Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitmen tarafından sunulan Türkçe yazım kuralları dersidir. Eğitmen, ÖSYM ve TDK uyumlu bir ders hazırladığını belirtmektedir.
- Video, Türkçe yazım kurallarının en çok soru getiren üç başlığı ele almaktadır: büyük harflerin doğru kullanımı, ayrı yazılan bileşik kelimeler ve birleşik yazılan bileşik kelimeler. İçerik, TDK'nın son haliyle yayınladığı yazım kuralları notlarını kullanarak, her bir kuralı detaylı şekilde açıklamaktadır.
- Eğitmen, büyük harflerin kullanım kurallarını, ayrı yazılan bileşik kelimelerin kurallarını ve bitişik yazılan bileşik kelimelerin kurallarını sistematik olarak anlatmaktadır. Video, izleyicilerin her saniye istediği yerde açıp tekrar edebileceği bir ders formatında hazırlanmış olup, sınavlarda soru kaçırmamak için bu kuralları ezberlemenin ve pratik yapmanın önemini vurgulamaktadır.
- Yazım Kuralları Dersi Tanıtımı
- Bu video, yazım kurallarını A'dan Z'ye anlatarak ÖSYM ve TDK uyumlu bir ders sunuyor.
- Geçen sene birer dakikalık şeklinde her gün verilen yazım kuralları bilgilerinin güncel versiyonu tek bir video haline getirilmiş.
- Dersin notları TDK'nın kendi sitesinden alınmış olup, ÖSYM'nin referans aldığı TDK'da adlı bir ders olacak.
- 00:52Yazım Kurallarının Önemi
- Yazım kurallarını tek başına izlemek yeterli değil, çok defa pratik yapmak gerekiyor ki kuralları ezberleyelim.
- Belli başlı kuralları ezberlediğimiz takdirde hiçbir şekilde soru kaçırmayacağız.
- Okuyarak öğrenmeyi sevenler notları her gün akşam okuyabilir, dinlemeyi sevenler ise videoyu istedikleri yerde ve zaman diliminde tekrar edebilir.
- 01:28Yazım Kurallarından En Çok Soru Getiren Başlıklar
- Yazım kurallarından en çok soru getiren üç başlık vardır: büyük harflerin doğru kullanımı, ayrı yazılan bileşik kelimeler ve birleşik yazılan bileşik kelimeler.
- Bu derste üç başlık ve tüm kuralları göreceğiz.
- 01:43Büyük Harflerin Doğru Kullanımı
- Cümle büyük harfle başlar ve araç içerisinde alınan cümleler de büyük harfle başlar.
- İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar, ancak özel ad niteliğinde olmayan örnekler sıralandığında büyük harfle başlatılmaz.
- Dizeler büyük harfle başlar ve özel adlar büyük harfle başlar.
- 02:29Özel Adlar ve Büyük Harf Kullanımı
- Kişi adlarından önce ve sonra gelen unvanlar, saygı sözleri, rütbe adları, lakaplar büyük harfle başlar.
- Akrabalık bildiren kelimeler küçük harfle başlar.
- Cümle içinde özel adın yerine kullanılan makam ve unvan sözleri büyük harfle başlar.
- 03:11Diğer Büyük Harf Kullanım Kuralları
- Saygı bildiren sözlerden sonra gelen makam, mevki, ünvan bildiren kelimeler büyük harfle başlar.
- Millet, boy, oymak adları, dil ve lehçe, devlet adları büyük harfle başlar.
- Dinle mezhep adları, mitoloji ile ilgili özel adlar büyük harfle başlar.
- 03:54Özel Durumlar ve Büyük Harf Kullanımı
- Dünya, güneş, ay kelimeleri gezegen anlamı dışında kullandıklarında küçük harfle başlar.
- Düşünce, hayat tarzı, politika ve benzeri anlamlar bildirdiğinde doğu-batı sözlerin ilk harfleri büyük yazılır.
- Yer adları (kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt) ve yer adlarında ilk ikisinden sonra gelen ve deniz, nehir, göldağı, boğaz ve benzeri tür bildiren ikinci isimler büyük harfle başlar.
- 04:42Yer Adları ve Kurumların Büyük Harf Kullanımı
- Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak kelimeleri büyük harfle başlar.
- Saray, köşk, hankale gibi yer bildiren özel isimlerde satmanın söyleşisi söz konusu olduğunda yaradanın ilk harfi büyük yazılır.
- Kurum, kuruluş ve kurumların her kelimesi büyük harfle başlar.
- 05:46Kurumların Asılları ve Özel Durumlar
- Kurum, kuruluş, kurul, merkez, bakanlık, üniversite, fakülte bölümü gibi kurumların asılları kastedildiğinde büyük harfle başlar.
- Özel adı dahil olmayan gazete, dergi, tablo ve benzeri sözler büyük harfle başlamaz.
- Özel isimler arasında gelen bağlaçlar küçük harfle yazılır, ancak bütün puntolar büyük yazılırsa bağlaçlar da büyük harfle yazılır.
- 06:42Bayram ve Tarih Adları
- Ulusal, resmi ve dini bayramlarda anna ve kutlama günlerinin adları büyük harfle başlar.
- Tarihi olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar.
- Özel adlardan türetilen bütün kelimeler büyük harfle başlar, ancak para birimleri büyük harfle başlamaz.
- 07:17Yer Adları ve Tarih Bildiren Kelimeler
- Yer milletvekiş adları ile kurulan bileşik kelimelerde sadece özel adlar büyük harfle başlar.
- Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar.
- Belirli bir tarih belirtmiyorsa (tam şu gün anlamında kullanılmıyorsa) günler, aylar küçük yazılır.
- 08:10Ayrı Yazılan Bileşik Kelimeler
- Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak yardımcı fiilleri ile kurulan birleşik fiillerde ilk kelimesinde ses düşmesi veya türemesi yoksa ayrı yazılır (alt etmek, arz etmek, azad etmek, dans etmek).
- İki kelime birleşme sırasında anlam değişikliğine uğramayan bileşik kelimeler ayrı yazılır (ada balığı, ateş balığı, dil balığı, fulya balığı, ayrık otu, beşparmak otu).
- Çiçek dışında anlamlar taşıyan kelimeler kalıplaştığı için birleşik yazılır (bakla çiçeği), ses düşmesine uğramış olan çörek otu, yazımı gelenekleşmiş olan semizotu ve dereotu bitişik yazılır.
- 10:36Ayrı Yazılan Diğer Bileşik Kelimeler
- Ar, er, maz, maz ve an- en sıfat fiil ekleriyle kurulan sıfat tamlaması yapısındaki bileşik kelimeler ayrı yazılıyor (bakar kör çalarsa çıkar yol, döner sermaye).
- Renk veya renklerden birinin adıyla kurulmuş isim tamlaması yapısındaki renk adları ve rengin tonunu belirtmek için kullanılan sıfatlar ayrı yazılıyor (bal rengi, duman rengi, açık mavi, açık yeşil).
- Yer adlarında kullanılan batı, doğu, güney, kuzey, güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu, aşağı yukarı, orta, içi, yakın, uzak gibi yön kelimeleri ayrı yazılıyor (batı Trakya, doğu Anadolu, güney kutbu, kuzey Amerika).
- 11:35Ayrı Yazılan Diğer Bileşik Kelimeler
- Dış- iç sıra sözleri mutlaka ayrı yazılır (ahlak dışı, çağ dışı, din dışı, kanun dışı, ardı sıra, peşi sıra, yanı sıra, hafta içi, yurtdışı).
- Somut olarak yer belirten alt- üst sözleri ile oluşturulan bileşik kelimeler ayrı yazılıyor (deri altı, su altı, toprak altı).
- Alt- üst, ana, ön, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük- küçük, sağ- sol, peşin, bir, iki, tek, o çift sözlerinin başa getirmesi oluşan bileşik kelimeler ve terimler ayrı yazılıyor (altyazı, üst kat, üst küme).
- 12:43Bitişik Yazılan Bileşik Kelimeler
- Ses düşmesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılıyor (birbiri, nasıl, niçin, pazartesi).
- İki özgün biçimleri tek heceli bazı Arapça kökenli kelimeler etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak yardımcı fiilleri ile birleşirken ses düşmesine veya sesleşmesine uğradıklarında bitişik yazılıyor (emretmek, men olunmak, kaybolmak, darp etmek, hissetmek, affetmek, reddetmek).
- Kelimelerden her ikisi veya ikincisi birleşme sırasında anlam değişmesine uğradığında bu tür bileşik kelimeler bitişik yazılıyor (aslanağzı, keçiboynuzu, kuşburnu, turna gagası, alabacak, bağırıkar, çakır kanat, kaba burun).
- 14:58Bitişik Yazılan Diğer Bileşik Kelimeler
- AE zarf fiil ekleriyle bilmek, vermek, kalmak, durmak gibi kelimeler bitişik yazılıyor (düşünebilmek, sevebilmek, alıvermek).
- Bir veya iki ögesi emir kipi ile kullanılan kalıplaşmış bileşik kelimeler bitişik yazılıyor (ateşkes, çal çene çalyaka, dön baba gel beri, yapboz, kapkaç, örtbas).
- An- n r r r, ir, ir, mazz ve mış- mis sıfat bilekleri ile kullanılan kılıflaşmış bileşik kelimeler bitişik yazılıyor (alay bozan, cankurtaran, gökdelen, barış sever, pürüz alır, baş tanımaz, değer bilmez).
- Kalıplaşmış, belirli geçmiş zaman ekleriyle kurulan bileşik kelimeler bitişik yazılıyor (ciğer deldi, çıt kırıldım, dal bastı, fırdöndü, gecekondu, imam bayıldı, kül bastı, miras yedi).
- 16:56Bitişik Yazılan Bileşik Kelimeler Kuralları
- Geniş zaman eklerini almış ve kalıplaşmış bulunan bileşik kelimeler bitişik yazılır (uyurgezer gibi).
- Somut olarak yer bildirmeyen alt, üst ve üzeri sözlerinin sona getirilmesiyle kurulan bileşik kelimeler bitişik yazılır (bilinçaltı, gözaltı, akşamüstü, ayaküstü).
- Ara yönleri belirten kelimeler bitişik yazılır (güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı).
- 18:07İstisnai Bitişik Yazılan Kelimeler
- Dilimizde her iki öğesi de asıl anlamını koruduğu halde yaygın bir biçimde gelenekleşmiş olarak bitişik yazılan kelimeler vardır.
- Baş sözcüğüyle oluşturulan sıfat tamlamaları bitişik yazılır (baş ağırlık, başbakan, başçavuş, başöğretmen, baş kahraman, başkent).
- Bir topluluğu yöneticisi anlamındaki başı sözüyle oluşturulan belirtisiz isim tamlamaları bitişik yazılır (aşçıbaşı, binbaşı, çakçıbaşı).
- Baba, beyefendi, hanım gibi unvanlar beraberinde getirdiği kelimelerle bitişik yazılır.
- Birçoğu, birkaçı, bir kaçı, bir takım, herhangi, hiçbir, hiçbiri gibi kelimeler bitişik yazılır.
- 19:21Diğer Bitişik Yazılan Kelimeler Kuralları
- Ev kelimesiyle kurulan bileşik kelimeler bitişik yazılır (aşevi, bakımevi, basımevi, doğum evi, gözlemevi, huzurevi).
- Hane, nağme, zade kelimeleriyle kurulan kelimeler bitişik yazılır (çayhane, dershane, kahvehane, depremzede, afetzede, selzede, kazazede).
- Farsça kurala göre oluşturulan sözler bitişik yazılır (gayrimeşru gibi).
- Arapça kurala göre oluşturulan sözler bitişik yazılır (fevkalade, aleykümselam, reflü gibi).
- Müzikte kullanılan makam adları bitişik yazılır (acem, bu hisar, buselik gibi).
- Kanunda bitişik geçen veya bitişik olarak tescil ettirilmiş olan kuruluşlar bitişik yazılır (İçişleri, Dışişleri, Genel Kurmay, Yükseköğretim Kurulu, Açıköğretim Fakültesi gibi).
- Renk adlarıyla kurulan bitki, hayvan ve hastalık adları bitişik yazılır (akaç, alaca, menekşe, karadut, sarıçiçek gibi).
- 20:51Yazım Kuralları Öğrenme Tavsiyeleri
- Yazım kurallarını ezberlediğiniz taktirde soru kaçırmamanız imkansız.
- TDK'dan aldığınız notları okuyun ve pratiğini yapın.
- Bu çalışmayı yaptığınız takdirde yazım kurallarından soru kaçırma ihtimaliniz sıfır.