, dergi ve benzeri yerlerde bulunan resim, çizelge, tablo ve benzeri kısımlarda kısımların altında yer alan açıklayıcı yazılar büyük harfle başlar.
- Açıklayıcı yazı cümle niteliğinde değilse sonuna nokta konmaz.
- 10:42Sayıların Yazımı Kuralları
- İstatistik verilerine ilişkin sayıların rakam şeklinde ifade edilmesi gerektiği, ancak saatler yazıyla da yazılabilmesi belirtiliyor.
- Birden fazla sözcükten oluşan sayıların ayrı yazıldığı, ancak para ile ilgili işlemler, senet, çek ve ticari belgelerde bitişik yazıldığı kurallanıyor.
- Sıra sayıları yazıyla ve rakamla gösterilebilir, rakamla gösterildiğinde rakamdan sonra nokta veya kesme işareti kullanılarak derece gösteren ek yazılır.
- 13:33Romen Rakamları ve Diğer Sayı Kuralları
- Romen rakamları tarihi olaylarda, yüzyıllarda, hükümdar adlarında, tarihlerde, ayların yazılışında, kitap ve dergi ciltlerinde, sayfaların numaralandırılmasında ve maddelerin sıralandırılmasında kullanılır.
- Yüz ve binde işaretleri yazılırken sayılarla işaret arasında boşluk bırakılmadığı, sayılarda kesirlerin virgülle ayrıldığı belirtiliyor.
- Dört veya daha çok basamaklı sayılar soldan ayrılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve birleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir.
- 15:55Yazım Karıştırılan Sözcükler
- "Pek çok" ve "hiç kimse" gibi sözcükler sayı anlamını yitirip kalıplaştığı için bitişik yazılır.
- "Bir" sözcüğü bir tane takım anlamını ifade ettiğinde ayrı yazılırken, bazı anlamını ifade ettiğinde bitişik şekilde yazılır.
- "Herhalde" sözcüğü her durumda kesinlikle anlamını ifade ettiğinde ayrı yazılırken, galiba büyük bir ihtimalle anlamı ifade ettiğinde ise birleşik şekilde yazılır.
- 18:40Yazım Hataları
- Sözcüklerin harflerinin yerini değiştirmek veya bazı harfleri değiştirmek yazım yanlışına sebep olur (örneğin "kirpik", "kibrit", "yanlış", "herkes").
- Ses olaylarına uğramış bir sözcükte ses olayının gösterilmemesi ya da ses olayı olmayacak bir sözcükte ses olayı gerçekleştirilmesi de yazım yanlışlığına yol açar (örneğin "kimse", "dolabın").
- 20:22Birleşik Sözcüklerin Yazım Kuralları
- Ses düşmesine uğrayan birleşik sözcükler bitişik yazılır (örneğin: kayın ana, sütlü, aş, ne, bir).
- Bazı tek heceli sözcükler (etmek, olmak gibi yardımcı eylemlerle birleştiğinde) ses düşmesi veya ses türemesi gerçekleşirse bitişik yazılır (örneğin: emretmek, affetmek).
- Oyun adları (beş taş, dokuz taş ve benzeri) bitişik yazılır.
- 21:50Kurallı Birleşik Fiiller ve Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler
- Kurallı birleşik fiiller (yeterlilik, tezlik, sürerlik ve yaklaşma fiilleri) bitişik yazılır (örneğin: gene durmak, düşe yazmak, geri vermek).
- Somut olarak yer bildirmeyen alt, üst ve üzeri sözcüklerin sona gelmesiyle oluşan birleşik kelimeler bitişik yazılır (örneğin: bilinçaltı, akşamüstü, öğle üzeri, suçüstü, yüzüstü).
- Etmek, edinmek, eylemek, olmak yardımcı eylemleriyle ulaşan birleşik sözcüklerde ses düşmesi ya da ses türemesi gerçekleşmemişse ayrı yazılır (örneğin: alt etmek, ar etmek, kabul etmek, yok olmak, var olmak, terk etmek).
- 23:12Ayrı Yazılan Birleşik Sözcüklerin Diğer Kuralları
- Birleşme sırasında sözcüklerden hiçbiri veya ikinci sözcüğü anlam değişikliğine uğramayan birleşik sözcükler ayrı yazılır (örneğin: köpekbalığı, ağustos böceği, su yılanı, çörek otu).
- Dış, iç ve sıra sözcükleri ile oluşturulan birleşik sözcükler ayrı yazılır (örneğin: kanun dışı, yasadışı, hafta içi, yurt içi, peşi sıra, aklı sıra).
- Somut olarak yer bildiren alt ve üst sözcükleri ile oluşturulan birleşik sözcükler ayrı yazılır (örneğin: deri altı, su altı, böbrek üstü bezi, tepeüstü).
- Alt, üst, ana, ön, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, küçük sözcüklerin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik sözcükler ayrı yazılır (örneğin: altyazı, üst kat, anadil, önsöz, ön, yan ve arkaplan).
- 24:52Kısaltmaların Yazım Kuralları
- Kuruluş, ülke, kitap, dergi ve adlarını kısaltmaları, her sözcüğün ilk harfinin büyük yazılması ile yapılır (örneğin: TBMM, TDK).
- Gelenekleşmiş olan TC ve T kısaltmalarının dışında büyük harfler yapılan kısaltmalarda nokta kullanılmaz.
- Kuruluş, kitap, dergi ve adları ile element ve ölçülerin dışında kalan söz veya söz gruplarının kısaltmasında ilk harfle birlikte sözcüğü oluşturan temel harfler dikkate alınır.
- Kısaltılan sözcük veya söz grubu özel ad veya rütbe ise ilk harf büyük, cins isim ilk harf küçük olur ve sonuna nokta konur (örneğin: Almanca, İngilizce, Kocatepe Mahallesi, Profesör).
- 27:10Kısaltmalara Eklerin Getirilmesi
- Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen ekler, kısaltmanın açılımı esas alınır ve ölçü ve kısaltmaları kullanılmaz (örneğin: cm).
- Büyük harflerle kısaltmalara getirilen ekler kısaltmanın son harfinin okunuşu alınır (örneğin: BDT).
- Türk Dil Kurumu'nun kısaltması TDK şeklinde ifade edilir ve bundan sonra gelecek eki de TDK'dan şeklinde değil, TDK yani ayrılma halinin bu biçimini kullanarak getirilir.
- Büyük harflerle yapıldığı halde bir sözcük gibi okunan kısaltmalar (ASELSAN, BOTAŞ, NATO, UNESCO) da kısaltmanın okunuşuna göre ekler getirilir.
- Sonunda nokta bulunan kısaltmalarla işaretli kısaltmalara getirilen ekler kesmeyle ayrılmaz, nokta işaretinden sonra sözcüğü okunuşuna uygun olarak yazılır.
- Sert sözde kısaltmalar aldıkları zaman okunuş yumuşamaz kuralına göre, kısaltma sonundaki yumuşatarak okunmaz (örneğin: AGİ, RFİKE).
- Bir sözcüğüyle yapılan kısaltmalarda yumuşatılması normaldir.
- 29:44Bağlaç ve Ek Olarak Kullanılan "de"
- Bağlaç olan "de" ve ek olarak kullanılan "de" birbirinden farklı olan iki türdür.
- Bağlaç olan "de" sözcükleri ve cümleleri bağlar ve kendinden önceki ve sonraki sözcükten her zaman ayrı yazılır (örneğin: "Onunla dün görüştüm de bu konuyu konuşmayı unuttum").
- Bağlaç olan "de" cümleden çıkarıldığında, cümlenin anlamında daralma olsa bile cümle anlamsızlaşmaz.
- Cümleden "de"yi çıkararak cümle tekrar okunmalı ve cümlenin anlamı bozulmuyorsa ayrı yazılması gerektiğini çıkarabiliriz (örneğin: "Çocuklar çocuklarda gürültüyü duyunca korktu" örneğinde "da" ayrı yazılmıştır).
- 32:00Bağlaç Olan "De" Ekinin Yazımı
- Bağlaç olan "de" kendinden önceki sözcüsüne göre dar şeklinde yazılabilir, ancak hiçbir zaman tatile biçiminde yazılmaz.
- Bağlaç olan "de" özel isimlerden sonra gelse bile hiçbir zaman kesme işaretiyle ayrılmaz.
- Bağlaç olan "de" cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamını bozmaz.
- 33:02Ek Olan "De" Ekinin Yazımı
- Ek olan "de" zaman anlamı katar ve kendinden önceki sözcüğe bitişik yazılır.
- Ek olan "de" cümleden çıkarıldığında anlamsızlaşır, bu nedenle cümlede yer alan "de" ekin'in olup olmadığını anlamak için cümleden çıkarıp tekrar cümle okunmalıdır.
- Ek olan "de" kendinden önceki sözcüğü ünlü ve ünsüz durumuna göre dağ, d, tatil şeklinde yazılabilir.
- 35:14Ek Olan "De" Ekinin Özel Durumları
- Ek olan "de" özel isimden sonra geldiğinde kesme işareti ile ayrılır.
- Bağlaç olan "ki" kendisinden önceki sözcükten ayrı yazılır ve cümleleri ya da sözcükleri bağlamak için kullanılır.
- Kalıplaştığı için bitişik yazılan "ki" sözcükleri (şiirler, sanki, illaki, meğer ki, oysaki) vardır.
- 37:03Ek Olan "Ki" Ekinin Yazımı
- Ek olan "ki" kendinden önceki sözcüğe bitişik yazılır ve cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı ya tamamen değişir ya da bozulur.
- Ek olan "ki" eklendiği sözcüğe hira, zaman, şart ve aitlik gibi anlamlar katar.
- Bağlaç olan "ki" cümlede vurgulu söylenir.
- 37:43Soru Eki Olan "Mi" Ekinin Yazımı
- Soru eki olan "mi" hem isim hem de fiillerden sonra gelen bir ektir ve kendinden önceki sözcükten her zaman ayrı, kendisinden sonra gelen eklerden de daima bitişik yazılır.
- Soru eki olan "mi" kendinden önceki sözcüğün son ünlüsüne göre de muni, mumi biçiminde dört farklı şekilde yazılabilir.
- Soru eki olan "mi" özel isimden sonra geldiğinde kesme işareti ile ayrılmaz.