Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin Koray adlı öğrencisiyle birlikte Türkçe dilbilgisi dersi verdiği eğitim içeriğidir.
- Video, fiiller konusunu kapsamlı şekilde ele almaktadır. İlk olarak fiil ile isim arasındaki farklar açıklanmakta, ardından fiillerin kılıç fiilleri, durum fiilleri ve oluş fiilleri olarak üç ana kategoride incelenmesi yapılmaktadır. Daha sonra fiil kipleri (haber kipleri ve dilek kipleri) detaylı olarak anlatılmakta ve her kip için örnekler verilmektedir. Son bölümde ise fiil kipleri ve şahıs çekimleri (birinci tekil, ikinci tekil, birinci çoğul, ikinci çoğul, üçüncü tekil ve üçüncü çoğul) örneklerle açıklanmaktadır.
- Videoda ayrıca fiillerin olumsuz hale getirilmesi, dilek kipinin şart kipi olarak da kullanılabilmesi ve Türkçe'de bir sözcüğün fiil olabilmesi için mutlaka kip alması gerektiği gibi önemli konular da işlenmektedir.
- Fiil Kavramı ve İsim ile Farkı
- Fiiller konusu geniş kapsamlı bir konu olup, ilk aşamada fiillerdeki kip, zaman ve şahıs kavramlarından bahsedilecek.
- Fiiller genellikle cümlede yüklem görevini üstlenirler ve iş, oluş, hareket bildiren sözcüklerdir.
- Fiiller ile isimler arasındaki temel fark, fiillerin iş, oluş, hareket bildirmesi ve olumsuzlanabilmesi, isimlerin ise olumsuzlanamamasıdır.
- 01:24Fiillerin Türleri
- Fiiller bildirdikleri hareketin niteliğine göre kılıç fiilleri (iş fiilleri), durum fiilleri ve oluş fiilleri olmak üzere üçe ayrılır.
- Kılıç fiilleri (iş fiilleri), gerçekleşmesi için nesneye ihtiyaç duyulan fiillerdir ve önüne "onu" getirilebilir.
- Durum fiilleri, öznenin içinde bulunduğu durumu bildirir ve nesneye gerek duymaz.
- Oluş fiilleri, bir durumdan başka bir duruma geçişi ifade eder ve zamana bağlı olarak niteliksel bir değişim söz konusudur.
- 02:48Fiil Türleri Örnekleri
- "Dün gece hep beraber yukarı taşıdık" cümlesinde "taşıdık" fiili kılıç fiilidir çünkü nesne gerektirir ve iş bildirir.
- "İki gündür o çocuğa ağlıyor" cümlesinde "ağlıyor" fiili durum fiilidir çünkü nesne gerektirmez ve öznenin içinde bulunduğu durumu bildirir.
- "Saçların kısa sürede uzayacak" cümlesinde "uzayacak" fiili oluş fiilidir çünkü zamana bağlı olarak niteliksel bir değişim söz konusudur.
- 07:29Kip Kavramı
- Türkçede bir sözcüğün fiil olabilmesi için mutlaka kip alması gerekir.
- Kip, fiillere gelen eklerdir ve zaman anlamı, gereklilik, istek, şart gibi anlamlar katabilir.
- Kipler ikiye ayrılır: haber kipleri ve dilek kipleri.
- 08:10Fiil Kipleri
- Fiil kipleri, fiile zaman, istek, şart, emir ve gereklilik gibi anlamlar katar.
- Haber kipleri (bildirme kipleri) fiile zaman anlamı katar ve beş farklı zaman eki vardır.
- Geniş zaman eki "-yor" veya "-mek" şeklinde kullanılır ve şimdiki zaman anlamına gelir.
- 09:44Geçmiş Zaman Kipleri
- Geçmiş zaman iki şekilde ayrılır: görülen (bilinen) geçmiş zaman ve duyulan geçmiş zaman.
- Görülen geçmiş zaman, şahit olduğumuz eylemleri ifade eder (çöktünüz).
- Duyulan geçmiş zaman, başkasından duyduğumuz eylemleri ifade eder (atmışsın).
- 11:11Gelecek Zaman ve Diğer Kipler
- Gelecek zaman eki "-ecek" şeklinde kullanılır ve gelecekte gerçekleşecek eylemleri ifade eder (düşecekler).
- Geniş zamanın olumsuzu "-mem" şeklinde olurken, diğer zaman kiplerinin olumsuzları "-mediniz" veya "-atmamışsın" şeklinde olur.
- Şimdiki zaman eki "-yor" yerine "-mekte" eki de kullanılabilir (koşmaktayım).
- 12:14Dilek Kipleri
- Dilek kipleri zaman anlamı dışında fiile istek, şart, emir ve gereklilik gibi anlamlar katar.
- Dilek kipleri dört farklı şekilde ayrılır: istek kipi, şart kipi, gereklilik kipi ve emir kipi.
- İstek kipi "-ea" eki ile ifade edilir ve istek anlamı katar.
- 14:03Şart ve Gereklilik Kipleri
- Şart kipi "-sa" eki ile ifade edilir ve istek anlamı katsa bile şart kipi olarak kabul edilir.
- Gereklilik kipi "-malısın" eki ile ifade edilir ve gereklilik anlamı katar.
- Emir kipinin ortak bir eki yoktur, anlamdan çıkartılır ve şahıs ekleri alır (hemen dışarı çık, ödevlerinizi yapın).
- 18:13Türkçe Fiil Kipleri ve Şahısları
- Görülen geçmiş zaman birinci tekil şahısa göre çekimlenmiş bir tekil fiil olarak "yaktım" örneğinde gösterilmiştir.
- Fiiller olumsuz hale getirildiğinde Türkçe'de "-m" eki getirilir, örneğin "yaktım" olumsuz hali "yakmadım" olur.
- Fiillerin kipleri ve şahısları cümle içinde tespit edilirken, fiilin zaman anlamı katıp katmadığı önemlidir.
- 19:05Fiil Kipleri ve Şahısları Örnekleri
- "İzleyelim" fiili dilek kipi ve birinci çoğul şahısa göre çekimlenmiştir.
- "Dökülüyorsunuz" fiili haber kipi, şimdiki zaman ve ikinci çoğul şahısa göre çekimlenmiştir.
- "Konuşacaklar" fiili haber kipi, gelecek zaman ve üçüncü çoğul şahısa göre çekimlenmiştir.
- 20:23Diğer Fiil Kipleri ve Şahısları
- "İzlesen" fiili dilek kipi ve ikinci şahısa göre çekimlenmiştir, "keşke hocalara geldik düzenli izlesen sınavda başarılı olursun" örneğinde kullanılmıştır.
- "Çalışır" fiili haber kipi, geniş zaman ve üçüncü tekil şahısa göre çekimlenmiştir.
- "Bulunmalıyız" fiili dilek kipi, gereklilik ve birinci şahısa göre çekimlenmiştir.
- 21:53Fiil Kipleri ve Şahısları Test Soruları
- "Anlatmışsın" fiili haber kipi, duyulan geçmiş zaman ve ikinci tekil şahısa göre çekimlenmiştir.
- "Git" fiili dilek kipi ve emir kipi olarak kullanılmıştır, zaman anlamı katmadığı için dilek kipi olarak değerlendirilmiştir.
- Fiillerin kipleri ve şahısları cümle içerisinde tespit edilirken, zaman anlamı katıp katmadığı ve anlamsal olarak hangi kip olduğu dikkate alınmalıdır.