Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmenin öğrencilere Türkçe dilbilgisinde cümlenin türleri konusunu anlattığı eğitim içeriğidir.
- Video, cümlenin türlerine yapısına göre cümleler başlığı altında başlayıp, basit cümleler, birleşik cümleler, sıralı cümleler ve bağlı cümleler olmak üzere dört ana başlık altında detaylı açıklamalar sunmaktadır. İlk bölümde birleşik cümlelerin alt başlıkları (girişik, şartlı, iç içe ve bağlı cümleler) ele alınırken, ikinci bölümde sıralı cümlelerin (bağımsız ve bağımlı) ve bağlı cümlelerin özellikleri ve örnekleri açıklanmaktadır.
- Her bir cümle türü için tanımlar yapılmakta ve günlük hayattan örnekler verilmektedir. Özellikle birleşik cümlelerin alt başlıkları ve sıralı cümlelerin özellikleri üzerinde durulmakta, bağlaçların cümleleri birbirine bağlaması durumunda bağlı cümle olduğu vurgulanmaktadır.
- 00:04Cümlenin Türleri
- Cümlenin türleri konusuna yapısına göre cümleler kısmından başlanıyor.
- Yapısına göre cümleler basit cümleler, birleşik cümleler, sıralı cümleler ve bağlı cümleler olmak üzere dört alt başlıktan oluşur.
- Birleşik cümlelerin alt başlıkları girişik birleşik cümle, şartlı birleşik cümle, iç içe birleşik cümle ve kili birleşik cümle; sıralı cümlelerin alt başlıkları ise bağımsız sıralı cümle ve bağımlı sıralı cümledir.
- 00:48Basit Cümleler
- Basit cümleler tek yükleme olan, tek yargı içeren ve fiilimsi bulunmayan cümlelerdir.
- Yüklemler genellikle cümlelerin sonunda bulunur ancak her zaman değil, cümlenin başında veya ortasında da yer alabilir.
- Örnekler: "Çocukluk arkadaşlarını ve eski evlerini çok özlemiş", "Çocuk annesinin kucağında mışıl mışıl uyuyordu", "Ahmet her zaman çalışkan bir çocuktu", "Kısa bir ayrıldıktan sonra buluştuk tekrar buluştuk".
- 02:31Girişik Birleşik Cümleler
- Girişik birleşik cümleler yan ve temel cümlelerden oluşan, yan cümleleri fiilimsilerden oluşan cümlelerdir.
- Bir cümlede kaç tane fiilimsi varsa o kadar yan cümlesi vardır.
- Örnekler: "İleri geri konuşması herkesi rahatsız etmişti", "Hiçbiriniz düzenli ders çalışmayı bilmiyorsunuz", "Bankta oturan ihtiyardan saati öğrendi", "Seni görünce mutlu oluyorum".
- 04:36Yan Cümlenin Görevi
- Girişik birleşik cümlelerde yan cümle temel cümlenin herhangi bir ögesi olabilir.
- Sorularda "yan cümle hangi görevde kullanılmıştır?" şeklinde gelen sorularda, fiilimsi eki alan sözcüğünün cümlenin hangi ögesi olduğuna dikkat edilmelidir.
- Örnekler: "Bizi görünce tanıdıklarına haber vermiş" cümlesinde "bizi görünce" zarf tümleci görevinde kullanılmıştır; "Bu söylediklerimi hiç dinlemedi" cümlesinde "söylediklerimi" belirtili nesne görevinde kullanılmıştır.
- 06:39Şartlı Birleşik Cümleler
- Şartlı birleşik cümlelerde yan cümlecik temel cümleye şart anlamı katarak bağlanmışsa bu tür cümlelere şartlı birleşik cümle denir.
- Şartlı birleşik cümlelerde yan cümlecik sadece "sa" veya "sa" ile oluşturulur.
- Örnekler: "Hava soğursa paltonu giy", "Beni dikkatli dinlerseniz konuyu anlarsınız", "Kardeşin uyanırsa beni uyarmalısın".
- 08:04İç İçe Birleşik Cümleler
- İç içe birleşik cümleler bir temel cümleyle onun içinde kullanılan bir yardımcı cümleden oluşan cümlelerdir.
- İç içe birleşik cümlelerde yardımcı cümle de bağımsız bir cümledir.
- Bu cümleler tırnak içerisinde ya da sonuna konulacak virgülle belirtilebilir.
- Örnekler: "Annesi oğlum eve erken gel dedi", "Herkes herkes için en doğrusu bu olacak dedi", "Seni her zaman yanımda görmek istiyorum cümlesiyle beni etkiledi".
- 09:41Sıralı Cümleler
- Sıralı cümleler birden fazla yüklemi bulunan, basit ya da birleşik yapılı cümlelerdir.
- Birden fazla cümlenin birbirine virgül veya noktalı virgülle sıralanması sonucu oluşturulan cümlelere sıralı cümleler denir.
- Sıralı cümlelerin en az iki yüklemi vardır ve bu cümlelerin içerisinde fiilimsilerin bulunması bu cümleleri birleşik cümle yapmaz.
- Örnekler: "Demir ıslanmaz, deli uslanmaz", "Güvenme dostuna saman doldurur, postuna", "Ağaca dayanma kurur, adama dayanma ölür".
- 12:06Bağımsız Sıralı Cümleler
- Bağımsız sıralı cümleler, hiçbir ortak ögesi olmayan ard arda sıralanmış cümlelerdir.
- Örnekler: "Güneş doğdu, ortalık aydınlandı" ve "Ağaçların yaprakları sarardı, kış artık geliyor".
- Bu cümlelerde ortak öge bulunmaz, virgülle birbirlerine bağlanır.
- 15:21Bağımlı Sıralı Cümleler
- Bağımlı sıralı cümlelerin bağımsız sıralı cümlelerden tek farkı ortak bir ögeye sahip olmalarıdır.
- Örnekler: "Faruk bugün hastaymış, derse gelmemiş", "Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır" ve "Pilin elbiselerini yıkadı, kuruttu, ütüledi".
- Bu cümlelerde özne veya nesne gibi ortak ögeler bulunur.
- 18:39Bağlı Cümleler
- Bağlı cümleler, aralarında anlam ilgisi bulunan basit veya birleşik cümlelerin bağlaçlarla birbirine bağlanmasıyla oluşur.
- Bağlı cümleler "ama", "fakat", "yalnız", "ve", "veya", "ne", "ne", "hem" gibi bağlaçlarla oluşturulur.
- İçinde bağlaç bulunan her cümle bağlı cümle değildir, önemli olan bağlacın yüklemleri birbirine bağlamasıdır.