Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin Türkçe dilbilgisi dersi anlattığı eğitim içeriğidir. Öğretmen, 20. ders olarak yapısı bakımından sözcükleri ele almaktadır.
- Video, yapısı bakımından sözcüklerin üç ana gruba ayrıldığını açıklamaktadır: basit sözcükler, türemiş sözcükler ve birleşik sözcükler. İlk bölümde bu grupların tanımları ve örnekleri verilirken, ikinci bölümde birleşik sözcüklerin oluşum şekilleri, yansıma sözcükler ve birleşik fiiller detaylı olarak incelenmektedir.
- Videoda ayrıca sözcüklerin kök ve eklerinin ayrılması, yapım eki almış sözcüklerin belirlenmesi ve birleşik yapılı sözcüklerin tespiti gibi alıştırmalar da yapılmaktadır. Video, bir sonraki derste devam edileceği bilgisiyle sonlanmaktadır.
- Dilbilgisinde Yapısı Bakımından Sözcükler
- Dilbilgisinde yapısı bakımından sözcükler üç gruba ayrılır: basit sözcükler, türemiş sözcükler ve birleşik sözcükler.
- Basit sözcükler, yapım eki almamış sözcüklerdir ve çekim eki alabilirler ancak bu eki alarak anlamlarını değiştirmezler.
- Türemiş sözcükler, en az bir yapım eki alarak anlamı değişen sözcüklerdir ve bu sözcükler aynı zamanda gövde halindeki sözcüklerdir.
- 00:42Basit Sözcükler Örnekleri
- "Masanın etrafına sandalyeleri koydu" cümlesinde geçen sözcükler (masa, etrafına, sandalyeleri, koydu) çekim eki almıştır ancak anlamlarını değiştirmemiştir.
- "Hayat bize beklenmedik sürprizler hazırladı", "Kar her tarafı ben beyaza boyamış", "Sınıfımız kuzeye bakardı" gibi cümlelerde geçen sözcükler hiçbir şekilde yapım eki almamıştır.
- "Düğünden sonra kimseler görmemişti" ve "Mutfaktan insanı kendinden geçiren kokular yükseliyor" cümlelerinde geçen sözcükler de yapım eki almamıştır.
- 02:34Türemiş Sözcükler Örnekleri
- Türemiş sözcükler, en az bir yapım eki alarak anlamı değişen sözcüklerdir ve çekim eki alabilir veya almayabilirler.
- "Yolda hepimizden daha hızlı yürüyordu" cümlesinde "hızlı" sözcüğü yapım eki almıştır.
- "Çalışan", "sevgi", "karşılanmak" gibi sözcükler yapım ekleri almıştır ve farklı yapıda (fiilden isim, isimden fiil) türemiştir.
- 06:20Birleşik Sözcükler
- Birleşik sözcükler, birden fazla sözcüğün bir araya gelerek yeni bir kavramı karşıladığı sözcüklerdir.
- "Neasıl", "demirbaş", "Afyonkarahisar" gibi sözcükler iki farklı sözcüğün birleşmesiyle oluşmuştur.
- Birleşik sözcükler, yapılarına göre birleşik isim veya birleşik fiil olmak üzere iki farklı yapıdadır.
- 07:45Birleşik İsimlerin Oluşumları
- Birleşik isimler isim tamlaması yoluyla (denizaltı, hanımeli, çörekotu) oluşabilir.
- Sıfat tamlaması yoluyla (Karadeniz, Yenişehir, Kırkayak, Kırıkkale, Eskişehir) oluşabilir.
- Bir isimli bir fiilin kaynaşmasıyla (bilgisayar, gecekondu, tanksavar) veya iki fiilin kaynaşmasıyla oluşabilir.
- 09:13Birleşik Fiiller
- Birleşik fiiller, iki fiilin kaynaşması şeklinde oluşur ve kulağa hitap eden seslerin ağızdan taklidi yoluyla oluşabilir (şak şak, çanta, çata çat, çatapat, çıt çıt).
- Birleşik fiiller üç farklı şekilde oluşur: isim artı yardımcı eylem şeklinde, kurallı birleşik fiiller ve anlamca kaynaşmış birleşik fiiller.
- Yardımcı eylemde oluşan birleşik fiiller, isim (yardım, yardım, emir) ve yardımcı eylemler (etmek, olmak, kılmak, eylemek, buyurmak) birleşmesiyle oluşur.
- 11:05Kurallı Birleşik Fiiller
- Kurallı birleşik fiiller, iki fiilin belli kalıplarla bir araya gelmesiyle oluşur (e bilmek, e yazmak, e durmak, ek almak, e gelmek, ıı vermek).
- Bu kalıplarla tırmanabilirim, koşu verdi, şaşa kaldık, düşey yazdı gibi fiil artı fiil şeklinde birleşik fiiller ortaya çıkar.
- 12:20Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller
- Anlamca kaynaşmış birleşik fiillerde fiiller gerçek anlamından uzaklaşıp diğer sözcüklerle kaynaşarak yeni bir fiil oluşturur.
- Bu fiiller aynı zamanda deyimleşmiş birleşik fiiller olarak da adlandırılır (kafasına koymak, dert yanmak, eğer uzatmak, el ele vermek).
- 13:45Sözcük Analizi Alıştırmaları
- Silgiler, televizyon, kuraklık, ağaçlardan gibi sözcüklerin kök ve eklerini ayırmak için analiz yapılır.
- Kuraklık, oyuncu, gençlik gibi sözcükler yapım eki almıştır ve yeni bir anlam kazanmıştır.
- Birleşik sözcükler anlam özelliklerine göre gruplandırılır: her iki sözcüğün de anlamını kaybedenler, her ikisinin de anlamını koruyanlar, birinin anlamını kaybedenler.
- 18:47Alıştırmaların Cevapları
- "Bilmekten bilgiyi bilgiden bilgili" sözcüğü birden fazla yapım eki almıştır.
- "Aceleci" sözcüğü yapım eki almış bir gövdedir.
- "Ne için" sözcüğü birleşik yapılıdır ve "suçüstü" ile "birçoğu" sözcükleri birleşik yapılıdır.