Buradasın
Türkçe Ses Bilgisi Dersi: Ünsüz Yumuşaması, Benzeşmesi ve Türemesi
youtube.com/watch?v=4Wxn8dKIezcYapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, "Aker Hoca" olarak hitap edilen bir öğretmenin Türkçe ses bilgisi konularını anlattığı eğitim içeriğidir. Öğretmen, ses bilgisi dersinin üçüncü videosu olduğunu belirtmektedir.
- Videoda Türkçe'deki ünsüz yumuşaması, benzeşmesi ve türemesi kuralları detaylı şekilde açıklanmaktadır. İlk bölümde ünsüz yumuşaması (p, c, d, g, a) ve yumuşamaya aykırı sözcükler anlatılırken, ikinci bölümde ünsüz benzeşmesi ve türemesi kuralları örneklerle pekiştirilmektedir. Ayrıca, iki ünsüzün yan yana gelmesi durumunda türeme veya benzeşme olup olmadığı, olumsuzluk ekleri ve özel durumlar hakkında bilgiler verilmektedir.
- Video, bir sonraki derste düşme ve kaynaştırma konularının anlatılacağı bilgisiyle sonlanmakta ve bir ödüllü soru ile tamamlanmaktadır.
- 00:16Ünsüz Yumuşaması
- Ünsüz yumuşaması, sözcüğün sonunda bulunan p, c, t, k ünlü eklerle birleştiğinde b, c, d, g'ye dönüşmesidir.
- Örnek olarak "çiçek" kelimesine "e" ek geldiğinde "çiçeği", "kitap" kelimesine "a" ek geldiğinde "kitaba" dönüşür.
- ÖSYM'de artık ünsüz yumuşaması sorulmaz, yerine köklerin kökenlerinden gelmesi sorulur (örneğin "ağrı" kelimesinin kökü "ak"tan gelir).
- 04:29Yumuşamaya Aykırılık
- Tek heceli sözcüklerde yumuşama olabilir veya olmayabilir.
- "Göç" kelimesinde ünlü ek geldiğinde "ç" yumuşamaz, bu durum yumuşamaya aykırılıktır.
- "Güç", "gök", "çok" gibi kelimelerde yumuşama olurken, "tek", "süt", "çöp" gibi kelimelerde yumuşama olmaz.
- 06:52Yabancı Kelimeler ve Özel Adlarda Yumuşama
- Yabancı kelimelerde (tank, hukuk, cumhuriyet) ve özel adlarda (Eyüp, Zonguldak) yumuşama olmaz.
- Kesme işareti olan özel adlarda da yumuşama olmaz, örneğin "Eyüp'e", "Zonguldak'a" şeklinde yazılır.
- Özel adlarda, yabancı kelimelerde ve "halk", "sanat", "evrak" gibi kelimelerde yumuşama olmaz.
- 08:48Ünsüz Benzeşmesi
- Ünsüz benzeşmesi, iki ünsüz yan yana geldiğinde birleşip sertleşmesidir.
- Ünsüz benzeşmesinin diğer adı sertleşmedir, türemesinin diğer adı ise ikizleşmedir.
- Ünsüz benzeşmesi için "fıstıkçı şahap" kodlamasında yer alan ünsüzlerin (f, s, t, k, ç, ş, h, p) ikisi yan yana gelmesi gerekir.
- 10:28Ünsüz Benzeşmesi Örnekleri
- "Çiçekçi", "dolap", "çalışkan", "atkı", "etki", "bitki" gibi kelimelerde ünsüz benzeşmesi vardır.
- "Terk etti" kelimesinde "rk" yan yana gelse de ünsüz benzeşmesi yoktur çünkü "r" ve "k" "fıstıkçı şahap" kodlamasında yer almaz.
- Ünsüz benzeşmesi için yan yana gelen ünsüzlerin ikisinin de "fıstıkçı şahap" kodlamasında yer alması gerekir.
- 13:11Türkçe Ses Olayları
- Türkçe'de fiillerde ses olayları incelenirken, ünsüzlerin yan yana gelmesi durumunda farklı kurallar uygulanır.
- Aynı ünsüzlerin yan yana gelmesi durumunda "türeme" kuralı uygulanır.
- İki "t" harfinin yan yana gelmesi durumunda ise "benzeşme" kuralı uygulanır, bu durum sınavlarda sıkça sorulur.
- 15:20Ses Olayları Örnekleri
- "Sessiz", "ıssız", "hissiz", "şiddet", "millet", "kuvvet", "ya da", "atıyorum", "minnet", "dikkat" gibi kelimelerde türeme yoktur.
- "Hakkı", "sırrı", "zanlı", "hissi", "kanlı" gibi kelimelerde türeme olayı vardır.
- "Üçgen", "dörtgen", "beşgen" gibi kelimelerde sertleşme olmamıştır.
- 18:03Ödüllü Soru
- Videoda "reddetti" kelimesinde kaç tane ses olayı olduğu sorulmuştur.
- "Reddetti" kelimesinde üç ses olayı vardır: "d" harflerinin yan yana gelmesiyle türeme, "t" harflerinin yan yana gelmesiyle benzeşme ve "d" ile "t" arasındaki yumuşama.
- Videoda en çok yorum yapan ve abone olan beş kişiye ders notu hediye edilecektir.