Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Türkçe öğretmeni Bülent Kuvvet tarafından sunulan bir eğitim içeriğidir. Öğretmen, öğrencilere hitap ederek Türkçe dilbilgisinde cümlenin yardımcı ögelerini anlatmaktadır.
- Video, cümlenin yardımcı ögelerini üç ana bölümde incelemektedir: nesne, dolaylı tümleç ve zarf tümleci. Her bir yardımcı ögenin tanımı, özellikleri, soruları ve aralarındaki farklar örneklerle açıklanmaktadır. Öğretmen, özellikle nesne ve dolaylı tümleç arasındaki farkları "nereye" sorusunun nasıl belirlediğini vurgulamaktadır.
- Videoda nesne için "neyi, kimi ve nereyi" sorularının sorulması gerektiği, dolaylı tümleç için ise "nereye, nerede, kime, kimde, kimden, neye, neyde, neyden" sorularının sorulması gerektiği anlatılmaktadır. Ayrıca, belirtili ve belirtisiz nesne kavramları, dolaylı tümleçlerin ed, d ve de eklerini alması gerektiği gibi detaylar da örneklerle pekiştirilmektedir.
- 00:06Cümlenin Yardımcı Ögeleri
- Türkçe öğretmeni Bülent Kuvvet, cümlenin ögelerinin ikinci kısmını işlemeye çalışacak.
- İlk videoda cümlenin temel ögeleri (esas unsurları) görülürken, ikinci videoda yardımcı ögeler (nesne, dolaylı tümleç ve zarf tümleci) incelenecek.
- Cümlenin ögelerini bulmak için önce yükleme bulunur, sonra özne için "kim" ve "ne" soruları sorulur.
- 00:49Nesne Kavramı ve Özellikleri
- Nesne, cümlede öznenin yaptığı işten etkilenen varlık ya da kavramları karşıdan kelime veya kelime gruplarıdır.
- Nesne bulmak için "neyi", "kimi" ve bazen "nereyi" soruları sorulur.
- Nesne iki gruba ayrılır: belirtili nesne (iyi hal ekini alan unsur) ve belirtisiz nesne (sadece "ne" sorusu olarak bulunan unsur).
- 01:49Belirtili Nesne Örnekleri
- "Yakın arkadaşım Ayşe'yi çok seviyorum" cümlesinde "seviyorum" yüklem, "ben" gizli özne, "yakın arkadaşım Ayşe'yi" belirtili nesnedir.
- "Bu konuları daha önce öğrenmiştik" cümlesinde "öğrenmiştik" yüklem, "biz" gizli özne, "bu konuları" belirtili nesnedir.
- "İstanbul'u sevmiyordum" cümlesinde "sevmiyordum" yüklem, "ben" gizli özne, "İstanbul'u" belirtili nesnedir.
- 03:43Belirtisiz Nesne Kavramı
- Belirtisiz nesne için sadece "ne" sorusu vardır ve ek almaz.
- "On dakikadır otobüs bekliyoruz" cümlesinde "bekliyoruz" yüklem, "biz" gizli özne, "otobüs" belirsiz nesnedir.
- "Oturma odasına yeni koltuklar aldık" cümlesinde "aldık" yüklem, "biz" gizli özne, "yeni koltuklar" belirsiz nesnedir.
- 05:02Özne ve Belirtisiz Nesne Farkı
- Cümlelerde önce özne bulunur, sonra nesne bulunur.
- "Çok şişirilen balon patlayıverdi" cümlesinde "patlayıverdi" yüklem, "çok şişirilen balon" belirtili nesne, "ben" gizli öznedir.
- "Annem renkli balonlar satın almış" cümlesinde "satın almış" yüklem, "annem" özne, "renkli balonlar" belirsiz nesnedir.
- 06:14Cümle Bileşenleri ve Nesne
- Cümlelerde nesne yanlış gösterilmesi durumunda, yüklem, özne ve nesne sıralamasını doğru belirlemek önemlidir.
- "Babam ceketinin cebinden bir davetiye çıkardı" cümlesinde "bir davetiye" belirsiz nesne olarak doğru gösterilmiştir.
- "Dere kenarında bir güvercin su içiyordu" cümlesinde "bir güvercin" özne olarak yanlış gösterilmiştir, nesne olmalıdır.
- 07:20Belirtili Nesne ve Gizli Özne
- "Yeni laboratuvarımızın açılışı herkesi memnun etti" cümlesinde "yeni laboratuvarımızın açılışı" özne, "herkesi" belirtili nesne olarak doğru gösterilmiştir.
- "Arkadaşımın kitabını çok beğenmiş" cümlesinde "arkadaşımın kitabını" belirtili nesne olarak doğru gösterilmiştir.
- "Büyük odayı iki günde temizledik" cümlesinde "biz" gizli özne, "büyük odayı" belirtili nesne olarak doğru gösterilmiştir.
- 09:02Dolaylı Tümleç
- Dolaylı tümleç, cümlede ed'den hal eklerinden birini alarak yüklemin bildirdiği işi bildiren yer, yön anlamını tamamlayan unsurdur.
- Dolaylı tümleç olan kelime mutlaka e, d ve de eklerinden birini almalıdır (arabaya, arabada, arabadan, okula, okulda, okuldan gibi).
- Dolaylı tümleç soruları: nereye, nerede, kime, kimde, kimden, neye, neyde, neyden sorularıdır ve genel itibariyle yer bildirir.
- 10:35Dolaylı Tümleç Örnekleri
- "Doğup büyüdüğüm şehre taşınacağım" cümlesinde "doğup büyüdüğüm şehre" dolaylı tümleç olarak doğru gösterilmiştir.
- "Turgut babasına daha çok benziyor" cümlesinde "babasına" dolaylı tümleç olarak doğru gösterilmiştir.
- "Otobüs Uludağ'ın eteklerinde arızalandı" cümlesinde "Uludağ'ın eteklerinde" dolaylı tümleç olarak doğru gösterilmiştir.
- 12:09Dolaylı Tümleç Olmayan Durumlar
- Ed'den ekleri alan her kelime dolaylı tümleç değildir, önemli olan o sorulara cevap vermesidir.
- "Soğukta kaldığımda üşütmüşüm" cümlesinde "soğukta kaldığımdan" dolaylı tümleç değildir, zarf tümleçtir.
- "Film başlamadan salona girmeliyiz" cümlesinde "film başlamadan" dolaylı tümleç değildir, ne zaman sorusuna cevap verir.
- 13:49Dolaylı Tümleç Oluşumu
- "Çınar'ın düğünü evlerinin bahçesinde yapılacakmış" cümlesinde "evlerinin bahçesinde" dolaylı tümleç olarak doğru gösterilmiştir.
- Dolaylı tümleçler isim tamlamalarından oluşabilir.
- "Davetleri balo salonu aldılar" cümlesinde "balo salonu" dolaylı tümleç olarak doğru gösterilmiştir.
- 14:52Cümlenin Yardımcı Ögeleri
- Halk eğitim merkezinde verilen çalgı kurslarına herkes katılabilir cümlesinde "herkes" özne, "katılabilir" yüklem, "halk eğitim merkezlerinde verilen çalgı kurslarına" dolaylı tümleç olarak incelenir.
- Sıfat tamlamaları ögelerde bölünmeyecek şekilde birleştirilir.
- Cümlenin yardımcı ögeleri yüklem, özne, nesne ve dolaylı tümleç olarak sıralanır.
- 15:54Zarf Tümleci
- Zarf tümlecinin soruları: ne zaman, nasıl, niçin, ne kadar, neden, ne ile, kim ile ve nereye sorularıdır.
- Zarf fiili aynı zamanda zarf tümlecidir çünkü zaman, durum, miktar ve araç bildirir.
- Zarf tümleci, dolaylı tümleçten farklı olarak "nereye" sorusuna cevap verirken ek almaz.
- 16:57Zarf Tümleci Örnekleri
- "Koşu yarışması bitince ödüller verildi" cümlesinde "koşu yarışması bitince" zarf tümleci olarak incelenir.
- "İki güreşçi kıyasıya mücadele ettiler" cümlesinde "kıyasıya" zarf tümleci olarak belirlenir.
- "Uçak yarım saat kadar rötar yaptı" cümlesinde "yarım saat kadar" zarf tümleci olarak incelenir.
- "Çiçeklerin diplerine kovayla su döktüler" cümlesinde "kovayla" zarf tümleci olarak belirlenir.
- 18:44Zarf Tümleci ve Dolaylı Tümleç Arasındaki Fark
- "Nereye" sorusu hem dolaylı tümleçte hem zarf tümlecinde kullanılır.
- Dolaylı tümleçte "nereye" sorusunun cevabı ek alırken, zarf tümlecinde ek almaz.
- "Dışarı" kelimesi zarf tümleci olarak kullanılırken, "dışarıya" şeklinde ek alındığında dolaylı tümleç olur.
- 20:14Zarf Tümleci Özellikleri
- Zarf tümleci, isim tamlaması veya sıfat tamlaması olabilir.
- "Dayımlar yaz tatilinde geleceklermiş" cümlesinde "yaz tatilinde" zarf tümleci olarak incelenir.
- "Test sınavına gelecek hafta girecekmiş" cümlesinde "gelecek hafta" zarf tümleci olarak belirlenir.
- "Sinirlenince masadan kalktı" cümlesinde "sinirlenince" zarf tümleci olarak incelenir.
- 21:49Zarf Tümleci Soruları
- "Herkes bisikletin zincirini yağlamakla oyalanırken kaldırım kenarında ağlayan çocuğun yanına gittim" cümlesinde "herkes bisikletin zincirini yağlamakla oyalanırken" zarf tümleci olarak incelenir.
- "İhtiyar balıkçı deniz fenerine yakın bir yerde tek başına yaşıyordu" cümlesinde "tek başına" zarf tümleci olarak belirlenir.
- "Topkapı Sarayı'na nasıl gidileceğini bilmiyorum" cümlesinde "Topkapı Sarayı'na" zarf tamlayıcısı değildir çünkü "bilmiyorum" sorusunu karşılamaz, "nasıl gidileceğini" belirtili nesne ögesidir.