Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin Murat adlı öğrencisiyle birlikte Türkçe dilbilgisinde fiil çatısı konusunu anlattığı eğitim içeriğidir. Öğretmen, okulda hafta boyunca devam eden fiil çatısı konusunu tek videoda anlatmayı amaçlamaktadır.
- Videoda fiil çatısı konusu iki ana başlık altında ele alınmaktadır: öznesine göre fiiller (etken ve edilgen) ve nesnesine göre fiiller (geçişli ve geçişsiz). Öğretmen, her bir çatı türünü örneklerle açıklamakta ve öğrencilerin sık yaptığı hataları vurgulamaktadır.
- Videoda ayrıca gizli özne, gerçek özne kavramları da örneklerle anlatılmakta ve fiillerin cümlede kazandığı anlamın önemi vurgulanmaktadır. "Orkestra dün akşam dokuz senfoniyi çaldı" ve "dün akşam dokuz senfoni çalındı" gibi cümleler üzerinden fiillerin doğru sınıflandırılması gösterilmektedir.
- Fiil Çatısı Konusunun Tanıtımı
- Fiil çatısı konusu, okulda hafta boyunca veya bazen iki hafta boyunca devam eden bir konudur.
- Fiil çatısı konusunu tek videoda halledeceğiz.
- Fiil çatısı denince sadece çekimli fiillerin çatısına bakılmalıdır, isim olan kelimelerin çatısına bakılmamalıdır.
- 01:06Fiil Çatısının İki Başlığı
- Fiil çatısı iki başlıkta incelenir: öznesine göre fiiller ve nesnesine göre fiiller.
- Öznesine göre fiiller etken veya edilgen olabilir.
- Nesnesine göre fiiller geçişli veya geçişsiz olabilir.
- 01:24Etken ve Edilgen Fiiller
- Etken fiil, bir cümlede önce yüklemi bulup, o fiilin öznesine bakarak belirlenir.
- "Orkestra dün akşam dokuz senfoniyi çaldı" örneğinde, orkestra çalma eylemini gerçekleştiren gerçek bir özne olduğu için fiil etkendir.
- "Dün akşam dokuz senfoni çalındı" örneğinde, çalınan senfoni bir iş yapmadığı için sözde bir öznedir ve fiil edilgendir.
- 03:37Geçişli ve Geçişsiz Fiiller
- Geçişli fiil, nesne alabilme özelliğine sahip olan fiildir.
- Geçişsiz fiil, nesne alamayan fiildir.
- "Onu geçen hafta çocuk parkında gördüm" örneğinde, "gördüm" fiili nesne alabilme özelliğine sahip olduğu için geçişlidir.
- "Her akşam saat ondokuz'da eve dönüyorum" örneğinde, "dönüyorum" fiili nesne alamadığı için geçişsizdir.
- 05:34Edilgen Fiiller
- Edilgen fiiller, etken fiillerin l ve n eklerinden birini almasıyla oluşur.
- Etken fiillerde özne aktif olarak işi yaparken, edilgen fiillerde özne başkalarının yaptığı işlemden etkilenir.
- Edilgen fiiller l ve n eki aldığı halde gerçek özneye sahip olabilir, örneğin "kardeşim hazırlandı" cümlesinde özne gerçek öznedir.
- 06:32Özne Türleri
- Gizli özne de açık özne de gerçek öznedir, cümlede yazmasa da işi yapan öznedir.
- Bazı fiiller l ve n eki aldığı halde gerçek özneye sahiptir, örneğin "kardeşim hazırlandı" cümlesinde özne gerçek öznedir.
- Bir fiilin geçişli olabilmesi için nesnenin cümlede sözcük olarak bulunması zorunlu değildir, sadece fiili nesne alıp almadığına bakılır.
- 09:08Fiil Türleri
- Bazı fiiller cümlede kullanıldıkları anlama göre geçişli ya da geçişsiz olabilirler.
- Söz grubu halindeki yüklemleri bütün olarak değerlendirmek, geçişli mi geçişsiz mi olduğuna karar vermek için çok önemlidir.
- Et ve ol fiilleri tek başına fiil değildir, "hasta olmak" gibi fiillerde et ve ol birlikte kullanılır.
- 11:37Öznesine Göre Fiiller
- Etken fiillerde özne işi yapan gerçek bir öznedir, örneğin "çocuk elindeki balonu gökyüzüne bıraktı" cümlesinde çocuk öznedir.
- Edilgen fiillerde özne iş yapan değil, başkalarının yaptığı işten etkilenen varlıktır, örneğin "balonlar masmavi gökyüzüne bırakıldı" cümlesinde balonlar öznedir.
- Nesnesine göre fiiller ya geçişli olur ya da geçişsiz olur, geçişli fiiller nesne alabilme özelliğine sahiptir.
- 13:41Geçişli Fiiller
- "Aldım" fiili geçişli bir fiildir çünkü "onu aldım" diyebiliriz.
- Bir fiilin geçişli olması için cümlede nesne yer alması gerekmez, nesne alabilme özelliğine sahip olması yeterlidir.
- "Okudum" fiili geçişlidir çünkü "onu okudum" diyebiliriz, ancak cümlede nesne yoktur.
- 14:24Geçişsiz Fiiller
- "Uyandım" ve "güldük" fiilleri geçişsizdir çünkü "onu uyandım" veya "onu güldük" anlamsız olur.
- Edilgen fiiller kesinlikle geçişsizdir.
- Fiillerin cümlede kazandığı anlam çok önemlidir; aynı fiil farklı cümlelerde geçişli veya geçişsiz olabilir.
- 16:17Video Kapanışı
- Çatı konusu anlatılmıştır ve izleyicilerden videoyu beğenmeleri ve abone olmaları istenmiştir.