Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan Türkçe dilbilgisi dersidir. Eğitimci, sözcük türleri konusunu detaylı şekilde anlatmaktadır.
- Video, sözcük türlerinin sekiz ana kategorisini tanıtarak başlıyor ve özellikle isim türünü ele alıyor. İlk bölümde isim türleri cins isim, özel isim, somut isim, soyut isim, tekil isim, çoğul isim, topluluk isim, basit isim, türemiş isim ve birleşik isim olarak sınıflandırılıyor. İkinci bölümde ise birleşik adların oluşumlarına göre incelenen başlıklar, anlam kayması, tür kayması ve ses değişimi gibi durumlar örneklerle açıklanıyor.
- Eğitimci, isim türlerini iki videoda anlatacağını belirtiyor: ilk videoda isim türleri, ikinci videoda ise isim tamlamaları ele alınacağını söylüyor. Video, adların sınıflandırılması, küçültme ve ad yapısı konularının bir sonraki videoda ad tamlamaları kapsamında ele alınacağı bilgisiyle sonlanıyor.
- 00:10Sözcük Türleri
- Sözcük türleri, sözcükte yapı kadar önemli ve soru gelme ihtimali yüksek bir konudur.
- Sözcük türleri sekiz kategoriye ayrılır: isim, zamir, sıfat, zarf, edat, bağlaç, ünlem ve eylem.
- Her sözcük türü ayrı bir videoda anlatılacak, isimler ise iki videoya bölünerek önce isim özellikleri, sonra isim tamlamaları ele alınacaktır.
- 00:53İsim Türleri
- İsim, dilde varlığın karşılığı olan sözcük türüdür ve mak-mek mastar eki getirebildiğimiz sözcüklerdir.
- Varlıklara verilişlerine göre isimler cins isim ve özel isim olmak üzere ikiye ayrılır.
- Cins isim bir türün bütün varlıklarını karşılar (şehir, kedi), özel isim ise bir türün sadece tek bir varlığın karşılığıdır (Ankara, Boncuk).
- 02:23İsim Kategorileri
- Varlıkların niteliğine göre isimler somut ad ve soyut ad olmak üzere ikiye ayrılır.
- Somut adlar beş duyudan en az biriyle algılanabilen varlıklardır (rüzgar, kalem, su, hava).
- Soyut adlar beş duyudan hiçbiriyle algılanamayan varlıklardır (rüya, korku, sevgi, sevinç).
- 03:08İsim Sayıları
- Varlıkların sayılarına göre isimler tekil, çoğul ve topluluk adı olmak üzere üçe ayrılır.
- Tekil isim çoğul eki almayan isimlerdir (ağaç).
- Çoğul isim çoğul eki alan isimlerdir (ağaçlar).
- Topluluk adı çoğul eki almadığı halde çoğulluk anlamı taşıyan isimlerdir (orman).
- 04:10Küçültme Eki
- Adlarda en çok kullanılan küçültme eki cik, cuk, caz, ca, cımsı, irak, sısı gibi eklerdir.
- Küçültme eki eklendikleri ada küçültme anlamı katabilir, ayrıca küçümseme, acıma, sevgi gibi farklı anlamlar da katabilir.
- Küçültme ekini alan her sözcük küçültme adı olmaz, bazen sıfat veya zarf olabilir.
- Küçültme ekini alan sözcük kalıcı bir adı da olabilir (maymuncuk).
- 06:44İsim Yapısı
- Yapısına göre adlar basit isim, türemiş isim ve birleşik isim olmak üzere üç başlık altında incelenir.
- Basit isim yapım eki almayan, çekim eki alabilen sözcüklerdir (göz, evler, kalemin).
- Türemiş isim yapım eki alıp yeni bir sözcük olan isimlerdir (gözlük, yapıt, sevinç).
- Birleşik isim ise sözcükte yapıda birleşik sözcüklerin isim karşılığıdır.
- 08:55Birleşik Adların Oluşumlarına Göre Gruplanması
- Birleşik adlar belirtisiz zat tamlaması, sıfat tamlaması, bir isim ve bir fiilin kalıplaşmasıyla, iki fiilin birleşmesiyle oluşabilir.
- Belirtisiz zat tamlaması biçiminde oluşan birleşik adlar: ne eli hanımeli, ne başı yüzbaşı, ne sırtı balık sırtı.
- Sıfat tamlaması biçiminde oluşan birleşik adlar: akciğer, nasılciğer, karaciğer, nasılsöz, önsöz, önyargı.
- 10:43Birleşik Adların Oluşumunda Olan Değişimler
- Birleşik adlar oluşurken sözcükler anlam kaymasına uğrayabilir; her iki sözcükte, birinci sözcükte veya ikinci sözcükte anlam kaybı olabilir.
- Tür kayması, birleşik sözcüğü oluşturan sözcüklerden en az birinin türünün değişmesidir; isimken fiil olması veya fiilken isim olmasıdır.
- Birleşik adlar oluşurken ses değişimi olabilir; iki sözcüğün birinden bir tane veya iki tane ses düşebilir.