Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin Türkçe yazım kurallarını anlattığı eğitim içeriğidir.
- Video, büyük harflerin hangi durumlarda kullanılması gerektiğini kapsamlı şekilde ele almaktadır. İlk bölümde cümlelerin başlangıcı, iki noktadan sonra gelen cümleler, ünlem, nokta ve soru işaretinden sonra büyük harf kullanımı anlatılırken, ikinci bölümde özel isimler, yer adları, kurum ve kuruluş adları, kitap isimleri, bayramlar, tarihi çağlar ve belirli tarih adları gibi konular örneklerle açıklanmaktadır.
- Video, bir sonraki derste büyük harflerin kullanımı ile ilgili etkinlik yapılacağını belirterek sona ermektedir.
- 00:08Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler
- Türkçede yazım kuralları inceleniyor ve en önemli konu büyük harflerin kullanılma kuralları ele alınıyor.
- Cümleler her zaman büyük harfle başlar, tırnak içinde veya ayraç içerisinde kullanılsa bile.
- İki kısa çizgi arasında verilen cümleler ve ara cümleler büyük harfle başlamaz, sadece ayraç içindeyken veya tırnak içindeyken büyük harfle yazılır.
- 01:20Özel Durumlar ve Özel İsimler
- İki noktadan sonra gelen cümleler, ünlem işaretinden sonra, noktadan sonra ve soru işaretinden sonra büyük harfle başlar.
- Dizeler Türk Dil Kurumu'nun yazım kurallarına göre büyük harfle başlar, ancak şairler serbest bir yazım stili kullanabilirler.
- Özel isimler büyük harfle başlar ve bu yazım kuralının en kapsamlı kısmıdır.
- 02:59Kişi Adları ve Unvanlar
- Kişi ad ve soyadları büyük harfle başlar, örneğin Mustafa Kemal Atatürk, İsmet İnönü, Kazım Karabekir.
- Unvanlar, saygı sözleri ve rütbeler özel isimle birlikte kullanıldığında büyük harfle yazılır, örneğin Cumhurbaşkanı, Kaymakam, Dr., Sayın, Profesör.
- Akrabalık adları, lakap ve unvan olarak kullanılırsa özel isim değeri kazanır ve büyük harfle yazılır, örneğin Dede Korkut, Baba Gündüz, Gülbaba, Susuz, Dede, Hala, Sultan, Dayı Kemal.
- 05:28Özel İsimlerin Özel Durumları
- Cümle içinde özel adın yerine kullanılan ifadeler (vali, müdür, kaymakam) büyük harfle yazılır.
- Sayın, saygıdeğer, değerli gibi hitap sözleri ve onların ardından gelen makam, mevki ve unvan bildiren kelimeler büyük harfle yazılır.
- Hayvanlara verilen isimler, millet ve boy oymak adları, dil ve lehçe adları, devlet adları, din ve mezhep adları ve bunlara mensup bildiren sözler özel isimdir.
- 08:55Tanrı ve Gezegen Adları
- Din ve mitolojide kullanılan tanrı ve melek adları özel isimdir, ancak mecaz anlamda kullanılırlarsa özel isim değeri yitirir.
- Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar, örneğin Merkür, Neptün, Satürn, Halley Kuyruklu Yıldızı.
- Dünya, güneş ve ay sözcükleri bilim dalı ile ilgili kullanıldığında özel isim değeri kazanır ve büyük harfle başlar.
- 11:11Yönlere Dair Kurallar
- Doğu ve batı sözcükleri yön anlamının dışında kullanıldığında (batı medeniyeti gibi) özel isim değeri kazanır.
- Yönlere dair kelimeler normalde küçük harfle başlar, ancak özel isimden önce kullanıldığında büyük harfle yazılır, örneğin Doğu Anadolu.
- Yönlere dair kelimeler özel isimden sonra kullanıldığında yön adı olma özelliğini korur ve küçük harfle yazılır, örneğin Anadolu'nun doğusu.
- 12:57Özel İsimler ve Büyük Harf Kullanımı
- Batı Karadeniz ifadesindeki "Batı" sözcüğü artık yön değil, bir yerin adı olmuş ve özel isim değeri kazanmıştır.
- Kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt isimleri özel isimdir ve büyük harfle başlar (Afrika, Asya Kıtası, Anadolu, Güneydoğu Anadolu, İstanbul).
- Yer adlarında "il", "ilçe", "semt", "köy" gibi ifadeler özel isme dahil değildir ve küçük harfle yazılır.
- 14:22Özel İsimlerin Özellikleri
- Mahalle, meydan, cadde, bulvar, sokak adları özel isme dahildir (İsmet Paşa Caddesi, Hasanpaşa Mahallesi).
- Saray, köşk, han, köprü, kule, anıt gibi ifadeler de özel isme dahildir.
- Hisar ve boğaz ifadeleri, özel yerleri çağrıştıracak şekilde kullanılırsa özel isim değeri kazanır (İstanbul Boğazı, Anadolu Hisarı).
- 15:18Kurum ve Kuruluş Adları
- Kurum, kuruluş ve kurul adları her kelimesi büyük harfle başlar (Çankaya Lisesi, Galatasaray Spor Kulübü, Emek İnşaat).
- Kurum ve kuruluş adlarına getirilen ekler kesme işareti ile ayrılmıyor.
- Kanun, tüzük, yönetmelik adları özel isimdir (Medeni Kanunu, Türk Ticaret Kanunu, Türk Ceza Kanunu).
- 16:05Makam Sözleri
- Kurum, kuruluş, merkez, bakanlık, üniversite, fakülte, bölüm, kanun, tüzük gibi ifadelerin asılları kastedildiği zaman özel isim değeri kazanır.
- "Türkiye Büyük Millet Meclisi" bir özel isimdir, ancak "Meclis" ifadesi Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin yerine geçtiği için özel isim değeri kazanır ve büyük harfle başlatılır.
- 16:27Kitap, Dergi ve Sanat Eserleri
- Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin isimleri özel isimdir.
- Kitap, dergi, gazete, heykel, tablo gibi, şiir, türkü, şarkı gibi ifadeler özel isme dahil değildir.
- Resmi Gazete özel isimdir çünkü kanun kitaplarına gazetenin adı olarak not edilmiştir.
- 18:00Özel İsimlerde Bağlaçlar ve Ekler
- Kitap, dergi, makale, tiyatro eserlerinde yer alan bağlaçlar (ve, ya da, veya, gibi) küçük harfle yazılır.
- Eğer tüm kelimeler büyük harfle yazılır ise, bağlaçlar da büyük harfle yazılabilir.
- Ulusal, resmi, dini bayramların hepsi özel isimdir ve büyük harfle yazılmak zorundadır.
- 19:00Özel Günler ve Tarihi Çağlar
- Anneler Günü, Öğretmenler Günü, Dünya Tiyatro Günü gibi özel günler özel isimdir.
- Dünya Tiyatrolar Günü, Anneler Günü, Tıp Bayramı, Nevruz Bayramı gibi özel günler, kutlama günleri de özel isim sayılır ve büyük harfle yazılmak zorundadır.
- Kurultaylar, bilgi toplantıları, şölenler, çalıştaylar, açık oturumlar bunların adları da özel isimdir.
- 20:13Tarihi Çağlar ve Özel İsimlerin Özellikleri
- Kurtuluş Savaşı, Milli Mücadele, Taş Devri, Cilalı Taş Devri, İlk Çağ, Lale Devri, Tanzimat Döngemi gibi tarihi çağ, dönem, devir adları özel isimdir.
- Özel isimlere getirilen ekler kesinlikle kesme işareti ile ayrılmıyor.
- Para birimleri özel isim değildir ve kesinlikle küçük harfle yazılmak zorundadır.
- 21:45Bileşik Kelimeler ve Tarihler
- Yer, millet, kişi adlarıyla kurulan bileşik kelimelerde sadece özel isimler büyük harfle yazılır (Hindistan cevizi, Maraş dondurması, Van kedisi).
- Belirli bir tarih, ay ve gün adları büyük harfle başlar (29 Mayıs 1453, Salı).
- Tabela, levha ve levha niteliğindeki yazılarda geçen kelimeler büyük harfle başlar (Giriş-Çıkış, Müdür, Vezne, Başkan, Dr.).
- 23:10Sonuç
- Yazım kurallarında büyük harflerin kullanıldığı yerler incelenmiştir.
- Bir sonraki derste büyük harflerin kullanımı ile ilgili etkinlik yapılacak ve bilgiler pekiştirilecektir.