Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin Türkçe dilbilgisindeki tamlamalar ve zamirler konularını anlattığı kapsamlı bir eğitim içeriğidir.
- Video, iki ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde tamlamalar konusu ele alınmakta, sıfat tamlaması, isim tamlaması (belirtili, belirtisiz, takısız ve zincirleme tamlamalar) detaylı şekilde açıklanmaktadır. İkinci bölümde ise zamir türleri (kişi zamirleri, dönüşlülük zamiri, işaret zamirleri, belirsiz zamirler, belirsizlik bildiren zamirler, soru zamirleri ve ilgi zamiri) anlatılmaktadır. Video, teorik bilgilerin yanı sıra soru çözümleriyle konuların pekiştirilmesi şeklinde yapılandırılmıştır.
- Videoda her konu için örnekler verilmekte, tamlamaların ve zamirlerin cümle içindeki görevleri açıklanmakta ve sınav sorularında karşılaşabilecek bilgiler sunulmaktadır. Özellikle tamlamaların türleri, zamirlerin işlevleri ve farklı zamir türleri arasındaki farklar örneklerle anlatılmaktadır.
- 00:01Tamlamaların Tanımı
- Tamlamalar, iki sözcüğün veya daha fazlasının bir araya gelerek yine bir kavramı belirtmesi durumudur.
- Tamlamalar isim ve sıfatlarla oluşturulabilir.
- Sıfat kesinlikle isimle birlikte kullanılır.
- 00:42Sıfat Tamlaması
- Sıfat tamlaması, sıfat ve ismin bir araya gelmesiyle oluşur.
- Birden fazla sıfat bir ismi niteleyebilir veya bir sıfat birden fazla ismi niteleyebilir.
- Sıfat bir zamiri de niteleyebilir ve birden fazla sözcük de sıfat öbeği olarak bir tamlama kurabilir.
- 08:02Isim Tamlaması
- Isim tamlaması için en az iki isim gerekir.
- Tamlamalarda tamlayan ve tamlanan olmak üzere iki isim bulunur.
- Tamlayanın ve tamlananın aldığı eklere dikkat edilmelidir; tamlananın aldığı ek iyelik ekidir.
- 13:46Belirtili İsim Tamlaması
- Belirtili isim tamlamasında tamlayan önde, tamlanan sonda yer alır.
- Tamlayanla tamlanan arasına sıfat girebilir.
- Bazı istisnai durumlarda tamlanan önde, tamlayan sona gelebilir.
- 16:55Belirtili İsim Tamlaması
- Belirtili isim tamlamasında tamlayan ve tamlanan ikisi de isim olup, tamlayanı belirtili de ek alır.
- Bazı durumlarda ismin durum eklerinden biri (d, n) belirtili isim tamlamasında in eki yerine kullanılabilmektedir.
- Zamirler de belirtili isim tamlamasında tamlayan veya tamlanan görevini üstlenebilir.
- 20:03Belirtisiz İsim Tamlaması
- Belirtisiz isim tamlamasında tamlayan ek almaz, tamlanan ise ek alır.
- Belirtisiz isim tamlaması genellikle tamlayanın tamlananın neyden yapıldığını veya neye benzediğini belirtir.
- Belirtisiz isim tamlaması bir ismi nitelerken sıfat görevinde kullanılabilir.
- 25:43Sıfat Kullanımı ve Takısız İsim Tamlaması
- Belirtisiz isim tamlamasında sıfat, genellikle tamlayan ve tamlanan arasında yer alır.
- Takısız isim tamlamasında tamlayan ve tamlanan ikisi de isim olup, hiç ek almaz.
- Takısız isim tamlaması, tamlayanın tamlananın neyden yapıldığını veya neye benzediğini belirtir.
- 31:06Zincirleme İsim Tamlaması
- Zincirleme isim tamlamasında en az üç sözcük kullanılır ve tamlamanın içinde başka bir tamlama bulunur.
- Zincirleme isim tamlamasında tamlayan ve tamlanan arasında farklı kombinasyonlar olabilir: tamlayan isim, tamlanan isim tamlaması; tamlayan isim tamlaması, tamlanan isim; tamlayan ve tamlanan da isim tamlaması olabilir.
- 32:54İsim Tamlamaları
- İsim tamlamasında sözcükler arasında bir ilişki ve bütünlük olmalı, birbirini tamamlamalı.
- "Fabrikanın gece bekçisi işten çıkarıldı" örneğinde, "fabrikanın" tamlayan, "gece bekçisi" tamlanan olup, bu bir zincirleme isim tamlamasıdır.
- "Türkiye Cumhuriyeti'nin başkenti Ankara'dır" örneğinde de, "Türkiye Cumhuriyeti" belirtisiz isim tamlaması olup, bu da bir zincirleme isim tamlamasıdır.
- 35:41Zincirleme İsim Tamlamaları
- "Sınav sorularının cevap anahtarı çalınmış" örneğinde, "sınav sorularının cevap anahtarı" dört sözcükten oluşsa da tek bir kavramı oluşturur ve zincirleme isim tamlamasıdır.
- "Küçüğün lastik topu patlamış" örneğinde, "küçük" sıfat olarak görünse de ismin aldığı eki alıyor ve adlaşmış sıfat olarak kullanılmıştır.
- Adlaşmış sıfat, sıfat olarak kullanılan sözcüğün ismin aldığı eki alması veya isimsiz kullanılabilişi durumunda oluşur.
- 38:39Tamlamalar Konusunda Sorular
- İyelik eki kullanılmamış olan cümle "Daha önce"dir, diğerlerinde "benim", "onun", "onların" gibi iyelik eki kullanılmıştır.
- Tamlayan eki görevinde kullanılan cümle "Şiirlerin birkaçını"dir, burada "şirlerin" belirtili isim tamlamasında tamlayan eki görevinde kullanılmıştır.
- Isim tamlaması kullanılmamış olan cümle "Senin içeri girdiğini görünce ne diyeceğini bilemedi"dir, diğerlerinde isim tamlaması bulunmaktadır.
- 41:09Topluluk Adı ve Sıfatlar
- Topluluk adı bir isim tamlamasında tamlanan görevinde kullanılan cümle "Buranın halkı"dir, "halk" topluluk ismi olup tamlanan görevinde kullanılmıştır.
- Yapıcı sıfatlardan farklı olan basit sıfat "Beyaz"dir, diğerlerinde "sararmış", "yanık", "dönek" gibi yapıcı sıfatlar bulunmaktadır.
- Sıfat almış olan isim tamlaması "Siyah kadın giysileri"dir, "kadın giysileri" belirtisiz isim tamlaması olup "siyah" sıfat almıştır.
- 43:24Sayı Sıfatı ve Niteleme Sıfatı
- Sayı sıfatı görevinde olmayan cümle "Bir yer bulup oturduk"dir, burada "bir" belgesiz sıfat görevinde kullanılmıştır.
- Niteleme sıfatı görülmemiş olan cümle "Adana'da"dir, diğerlerinde "güzel", "yeşil", "soğuk", "iyi" gibi niteleme sıfatları bulunmaktadır.
- Tamlayanı düşmüş olan iki at tamlaması vardır: "Benim belim" ve "Benim yüzüm" cümlelerinde tamlayan "benim" düşülmüştür.
- 45:37İsim Tamlamaları Soruları
- Belirtili isim tamlaması, belirtisiz isim tamlaması ve zincirleme tamlama gibi tamlama türleri atasözleri içinde incelenmiştir.
- Tamlayanı zamir olan bir isim tamlaması "Hepimizin başında ölüm vardır" cümlesinde "hepimizin" zamiriyle kullanılmıştır.
- İkileme belirtisiz at tamlaması "Eş-dost ziyaretleri" ifadesinde "eş-dost" ikilemiyle oluşturulmuştur.
- 52:10Zamir Sözcük Türü
- Zamir'in bir diğer adı "adl adl" (ad gibi) olup, cümlede adın yerini tutan sözcük türüdür.
- Zamirler, adların aldığı ekleri (iyelik ve çekim ekleri) alabilir ve aynı şekilde tamlama kurabilirler.
- Zamirler sadece tek bir ismin değil, bir sözcük grubunun da yerini alabilirler.
- 56:18Kişi Zamirleri
- Kişi zamirleri (şahıs adları) yani kişi adlarının yerini tutarlar.
- Tekil kişi zamirleri: ben, sen, o; çoğul kişi zamirleri: biz, siz, onlar'dır.
- "O" zamiri ve "sen" zamiri kullanımda anlam belirsizliği yaratabilir, bu nedenle zamir kullanmamaktan kaynaklanan anlatım bozukluğu söz konusu olabilir.
- 59:21Kişi Zamirleri ve Özel Durumlar
- "Siz" zamiri bazen "sen" yerine saygı belirtmek maksatlı veya topluluğa hitaben kullanılır.
- Türkçe'de "ben" ve "sen" isimlerinde kökte ses değişimi olur; bunlarda "ben" isminin yönelme halinde "bene", "sen" isminin ise "sene" şeklinde kullanılır.
- Kişi zamirleri içinde "kendi" zamiri de yer alır çünkü "kendi" zamiri diğer tüm kişi zamirlerini karşılar: kendim (ben), kendin (sen), kendi (o), kendimiz (biz), kendiniz (siz), kendileri (onlar).
- 1:03:08Dönüşlülük Zamiri
- "Kendi" zamiri kişi zamirlerinin yerine kullanılır ve aynı zamanda o kişi zamirinin anlamını pekiştirme maksadıyla da kullanılabilir.
- Dönüşlülük zamiri tamlamalar içinde yer alabilir, ikileme kurabilir ve cümlelerde farklı görevlerde kullanılabilir.
- "Kendi" zamiri tamlamalarda tamlayan görevinde kullanılır, tamlanan görevinde kullanılmaz.
- 1:06:55İşaret Zamirleri
- İşaret zamirleri, adın yerini işaret yoluyla tutan zamirlerdir ve "bu", "şu", "o", "bunlar", "şunlar", "onlar", "öbürü", "diğeri" gibi sözcüklerdir.
- İşaret zamirleri tamlamalarda tamlayan görevinde kullanılır, tamlanan görevinde kullanılmaz.
- "O" sözcüğü üç farklı şekilde kullanılabilir: kişi zamiri olarak, işaret zamiri olarak ve işaret sıfatı olarak.
- 1:14:45Belirsiz Zamirler
- Belirsiz zamirler, adın yerini belirsizlik bildirerek tutan zamirlerdir.
- "Birçoğu", "bazısı", "bazıları", "kimi", "kimisi", "kimileri", "hepsi", "hiçbiri" ve "şey" belirsiz zamirlerdir.
- "Şey" sözcüğü belirsiz zamir olduğu için her zaman ayrı yazılmalıdır, birleşik olarak yazıldığında yanlışlık vardır.
- 1:17:09Belgisiz Zamirler
- Belgisiz zamirler, belirsizlik bildiren ve ismin yerini tutan sözcüklerdir.
- Belgisiz zamirler ismin aldığı ekleri alabilir ve tamlamalarda görev alabilir.
- "Birçoğumuz" gibi belgisiz zamirler, "komşularımızdan biri" gibi belirtili isim tamlamasında tamlananın yerini tutabilir.
- 1:19:26Belgisiz Zamirler ve Belgisiz Sıfatlar
- Belgisiz zamirler ile belgisiz sıfatlar karıştırılmamalıdır.
- "Bir çokları" gibi belirsizlik durumunda belgisiz zamirdir.
- "Birçok öğrenci" gibi bir isim belirttiğinde belgisiz sıfat olarak kullanılır.
- 1:20:45Soru Zamirleri
- Soru zamirleri, ismin yerini soru yoluyla tutan sözcüklerdir.
- "Ne", "kim", "hangi", "nereye", "kaç", "kaçta" gibi sözcükler soru zamirleridir.
- Soru zamirleri, ismin yerini tutar ve soru bildirir.
- 1:24:32Ki Zamiri
- Ki zamiri üç şekilde kullanılır: bağlaç olarak, sıfat yapan ki olarak ve ilgi zamiri olarak.
- Bağlaç olan ki her zaman ayrı yazılır ve cümlede tek başına bir kelime olarak kullanılır.
- Sıfat yapan ki, kendinden önce bir isim ve kendinden sonra bir isim vardır ve tamlama oluşturur.
- İlgi zamiri olan ki, belirtili isim tamlamasında tamlananın yerini tutar ve cümleden çıkarıldığında yerine bir isim getirilebilir.
- 1:29:38Soru Çözümü
- "O" sözcüğü sıfat ve zamir olarak kullanılır.
- "O saray, o bahçe" ifadesinde "o" işaret sıfatı olarak kullanılmıştır.
- "Bu taş" ifadesinde "bu" sözcüğü işaret sıfatı olarak kullanılmıştır.
- 1:32:28Zamirden Türetilmiş Ad Sorusu
- Soruda "kimsesizlik" kelimesi, "kimsenin" zamirinden türetilmiş bir isimdir.
- Diğer cümlelerde zamirden türetilmiş isim bulunmamaktadır.
- Doğru cevap B şıkkıdır.
- 1:33:28Zamir Kullanılmayan Cümle Sorusu
- Zamir, "senin" gibi bir kelimeyi kaldırıp yerine tamlama ekleyebildiğimiz zamandır.
- Cümlelerde "senin", "dün", "Ali'lerin" ve "dostlarımın" gibi zamirler bulunmaktadır.
- Doğru cevap D şıkkıdır, çünkü "memleketteki" ifadesinde "ki" sıfat yapan bir ek olarak kullanılmıştır.
- 1:35:02Belgesiz Demir Nesne Görevinde Sorusu
- Belgesiz demir nesne görevinde, eyleme "neyi" sorusuyla cevap veren öğedir.
- Cümlelerde belgesiz demir nesne görevinde bir öğe bulunmamaktadır.
- Doğru cevap E şıkkıdır, çünkü "geçen gün ben aldım" cümlesinde belgesiz demir nesne görevinde bir öğe vardır.
- 1:35:59İşaret Sıfatı Sorusu
- İşaret sıfatı, "bu" ve "o" gibi sözcüklerle işaret edilen nesnelere verilen sıfatlardır.
- Cümlelerde "bu" ve "o" sözcükleri işaret sıfatı olarak kullanılmıştır.
- Doğru cevap E şıkkıdır, çünkü tüm cümlelerde işaret sıfatı kullanılmıştır.
- 1:36:54Soru Anlamı Zamir Sorusu
- Soru anlamı bir zamirle sağlanan cümlelerde, zamir yerine başka bir isim getirilebilir.
- "Kim okumak ister" cümlesinde "kim" soru zamiridir.
- Doğru cevap B şıkkıdır.
- 1:38:06Kişi Adı Olarak Kullanılan "O" Sorusu
- "O" sözcüğü kişi adı olarak kullanıldığında, bir ismin yerini tutar.
- Cümlelerde "o" sözcüğü işaret sıfatı olarak kullanılmıştır.
- Doğru cevap B şıkkıdır, çünkü "benden istediği bu değildi" cümlesinde "o" sözcüğü işaret zamiri olarak kullanılmıştır.
- 1:39:19Soru Zamiri Sorusu
- Soru zamiri, ismin yerini soru yoluyla tutan zamirdir.
- "Kim koymuş olabilir" cümlesinde "kim" soru zamiridir.
- Doğru cevap B şıkkıdır.
- 1:40:50İkinci ve Üçüncü Tekil Kişi Ait Olma Anlamı Sorusu
- İkinci ve üçüncü tekil kişi ait olma anlamı, "sen" ve "o" zamirlerinden türetilen eklerle verilir.
- Cümlelerde "senin" ve "sizin" ekleri ikinci ve üçüncü tekil kişi ait olma anlamını vermektedir.
- Doğru cevap C şıkkıdır.