Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Kadir Gümüş tarafından sunulan bir Türkçe dilbilgisi dersidir. Videoda öğretmen, Çiçek Hanım, Gökhan Hoca, Görkem Hoca ve Duygu Hanım gibi yayınevinin emektarları ile birlikte öğrencilere ders anlatmaktadır.
- Video, fiil çekimi ve yapıları konusunu kapsamlı şekilde ele almaktadır. İlk olarak basit çekimli ve bileşik çekimli fiiller arasındaki farklar açıklanmakta, ardından ek fiillerin görevleri (basit çekimli fiilleri bileşik çekimli fiillere dönüştürme ve ismi yüklem yapma) örneklerle anlatılmaktadır. Son bölümde ise fiil yapıları (basit, türemiş, birleşik) ve çekimler detaylı olarak incelenmektedir.
- Videoda "gelmek", "yapmak", "bilmek" gibi fiiller üzerinden örnekler verilmekte, "dir", "dirdir", "miş", "meli" gibi eklerin kullanımı açıklanmakta ve yapı ile çekim kavramlarının farkı vurgulanmaktadır. Ayrıca, hikaye birleşik çekimi, rivayet birleşik çekimi ve şartlı birleşik çekimi gibi özel durumlar da ele alınmaktadır.
- 00:07Fiil Çekimi Tanıtımı
- Kadir Gümüş Türkçe öğretmeni, bir önceki videonun devamı olarak fiil çekimi konusunu ele alıyor.
- Fiil çekimi zamanı iki şekilde olur: basit çekimli (zamanlı) fiil ve birleşik çekimli (zamanlı) fiil.
- Öğretmen, öğrencilerin eksiksiz öğrenebilmesi için yayınevinin emektarlarını (grafik bölümü ve sürpriz öğretmenler) davet ediyor.
- 01:52Basit Çekimli Fiil
- Basit çekimli fiil, sadece ve sadece bir tane kip kullanıldığı fiil türüdür.
- Örnek olarak "gelmek" fiili kullanılarak basit çekimli fiil gösteriliyor: geldi, gel, gel, geliyor, gelmeli.
- Basit çekimli fiilin arkasına şahıs eki alınabilir.
- 04:53Birleşik Çekimli Fiil
- Birleşik çekimli fiil, bir fiil ve bir kip kullanıldığı fiil türüdür.
- İki kip ard arda gelmez, araya "i" ek fiili gelir.
- "Gelmeli idi" örneğinde, "gelmeli" basit çekimli fiil, "idi" ise ek fiil olarak kullanılmıştır.
- 09:20Ek Fiil ve Örnekler
- Ek fiil, kiplerin yan yana gelmesini sağlayan bir unsurdur.
- "Gelmeliydi" örneğinde, "gelmeli" basit çekimli fiil, "iydi" ise ek fiil olarak kullanılmıştır.
- Ek fiil, fiil çekiminde önemli bir rol oynar ve Türkçe'de "i" ek fiilinin düşmesi günümüzde yaygın bir durumdur.
- 13:34Fiil Çekimleri Hakkında Bilgiler
- İki kip içeren fiiller "birleşik çekimli fiil" olarak adlandırılır.
- İki kip içermeyen fiiller "hikaye birleşik çekim" olarak adlandırılır.
- İkinci kip içeren fiiller "rivayet birleşik çekim" olarak adlandırılır.
- İki kip içeren fiiller "şartlı birleşik çekim" olarak adlandırılır.
- 17:01Fiil Çekimleri Örnekleri
- "Adamı buraya çağır" cümlesinde "çağırdı" basit çekimli fiildir.
- "Seni çok sevmişti" cümlesinde "sevmişti" birleşik çekimli fiildir.
- Birleşik çekimli fiillerde iki kip bulunur ve ikinci kip "miş" veya "mişse" şeklinde olabilir.
- 18:45Çekimli Fiillerin Tanımı ve Özellikleri
- Çekimli fiiller, iki kip içeren fiillerdir ve "yapmalıdır", "yapmıştır" gibi örneklerle gösterilir.
- "Dır" eki, fiilin arkasına gelirse bildirme eki olarak geçer ve duruma göre kesinlik veya olasılık bildirir.
- Bileşik çekimlere soru edatı (mi/mı) girebilir ve bu durumda fiil bileşik çekimini korur.
- 22:07Basit ve Bileşik Çekimli Fiillerin Ayırımı
- Fiili iyi ayırmak önemlidir; bir çekimde araya mutlaka iyi girer.
- Basit çekimli fiillerde sadece bir kip kullanılırken, bileşik çekimli fiillerde iki kip kullanılır.
- Fiil yapım ekleri (mak, -mek) basit çekimli fiillerde kullanılırken, geniş zamanın hikayesi bileşik çekimli fiillerde kullanılır.
- 24:40Örneklerle Çekimli Fiillerin Analizi
- "Koştum" basit çekimli fiil, "seni görmemeliyim" basit çekimli fiil, "onu görürsen bana haber vermelisin" bileşik çekimli fiil örneğidir.
- "Şeftalileri de satacakmış" bileşik çekimli fiil, "onu bu evde görecekti ama görmedi" bileşik çekimli fiil örneğidir.
- "Gecikti" basit çekimli fiil, "gelmiştir" bileşik çekimli fiil örneğidir.
- 32:18Ek Fiilin Kullanımı
- Ek fiil, iki görevde kullanılır.
- Ek fiilin Türkçe'de kaç görevi olduğu belirtilmemiştir.
- 32:51Ek Fiilin Birinci Görevi
- Ek fiilin birinci görevi basit çekimli fiilleri birleşik çekimli fiil yapmaktır.
- Basit çekimli fiiller (yapmak, bilmek, gelmek) birleşik çekimli fiillere dönüştürülür.
- Ek fiilin birinci görevinde "iyi" eki kullanılır ve bu eki kip gelirken araya gelir.
- 35:16Ek Fiilin Birinci Görevinin Örnekleri
- "Yapacak" fiili "yapacak idi", "yapsa idi", "bilmeli imiş", "bilecek imiş", "gelmeli ise" şeklinde birleşik çekimli fiillere dönüştürülür.
- Bu birleşik çekimli fiillerde "iyi" eki zamanla düşer ve farklı kipler oluşur.
- Tüm bileşik çekimli fiillerde matematik ve ek fiil vardır.
- 37:09Ek Fiilin İkinci Görevi
- Ek fiilin ikinci görevi isimleri veya isim soylu sözcükleri yüklem yapmaktır.
- "İyi" eki bir isme gelerek yüklem yapar ve bu ek fiilin görülen geçmiş zamanı olarak geçer.
- Ek fiilin ismi yüklem yapma görevinde kullandığı zaman olumsuz değildir ve "değil" eki düşmez.
- 39:23Ek Fiilin İkinci Görevinin Örnekleri
- "Kalem" ismi "ben bir kalem idim", "sen bir kalem idi", "o bir kalem idi", "biz eskiden bir kalem", "siz eskiden bir kalem idiniz", "onlar eskiden bir kalem idiler" şeklinde yüklem yapılır.
- "Gamze" ismi "karşıdan gelen kız gamze idi" şeklinde yüklem yapılır.
- Ek fiilin ismi yüklem yapma görevinde "iyi" eki düşer ve isim yüklem olur.
- 43:23Ek Fiilin Görevi
- Ek fiil, ismi yüklem yapmak için kullanılır ve ismin sonuna direkt kipe gelemediği için ek fiil alır.
- Ek fiilin olumsuz hali "değil" ile ifade edilir ve ismin sonuna "imiş", "imişsin", "imiş", "imişiz", "imişsiniz", "imiş" şeklinde eklenir.
- Ek fiilin geniş zamanı "dir" veya "dır" şeklinde kullanılır ve ismin sonuna "dir", "dirsin", "dir", "diriz", "dirsiniz", "dirler" şeklinde eklenir.
- 47:45Ek Fiilin Zaman Dilimleri
- Ek fiilin görülen geçmiş zamanı "imiş", "imişsin", "imiş", "imişiz", "imişsiniz", "imiş" şeklinde kullanılır.
- Ek fiilin geniş zamanı "dir" veya "dır" şeklinde kullanılır ve ismin sonuna "dir", "dirsin", "dir", "diriz", "dirsiniz", "dirler" şeklinde eklenir.
- Ek fiilin geniş zamanı "dir" veya "dır" şeklinde kullanılır ve ismin sonuna "dir", "dirsin", "dir", "diriz", "dirsiniz", "dirler" şeklinde eklenir.
- 50:08Ek Fiilin Görevleri
- Ek fiil, iki kipin arasına gelerek çekim yapar ve ismi yüklem yapar.
- Ek fiil, ismin arkasına gelerek yüklem yapar ve olumsuz hali "değil" ile ifade edilir.
- Ek fiil, zamirlerde de ismi yüklem yapar ve "oydu", "dir" gibi şekillerde kullanılır.
- 55:54Ek Fiil ve Fiil Çekimi
- Geniş zaman fiillerinde ek fiil kullanılır ve iki kip arasında yer alır.
- Ek fiilin birinci görevi birleşik çekim yapmaktır, ikinci görevi ise ismi yüklem yapmaktır.
- Fiil çekiminde ek fiil, fiil kökünün çekimini yapar ve fiil kökünün anlamını değiştirmez.
- 1:00:28Fiil Yapıları
- Fiiller basit yapılı, türemiş yapılı ve birleşik yapılı olabilir.
- Basit yapılı fiil, yapım eki almamış fiildir ve çekimi ister alsın ister almasın değişmez.
- Türemiş yapılı fiil, yapım eki almış fiildir ve anlamı değiştirir.
- 1:03:16Birleşik Yapılı Fiiller
- Birleşik yapılı fiil, en az iki sözcükten oluşmuş fiildir.
- Yardımcı fiille kurulan birleşik fiiller (etmek, olmak, eylemek, kılmak) ve ünlü düşmesi veya türeme olan fiiller bitişik yazılır.
- Anlamca kaynaşmış birleşik fiiller, anlamını kaybederek yeni anlam kazanmış fiillerdir (ele avuca sığmadı, kulak kesildi, göz koydu).
- Kurallı birleşik fiiller, belli kurallara göre yapılan fiillerdir (alabilmek, kazanabilirim).
- 1:09:12Fiil Yapıları
- Sürerlik fiilleri (bakakalmak, durmak, gelmek, kalmak) süreklilik anlamını verir.
- Tezlik fiilleri (yapivermek) acele anlamını verir.
- Yaklaşma fiilleri (düşey yazmak) neredeyse olma anlamını verir.
- 1:11:52Fiil Yapılarının Belirlenmesi
- Fiillerin yapısı, sözcüğün kök tarafına bakılarak belirlenir.
- Basit yapılı fiiller, yapım eki almamış fiillerdir.
- Türemiş yapılı fiiller, fiil kökünden fiil yapım eki almış fiillerdir.
- 1:12:53Bileşik Yapılı Fiiller
- Bileşik yapılı fiiller, isim artı etimek, elemek, olmak, kılmak gibi yardımcı fiille kurulan fiillerdir.
- Anlamca kaynaşmış bileşik fiiller, kulağa verilen anlamca birleşmiş fiillerdir.
- Yeterlilik olumsuzları (kazanamamak, başaramamak) bileşik yapılı fiillerdir.
- 1:14:03Yapı ve Çekim Farkı
- Yapı ve çekim eşit değildir; yapı sözcüğün kök tarafına bakılarak, çekim ise arkasına gelen eki bakarak belirlenir.
- Bir tane eki olan fiiller basit çekimli, iki tane eki olan fiiller bileşik çekimli olarak adlandırılır.
- Yapı sorulduğunda sözcüğün kendisine, çekim sorulduğunda ise arkasına gelen eki bakılır.
- 1:21:07Fiil Yapıları ve Çekimleri
- Fiil yapıları ve çekimleri arasındaki farklar açıklanıyor; basit yapılı fiil yapım eki almamış fiil, basit çekimli fiil ise bir kip eki almış fiil olarak tanımlanıyor.
- Birleşik yapılı fiiller (yardım etmek, eylemek, olmak, kılmak) ve bileşik fiiller (yapabilmek, e bilmek, olumsuzu ama getiriyoruz, yapamamak) örnekleri veriliyor.
- Birleşik yapılı fiillerin çekiminde iki kip eki aldığı için birleşik çekimli fiil olarak adlandırılıyor, ancak tek kip eki aldığı durumlarda basit çekimli fiil olarak değerlendiriliyor.
- 1:25:16Ödevler ve Deyim
- Öğrencilere fiillerle ilgili etkinlik soru çözümü oynatma listesini, TYT Türkçe soru bankasını, Taktikleri Bilgisi soru bankasını ve paragraftan günlük ödevlerini yapmaları isteniyor.
- "Dolap çevirmek" deyiminin anlamı "hile dalavereli iş yapmak" olarak açıklanıyor.
- Deyimin kökeni, eskiden evlerde haremlik ve selamlık bölümleri arasında çay servisi yapmak için kullanılan dolaplardan geliyor ve bu dolaplar üzerinden gizli haberleşmeler de yapılabiliyordu.