Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan Türkçe yazım kuralları dersidir. Eğitimci, sınavlarda soru çıkan önemli bir konu olan büyük harflerin kullanımını anlatmaktadır.
- Video, büyük harflerin kullanıldığı ve kullanılmadığı yerleri on bir madde halinde ele almaktadır. İlk bölümde cümlenin ilk harfi, tırnak içinde alınan cümleler, özel adlar, makam-rütbe-ünvan adları gibi konular anlatılırken, ikinci bölümde yer adları, kurum kuruluş adları, kitap-dergi-gazete isimleri ve özel günlerdeki büyük harf kullanımı açıklanmaktadır. Son bölümde ise büyük harflerin kullanıldığı ve kullanılmadığı yerler detaylı şekilde incelenmektedir.
- Eğitimci, bu konuyu üç videoda anlatacağını belirtmekte ve ilk videoda büyük harflerin kullanıldığı yerleri, ikinci videoda birleşik sözcüklerin yazılışını ele alacağını ifade etmektedir. Her kural için istisnalar ve örnekler de sunulmaktadır.
- 00:10Yazım Kuralları Hakkında Genel Bilgi
- Yazım kuralları sınavda soru çıkan önemli bir konudur ve onbir madde halinde anlatılacaktır.
- Yazım kuralları ezbere dayalı ve uzun bir konudur, başlıkta ipucu vermez.
- Konunun en uzun kısmı ve en fazla soru çıkma ihtimali olan bölümü büyük harflerin kullanıldığı yerlerle birleşik sözcüklerin yazılışıdır.
- 01:31Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler
- Cümlenin ilk harfi büyük yazılır, örnekle başlayan cümlelerin ilk harfi de büyük yazılır.
- Tırnak içinde veya yay ayraç içinde alınan cümlelerin ilk harfi büyük yazılır, ancak iki kısa çizgi arasına alınan cümleler büyük harfle başlamaz.
- Dizeler büyük harfle başlar.
- 02:28İki Noktadan Sonra Büyük Harf Kullanımı
- İki noktadan sonra cümle açıklama yapılacaksa büyük harfle başlanır.
- İki noktadan sonra örnekler sıralanacaksa küçük harfle başlanır.
- Örnek sıralama yaparken iki nokta ve üç nokta kullanılabilir.
- 03:49Rakamlar ve Özel Adlar
- Rakamdan sonra gelen sözcük özel ad değilse küçük harfle devam eder.
- Kişilere, kişi ad ve soyadları, hayvanlara verilen özel adlar büyük harfle başlar.
- Kişi adlarından önce ve sonra gelen makam, rütbe, ünvan adları da büyük harfle başlar.
- 04:34Makam ve Ünvan Adlarının Kullanımı
- Cümle içinde özel adın yerine kullanılan makam ve ünvan adları büyük yazılır.
- Saygı bildiren sözlerden sonra gelen makam, mevki, ünvan bildiren sözcükler büyük harfle başlar.
- Mektuplarda, resmi yazışmalarda hitaplar büyük harfle başlar.
- 06:04Diğer Büyük Harf Kullanım Kuralları
- Akrabalık adları küçük yazılır, ancak akrabalık adları bir ünvan veya lakap olarak kullanılırsa büyük yazılır.
- Millet, boy, oymak adları (Türk, Alman, Özbek, Kazak, Tatar) büyük harfle yazılır.
- Dil ve lehçe adları (Türkçe, İngilizce, Arapça, Kırgızca, Oğuzca) büyük harfle yazılır.
- 07:09Devlet ve Din Adları
- Devlet adları büyük harfle yazılır (Türkiye Cumhuriyeti, Amerika Birleşik Devletleri, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti).
- Önemli din ve mezhep adları ve bunların mensuplarını bildiren sözler büyük harfle yazılır (Müslümanlık, Hanifelik, Katolik, Budizm, Budist, Müslüman, İslamiyet).
- Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar büyük harfle başlar, ancak özel olarak kullanılmazsa küçük harfle yazılır.
- 08:22Gezegen ve Yıldız Adları
- Gezegen ve yıldız adları büyük harflerle yazılır.
- Dünya, ay, güneş sözcükleri gezegen adı olarak kullanılırsa büyük harfle başlar.
- Bu sözcükler gezegen adının dışında kullanılırsa küçük harfle başlar.
- 08:54Yer Adlarının Yazımı
- Yer adları (şehir, dağ, göl, akarsu, vadi, han, köşk) özel addır ve büyük harfle yazılır.
- Yer adının yanındaki sözcük özel ada dahilse büyük yazılır, dahil değilse küçük yazılır.
- İl, ilçe, köy, kasaba, bucak, belde, nahiye sözcükleri küçük yazılır, diğer yer adları büyük yazılır.
- 12:35Kurum ve Kuruluş Adlarının Yazımı
- Kurum, kuruluş adlarının her bir sözcüğü büyük yazılır.
- Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelgeden bahsedildiğinde her bir sözcüğü büyük harfle başlar.
- Kurum, kuruluş adları cümlenin içinde kısaltmalı söylenirken (örneğin "boğazdan geçen gemiler"), yer adı büyük harfle yazılır.
- 14:15Kitap, Dergi ve Sanat Eserlerinin Yazımı
- Kitap, dergi, gazete, sanat eserlerinin her kelimesi büyük harfle başlar.
- Kitabın adı büyük, tablonun adı büyük ama kitabın g'si, tablonun t'si küçük yazılır.
- "Resmi gazete" ve "Türk dili dergisi" gibi özel durumlarda gazete ve dergi sözcükleri büyük yazılır.
- 15:51Yapıt İsimlerinin Yazımı
- Yapıt isimlerinin bütün sözcükleri büyük yazılabilir ve bağlaçlar da büyük olur.
- Yapıt isimlerinin sadece ilk harfleri büyük yazılabilir, bu durumda bağlaçlar ve edatlar küçük yazılır.
- Tüm resmi, dini, ulusal bayramlar, anma ve kutlama günleri büyük harfle yazılır.
- 17:27Büyük Harf Kullanımı Kuralları
- Kurultay, bilgi şöleni, çalıştay, açık oturum gibi toplantıların adlarının her kelimesinin ilk harfi büyük yazılır.
- Önemli tarihi olay, çağı ve dönem adları büyük harfle yazılır (Buzul Dönemi, Kurtuluş Savaşı, Cilalı Taş Devri, Lale Devri).
- İlk Çağ ayrı yazılır, bitişik yazılmaz ve her iki sözcüğünde ilk harfi büyük yazılır.
- 18:05Özel Adlar ve Türevleri
- Özel adlar büyük yazılır ve özel adlardan türeyen sözcükler de büyük yazılır (Türk, Türkleşmek, Avrupalı, Avrupalılaşmak).
- Özel ad kendi anlamı dışında bir anlam kazandıysa küçük harfle yazılır (Acem - Türk müziğinde perde anlamında, Don Kişot - gereği yokken kahramanlık göstermeye kalkışma anlamında).
- Yer, millet, kişi adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde sadece özel adlar büyük yazılır (Antep fıstığı, Van kedisi).
- 19:35Tarihlerin Yazımı
- Belirli bir tarih bildiren gün ve ay adları büyük yazılır (Pazartesi, Salı, Ocak, Şubat, Mart).
- Tarih bildiren bir sayı varsa gün ve ay adları büyük yazılır (8 Mayıs 1922 Salı, 1992 Eylül, 25 Haziran).
- Tarih bildirmiyorsa gün ve ay adları küçük yazılır (Okullar Eylül'ün iki haftası açılacak, Eylül ayının son Pazartesi günü).
- 21:17Büyük Harflerin Kullanılmadığı Yerler
- İki çizgi arasına alınan cümleler büyük harfle başlamaz.
- İki noktadan sonra cümle veya özel ad olacaksa büyük harfle başlanır, cümle değilse küçük harfle başlanır.
- Cümlenin içinde sayıdan sonra gelen sözcük özel ad değilse küçük harfle devam eder.
- 22:04Diğer Büyük Harf Kullanım Kuralları
- Akrabalık bildiren sözcükler küçük harfle başlar, sadece lakap ünvan olduğu zaman büyük harfle başlar.
- Tanrı, Allah, ilah sözleri özel ad olarak kullanılırsa büyük, özel adı olarak kullanılmazsa küçük harfle yazılır.
- Dünya, güneş, ay sözcükleri gezegen adı olarak kullanılırsa büyük, gezegen adı olarak kullanılmazsa küçük yazılır.
- 22:38Yer Adları ve Diğer Sözcükler
- İl, ilçe, köy, kasaba, bucak, nahiye, belde gibi yer adlarının ilk harfleri küçük olur.
- Sokak, mahalle, cadde, han, köşk, hamam, deniz, akarsu, vadi gibi yer adlarının ilk harfleri büyük olur.
- Özel adı dahil olmayan gazete, dergi, tablo sözcüklerinin kendileri küçük olur.
- 23:14Son Kurallar
- Yapıt adlarının tamamı büyükse ve ki da de mumiler de büyük ama sadece ilk harfleri büyükse onlar küçük yazılır.
- Özel ad kendi anlamı dışında anlam kazanmışsa küçük yazılır (Allahlık, Don Kişotluk).
- Cümlenin içinde özel adın yerine kullanılan sözcük küçük yazılır (Zeynep değil de o sözcüğünü kullanırsam büyük yazılmaz).
- 24:32Para Birimleri ve Müzik
- Para birimleri küçük harfle yazılır (dolar, avro, kuruş).
- Türk Lirası derken Türk özel adı olduğu için Türk'ün tesi büyüktür ama liranın l'si yine küçüktür.
- Müzikte kullanılan makam ve tür adları da büyük harfle başlamaz.