Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir konuşmacının Türkçe dilbilgisi konularından birleşik sözcüklerin yazımı hakkında bilgi verdiği eğitim içeriğidir.
- Video, birleşik sözcüklerin bitişik yazılması ve ayrı yazılması durumlarını iki ana başlık altında ele almaktadır. İlk bölümde bitişik yazılan birleşik sözcükler için ses düşmesi, ünlü düşmesi, kurallı birleşik eylemler, hane-namezade sözcükleri gibi özellikler açıklanırken, ikinci bölümde ayrı yazılması gereken sözcük ve terimlerin özellikleri örneklerle anlatılmaktadır.
- Video, "çağdışı", "kanun dışı", "olağandışı" gibi sözcüklerin ayrı yazılması, "alt", "üst", "ana" gibi ön eklerle oluşturulan birleşik sözcüklerin ayrı yazılması ve somut olarak yer belirten alt-üst sözleriyle oluşturulan birleşik sözcüklerin ayrı yazılması gibi kuralları içermektedir. Ayrıca, bu kuralları pekiştirmek için örnek sorular çözülmektedir.
- 00:01Birleşik Sözcüklerin Yazımı
- Birleşik sözcüklerin yazımı konusunda ses düşmesi veya ses türemesi gibi ses olayı içeren sözcükler bitişik yazılır.
- Kurallı birleşik eylemler, yardımcı eylemle oluşan birleşik eylemler ve anlamca kaynaşmış bazı eylemler bitişik yazılır.
- Hane, namezade sözcükleri ile oluşturulan birleşik sözcükler bitişik yazılır, ancak eczahane, hastahane, pastahane, postahane sözcükleri yaygınlık nedeniyle eczane, hastane, pastane ve postane biçiminde de yazılabilir.
- 03:42Yazım Kuralları Örnekleri
- Konukseverlik gibi birleşik kelimeler bitişik yazılmalıdır, ayrı yazılması yazım yanlışı oluşturur.
- Sözcüklerden her ikisi veya ikincisi birleşme sırasında benzetme yoluyla anlam değişmesine uğradığında bitişik yazılır.
- Bir veya iki ögesi emir kipiyle kurulan kalıplaşmış birleşik sözcükler bitişik yazılır.
- 06:53Diğer Yazım Kuralları
- Somut olarak yer bildirmeyen alt, üst ve üzeri sözlerinin sona getirilmesiyle kurulan birleşik sözcükler bitişik yazılır.
- Her iki ögesi de asıl anlamını koruduğu halde, yaygın bir biçimde gelenekleşmiş olarak başbaşı, oğlu, kızı, ağabey, beyefendi, hanım, ev sözcükleri ile kurulan birleşik sözcükler daima bitişik yazılır.
- An, en, er, ar, mez, maz, mış, mış sıfat-fiil eklerinin kalıplaşmasıyla oluşan birleşik sözcükler bitişik yazılır.
- 10:04Zaman Ekleriyle Oluşan Birleşik Sözcükler
- İkinci sözcüğü dilli geçmiş zaman veya belirli geçmiş zaman ekleri ile kurulan birleşik sözcükler bitişik yazılır.
- Her iki sözcüğü de dilli geçmiş zaman veya geniş zaman eklerini almış ve kalıplaşmış halde olan birleşik sözcüklerde bitişik yazılır.
- Ara yönleri belirten sözcükler daima bitişik yazılmalıdır.
- 11:57Özel Durumlar
- Kanunda bitişik geçen veya bitişik olarak tescil ettirilmiş olan kuruluş adları bitişik yazılır.
- İki veya daha çok sözcükten oluşmuş Türkçe yer adları bitişik yazılır.
- Biraz, birkaç, birkaçı, bir takım, birçok, birçoğu, hiçbir, hiçbiri, herhangi gibi belirsizlik sıfat ve zamirleri gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır.
- 13:41Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler
- Hayvan türlerinden birinin adıyla kurulanlar ayrı yazılır (köpek balığı, kurt köpeği, devekuşu).
- Bitki türlerinden birinin adıyla kurulanlar ayrı yazılır (ayrık otu, dağ armudu, kuş üzümü).
- Nesne, eşya ve alet adlarından biriyle kurulanlar ayrı yazılır (yel değirmeni, duvar saati, el sabunu).
- 15:51Diğer Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler
- Yiyecek-içecek adlarından biriyle kurulanlar ayrı yazılır (su böreği, meyve suyu, maden suyu).
- Yol ve ulaşımla ilgili birleşik sözcükler ayrı yazılır (arnavut kaldırımı, çevre yolu, denizyolu).
- Durum, olgu ve olay bildiren sözlerden biriyle kurulan bileşik sözcükler ayrı yazılır (açık oturum, açık öğretim, anadili).
- 17:34Ayrı Yazılan Sözcükler ve Terimler
- Çağdışı, kanun dışı, olağandışı, yasadışı, hafta içi, yurtiçi, fizik ötesi, kızılötesi, morötesi, aklı sıra, ardı sıra, peşi sıra, yanı sıra, gözyuvarı, yeryuvarı, hava, küre, yarım küre gibi sözcükler ayrı yazılır.
- Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek, çok, çift sözlerinin başa getirilmesi ile oluşturulan birleşik sözcük ve terimler ayrı yazılır (altyazı, üst kat, ana bilim dalı, önsöz, önyargı, yan cümle, karşı görüş, iç savaş, iç tüzük, dış hat, orta oyunu, büyükbaba, küçük harf).
- Somut olarak yer belirten alt ve üst sözleriyle oluşturulan birleşik sözcük ve terimler ayrı yazılmalıdır (deri altı, su altı, toprak altı, yer altı, arka üstü, başüstü, böbrek üstü bezi).
- 19:30Yazım Yanlışları Örnekleri
- "O zamanlar buğdaylarımız bu değirmende öğütülürdü" cümlesinde "öğütülürdü" yerine "öğütülürdü" şeklinde yumuşak g ile kullanılması gereken bir sözcük kullanılmıştır.
- "İkibinüç'te" ifadesinde "üç" sözcüğünün son harfi sert ünsüz olduğundan, bundan sonra gelen ekinde ünsüz benzeşmesi şeklinde "üç" yerine "üç" şeklinde yazılması gerekir.