Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin Türkçe dilbilgisi dersi formatında sıfatlar konusunu anlattığı eğitim içeriğidir.
- Video, sıfatların temel özelliklerini açıklayarak başlıyor ve sıfatların iki ana kategorisini detaylı olarak inceliyor: niteleme sıfatları ve belirtme sıfatları. Niteleme sıfatları bölümünde adların durumunu, biçimini ve renklerini gösteren sıfatlar, fiiller ve fiilimsileri niteleyen sıfatlar ele alınırken, belirtme sıfatları bölümünde işaret sıfatları, sıfat yapan ki, adlaşmış sıfatlar, belgisiz sıfatlar, sayı sıfatları ve soru sıfatları inceleniyor.
- Video ayrıca sıfatların yapılarına göre sınıflandırılmasını da ele alıyor: basit sıfatlar, türemiş sıfatlar ve birleşik sıfatlar (anlamca kaynaşmış ve kurallı birleşik sıfatlar). Kurallı birleşik sıfatların nasıl oluştuğu, bitişik ve ayrı yazılması durumları örneklerle açıklanmakta ve konuyla ilgili soru çözümleriyle sonlanmaktadır.
- 00:06Sıfatların Tanımı ve Özellikleri
- Sıfatlar, isimleri niteleyici ve belirtici sözcüklerdir.
- Sıfatlar tek başlarına birer isimdir, ancak sıfatlık özelliği cümle içinde kazanılan geçici bir gramatik görevdir.
- Her sıfat bir isimdir ama her isim sıfat olamaz; sıfatlar çekim eki almaz, isme gelen eki alırsa adlaşmış olur.
- 03:03Sıfat Tamlaması
- Sıfatın olduğu her yerde sıfat tamlaması vardır.
- Sıfat tamlaması bir sözcük grubu başlığıdır ve içindeki sözcükler bir bütündür, ayrı ayrı düşünülemez.
- Örneğin "kırmızı elma" ifadesinde "kırmızı" ve "elma" bir bütündür ve ayrı ayrı düşünülemez.
- 04:04Niteleme Sıfatları
- Niteleme sıfatları, varlıkların yapılarında bulunan özellikleri gösterir.
- Niteleme sıfatlarını bulmak için isme "nasıl" sorusunu sorarız.
- Niteleme sıfatları adların durumunu, biçimini ve renklerini niteleyerek gösterir.
- 06:13Niteleme Sıfatlarının Kullanımı
- Niteleme sözcükleri eylemi (fiili veya fiilimsiyi) nitelerse zarf sözcük türünü verir.
- Niteleme sıfatlarının önüne "kadar", "daha", "pek çok" gibi sözcükler getirilerek sıfatların anlamını pekiştiririz veya derecelendiririz.
- Niteleme sıfatları pekiştirme ekleri (mprs) alabilir, ikileme yoluyla pekiştirilebilir ve küçültme ekleri alabilir.
- 10:29Ünvan Sıfatları
- Ünvan sıfatları (san sıfatları) hem ismin önüne hem sonuna gelebilir.
- Örneğin "Sultan Selim", "Halit Paşa" ve "Gazi Mustafa Kemal Paşa" ifadelerinde ünvan sıfatları ismin her iki tarafına da konulabilir.
- 11:13Belirtme Sıfatları
- Belirtme sıfatlarının ilk başlığı işaret sıfatlarıdır ve "şu, bu, o" gibi sözcüklerdir.
- İşaret sözcükleri ismin yerini tutarsa zamir, ismin yerini tutmayıp işaret bildiren sözcük önüne isim alırsa işaret sıfatı ortaya çıkar.
- İşaret sıfatları belirttikleri adların yerini tutarsa zamir olur, örneğin "o çocuğu göremedim" cümlesinde "o" sıfat, "sınavda onu göremedim" cümlesinde ise zamirdir.
- 13:10Sıfat Yapan Ki ve Adlaşmış Sıfatlar
- Sıfat yapan "ki" sonuna getirildiği adlardan sıfat ortaya çıkarır, örneğin "havadaki nem" cümlesinde "havadaki" sıfat yapan "ki" ile kurulmuştur.
- İşaret sıfatı "ki" ekiyle kurulmuş sıfatlar, önündeki at düştüğünde adlaşarak sıfat tamlaması oluşturur, örneğin "çukur'daki adam" cümlesinde "çukur'daki" adlaşmış sıfattır.
- Sıfatlar ek almaz, ancak adlaşmış sıfatlar adın yerine sıfat kalıbıyla cevap verir, örneğin "kötü insanlar" yerine "kötüler" kullanılır.
- 15:18Belgisiz Sıfatlar
- Belgisiz sıfatlar, zamirlerde belirsizlik anlatırken ismin yerini belirsizlikle tutarsa belgisiz zamir olur.
- Belirsizlik ifade eden sözcük isimle beraber kullanırsak ortaya sıfat çıkar, örneğin "bazıları" belgisiz zamir, "bazı öğrenciler" cümlesinde ise sıfattır.
- Belgisizlik ifade eden sözcükler ismin yerini tutarsa zamir, ismin yerini tutarsa sıfat ortaya çıkar.
- 17:04Sayı Sıfatları
- Sayı sıfatları asıl sayı sıfatı, sıra sayı sıfatı, kesir sayı sıfatı, topluluk sayı sıfatı ve üleştirme sayı sıfatı olmak üzere beş ana başlıkta incelenir.
- Asıl sayı sıfatları varlıkların kesin sayısını belirten sıfatlardır, örneğin "iki ekmek", "üç soğan" gibi ifadeler.
- Sıra sayı sıfatları varlıkların sırasını belirten sıfatlardır ve "inci" ekiyle yapılır, bu bir yapım ekidir ve sözcüğü türemiş hale getirir.
- 18:24Diğer Sayı Sıfatları
- Kesir sayı sıfatları varlıkların sayılarını kesirli olarak ifade eder, örneğin "çeyrek altın", "yarım elma" gibi ifadeler.
- Üleştirme sayı sıfatları adın gösterdiği nesnenin sayısal dağıtımını belirtir ve "er", "er", "er" gibi yapım ekleriyle yapılır, bu da türemiş sıfatlardır.
- Topluluk sayı sıfatları "z" yapım eki ile yapılır, örneğin "üçüz bebek", "ikiz çocuk" gibi ifadeler.
- 19:40Soru Sıfatları
- Soru sıfatları ismi isme soru sorarak önüne bir isim gelerek ortaya çıkar, örneğin "ne iş", "hangi ev", "nasıl bir elbise" gibi soru kalıpları.
- Soru sıfatlarına verilen cevapta sıfat kalıbıyla beraber cevap şeklinde döner, örneğin "apartmanın beşinci katında oturuyorum" cümlesinde "beşinci" sıfatla beraber cevap verilmiştir.
- "Ne tür kitapları seviyorsun", "nasıl bir araba alacaksın", "ne kadar ağaç dikeceksin" gibi ifadeler soru sıfatlarıyla soruyu sorar.
- 20:50Sıfat Tamlaması
- Sıfat tamlaması, sıfat ve adın bir kelime grubu oluşturmasıdır ve sıfatın olduğu her yerde bir sıfat tamlaması vardır.
- Sıfat tamlaması bölme, parçalama işlemi uygulanamaz, bir bütün olarak görülmelidir.
- Sıfat tamlamalarında sıfat tamlayan kısmındadır, isim tamlanan kısmındadır ve sıfat tamlamalarında sıfat ya da ad birden fazla olabilir.
- 22:42Sıfatların Yapılarına Göre Sınıflandırılması
- Sıfatlar yapılarına göre basit, türemiş ve birleşik sözcükler olarak sınıflandırılır.
- Basit sıfat, yapım eki almamış ve çekim eki de alamayan kök halindeki sıfattır.
- Türemiş sıfat, en az bir yapım eki almış sıfattır.
- 23:40Birleşik Sıfatlar
- Birleşik sıfatlar ikiye ayrılır: anlamca kaynaşmış birleşik sıfatlar ve kurallı birleşik sıfatlar.
- Anlamca kaynaşmış birleşik sıfatlar bitişik yazılır, örneğin "uyurgezer".
- Kurallı birleşik sıfatlar, bir isim tamlamasında isim olan kısıma belirli ekler getirilerek yapılır ve ayrı yazılır.
- 25:25Kurallı Birleşik Sıfatların Oluşum Yolları
- Kurallı birleşik sıfatlar, taksız at tamlamasında tamlanan eki getirilerek oluşabilir, örneğin "ipek gömlekli adam".
- Kurallı birleşik sıfatlar, bir sıfat tamlamasında atla sıfatın yeri değiştirilerek de oluşturulabilir, örneğin "mavi gömlekli adam".
- Kurallı birleşik sıfatlar, bir sıfat tamlamasında ismi başa alıp isme üçüncü tekil iyelik eki getirerek de oluşturulabilir.
- 27:15Örnek Sorular
- İlk soruda "her zamanki gibi bir sabah" ifadesinde ilgi ekiyle türemiş sıfat, ikileme ile oluşmuş sıfat, belgesiz sıfat ve işaret sıfatı bulunurken sayı sıfatı yoktur.
- İkinci soruda "işleyen demir" ifadesinde fiilimsi ekleri yapım ekleri olduğu için bu yolla yapılmış bir sıfattır.