Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir eğitimci tarafından sunulan, KPSS ve YKS sınavlarına hazırlık amacıyla hazırlanmış tarih dersidir. Eğitimci, öğrencilere interaktif bir şekilde ders anlatmakta ve Nazım, Murat gibi öğrencilerle diyaloglar içermektedir.
- Video, Türk tarihindeki önemli devletleri kronolojik olarak ele almaktadır. İlk olarak Göktürk Devleti'nin kuruluşu, Bumin Kağan döneminden başlayarak yıkılışına kadar olan süreç anlatılmakta, ardından Kutluk Devleti'nin kuruluşu ve son olarak Uygur Devleti'nin Manizm dininin etkisiyle yaşadığı kültürel ve teknolojik gelişmeler detaylandırılmaktadır. Son bölümde ise Kırgızlar, Karluklar, Türgişler, Akunlar ve Oğuzlar gibi diğer Türk devletleri hakkında bilgiler verilmektedir.
- Ders, Türk tarihindeki önemli hükümdarlar, devletler ve kültürel gelişmeler üzerine odaklanmaktadır. Göktürklerin ikili teşkilatı, Orhun Abideleri, Uygurların Manizm dininin etkileri, yerleşik yaşama geçiş, mimari yapılar, tiyatro formları, sağlık alanındaki katkılar ve ekonomik gelişmeler gibi konular detaylı şekilde açıklanmaktadır. Video, sınav hazırlığı için önemli bilgileri vurgulayarak, öğrencilerin not almasını ve soru çözmesini teşvik etmektedir.
- 00:08İkinci Video Konusu
- İkinci videoda Göktürk, Kutluk ve Uygur devletleri işlenecek.
- Göktürkler Türk adıyla kurulmuş ilk Türk devleti olup, ikinci Göktürk devleti ve yerleşik yaşama geçen ilk Türk devleti olarak önemlidir.
- Uygurlardaki değişimin sebepleri ve sonuçları da ele alınacaktır.
- 01:12Göktürklerin Kuruluşu
- Göktürkler, Aşina adlı bir Türk boyundan kurulmuş olup, Aşina kelimesi "kurt" anlamına gelir.
- Aşina ailesi demircilikle uğraşarak kılıç, kalkan ve üzengi yapardı.
- Göktürklerin kuruluş tarihi 552'dir ve 546'da Avarların içinde yaşayan Aşina boyundan Bumin Kağan, Töles isyanını bastırmıştır.
- 02:50Göktürklerin Devlet Kurması
- Bumin Kağan, Avar Hakan'ın kızını istemiş ancak Hakan onu "demirci köleleri" olarak nitelendirmiş ve kızını vermemiştir.
- Bumin Kağan başka bir kadınla evlenerek güç kazanmış ve Avarları mağlup etmiştir.
- Göktürkler, Avar topraklarının üzerinde Türk adıyla kurulmuş ilk Türk devleti olarak Ötüken'de kurulmuştur.
- 04:22Göktürklerin İkili Teşkilatı
- Türk milleti, devlet yönetimini kolaylaştırmak amacıyla aynı sülaleden olmak şartıyla ikili teşkilat kurmuştur.
- Bumin Kağan doğuda, İstemi Yabgu ise batıda devleti yönetmiştir.
- İstemi Yabgu iç işlerinde serbest, dış işlerinde Bumin Kağan'a bağlı olarak görev yapmıştır.
- 05:48Göktürk Devleti'nin Kuruluşu
- Bumin Kağan devleti kurduktan sonra Orhun yazıtlarında bu devletin kuruluşu anlatılmaktadır.
- İstemi Yabgu, Bumin Kağan'la birlikte birinci Göktürk Devleti'nin kurucusu olarak kabul edilmektedir.
- Mukan Kağan, Bumin Kağan'dan sonra başa geçerek Çin'e ve Kore'ye kadar seferler düzenlemiş, Orta Asya'da ikinci kez Türk siyasi birliğini sağlamıştır.
- 07:29Göktürk Devleti'nin Gelişimi ve Çöküşü
- Birinci Göktürk Devleti'ne en parlak dönemi yaşatan hükümdarı Mukan Kağan'dır.
- Mukan Kağan'ın ölümünden sonra Tao Kağan tahta geçmiştir, ancak Budist olması nedeniyle halkıyla arası açılmıştır.
- İstemi Yabgu'nun ölümünden sonra devlet iç karışıklığa girmiş ve Tao Kağan ile İstemi Yabgu'nun oğlu Tardu arasında mücadele başlamıştır.
- 08:42Göktürk Devleti'nin Parçalanması
- Devlet ikiye ayrılmış, Doğu Göktürkler ve Batı Göktürkler olarak ikiye bölünmüştür.
- Devletin ikili teşkilatta ikiye ayrılması ile parçalanarak ikiye ayrılması farklı kavramlardır.
- İstemi Yabgu, ipek yolunu alabilmek için Sasanilerle anlaşıp Akunların varlığına son vermiştir.
- 11:21Göktürklerin Sasanilerle Anlaşması
- Göktürkler, Sasanilerle anlaşma yaparak devleti ikiye ayırmışlardır.
- İstemi Yabgu, İpek Yolu'nun sadece bir kısmına hakim olabildiğini fark ederek Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu ile anlaşma yapmaya karar vermiştir.
- Göktürkler, Orta Asya'dan Bizans'a ilk elçilik faaliyetini başlatan devlet olmuştur.
- 12:18Göktürk-Bizans Elçilik İlişkileri
- İlk gelen elçilik heyetine İstemi Yabgu, "Atalarımızdan işittik ki Doğu Roma elçileri bize geldiği zaman biz yeryüzünü fethedeceğimize delalet eder" demiştir.
- Bizans, Göktürk elçilerini normalde Anadolu'ya giriş yolları yerine dağlık, taşlık ve bulunamayan sapa yollardan götürerek aldatmaya çalışmıştır.
- İstemi Yabgu, Bizans elçilerinin farklı yollardan gelmesine rağmen, Dinyester Nehri'ni, Tuna'nın güneyini ve Roma'yı bildiğini göstererek coğrafya bilgisine hakim olduğunu kanıtlamıştır.
- 15:28Göktürk Devletinin Parçalanması
- İstemi Yabgu, Sasanilerle birleşip Akunlara son vermiş, sonra Bizans'la anlaşıp ikisi birden Sasanilere saldırmıştır.
- Devlet ikiye ayrılmış, Doğu Göktürk ve Batı Göktürk olarak parçalanmıştır.
- Doğu Göktürk Devleti'nde Nazım başa gelmiştir.
- 16:26Göktürk Devletinin Özellikleri
- Göktürk Devleti, Türk adıyla kurulan ilk Türk devletidir.
- Orta Asya'da siyasi birliği sağlayan ikinci Türk devletidir.
- Töles isyanında Aşina boyu (kutalmış bir boy, kurt demek) isyanı bastırmıştır.
- 17:25Bumin Kağan ve İl Kağan
- Bumin Kağan, Avar Hakan'ın kızını istemiş, ancak Kaan kızını vermemiş ve "Siz bizim demirci kölelerisiniz" demiştir.
- Bumin Kağan sinirlenerek başka bir kızla evlenip Avarlar'dan destek alıp Ötüken'de devletini kurmuştur.
- Kendisine "İl Kağan" (devlet kuran) lakabı verilmiştir.
- 19:00Mukan Kağan ve Göktürk Devletinin En Parlak Zamanı
- Mukan Kağan, Göktürk Devleti'nin en parlak zamanıdır.
- Orhun abidelerinde Mukan Kağan'ın dört tarafa ordu gönderip kavimleri itaat altına aldığını, baş eğdirdiğini ve dizlere diz çöktürdüğünü belirtmiştir.
- Göktürk Devleti, Kore'den Karadeniz'e kadar geniş bir alana hakim olmuştur.
- 22:00Göktürk Devleti'nin Son Dönemleri
- Tapu Kağan döneminde Çinlilere karşı mücadele yaşanmış, ancak daha sonra Budist olması sonucu halkıyla arası açılmıştır.
- İstemi Yabgu'nun yerine Tardu geçmiştir ve Tapu'nun ve İspara Kağan'ın hükümdarlığını tanımamıştır.
- İkili teşkilat, Türk devletlerinin yıkılmasına zemin hazırlayan bir faktör olmuştur çünkü batı her zaman Çin tarafından desteklenip ayaklandırılmıştır.
- 25:27Göktürk Devleti'nin Çöküşü
- Ayaklanmadan sonra devlet zayıflamış ve 582 yılında ikiye ayrılmıştır.
- Doğu Göktürk'ün başında İş Para Kağan vardı, Çin'e sefer düzenlemiş ancak başarısız olmuş ve Çin'i tanımak zorunda kalmıştır.
- Batı Göktürklerin başında Tardu vardı, Çin'e başarısız sefer düzenlemiş ve sonunda Çin'e bağlanmıştır.
- 27:05Türk Milleti'nin Bağımsızlık Felsefesi
- Türk milleti olarak bağımsızlığımıza düşkündür ve asla esaretsiz yaşayamazdık.
- Türk milletinin en büyük özelliği konargöçer yaşamdan dolayı bağımsız olma isteğidir.
- İki Türk boyu birbirine giriyor, kaybeden boy diğerini altına girmeyi göç ediyor.
- 28:06Göktürklerin Çin'e Karşı İlk Ayaklanması
- Göktürkler elli yıllık bir esaret dönemi yaşamışlardır.
- İlk ayaklanmayı 639 tarihinde Kürşat adı verilen bir prensin oğlu yapmıştır.
- Kürşat, bağımsızlığına düşkünlüğünü göstermek için kırk arkadaşıyla birlikte Çin sarayına saldırarak Göktürk beylerini kurtarmak istemiştir.
- 29:35Kürşat'ın Ayaklanması ve Sonuçları
- Kürşat, Çinli prensi sokakta ele geçirmeyi planlamış ancak yağmur ve ırmağın taşması nedeniyle planı bozulmuştur.
- Kürşat ve adamları Çin sarayına doğru ok atarak saldırmış, yaklaşık 2700 kişiyi öldürmüşlerdir.
- Kürşat'ın başarısızlığı, Türk tarihinde ilk defa milli istiklal ayaklanmasını başlatan adam olmasına rağmen, ilerideki insanların da ayaklanma fikrini uyandırmıştır.
- 33:09Kutluk Kağan'ın Ayaklanması
- Kürşat'ın başarısızlığından sonra, stratejik bir insan olan Vezir Tonyukuk, Türk boylarını bir araya getirmeye çalışmıştır.
- Tonyukuk, Oğuz, Peçenek, Hazar ve diğer boylar arasındaki dargınlıkları çözmüş ve Kutluk Kağan'ı başlarına koymuştur.
- Kutluk Kağan'ın önderliğinde Türk milleti ikinci Göktürk devletini kurmuş, bu devletin diğer adı Kutluklar olmuştur.
- 34:12Vezir Tonyukuk'un Önemi
- Vezir Tonyukuk, hem sivil hem askeri yönetici olarak "Apa Tarkan" ünvanını almıştır.
- Batılı tarihçiler ve oryantalistler ona "Türklerin Bismark'ı" demişlerdir.
- Orhun abidelerinin üç kişi adına dikildiği, bunlardan biri de Vezir Tonyukuk'tur ve kendisi anıtını kendi dikmiş, kendi yazmıştır.
- 35:03Kutlukların Kuruluşu ve Sonrası
- Orhun abidelerinde Kutlukların kuruluşu "Babam İleris" (Kutluk Kağan'a verilen ünvan) ile anlatılmıştır.
- Kutluk Kağan'ın vefatından sonra taht kavgaları yaşanmış, Bilge Kağan geçmiştir.
- Kutluk Kağan 46 sefer yapmış, Kapgan Kağan ise ikinci Göktürk devletinin en parlak zamanını yaşatmıştır.
- 38:23Kutlukların Sonu
- Kapgan Kağan'ın doğayla mücadelesi ve savaşçı yapısı, merhamet duygularının azalmasına ve sert tutumlu olmasına sebep olmuştur.
- Kapgan Kağan pusuya düşürülmüş ve öldürülmüştür.
- Bilge Kağan devleti toparladıktan kısa bir süre sonra Uygur, Kırgızlar ve Basmiller ayaklanarak devlete son vermiştir.
- 38:45Orhun Abideleri ve Göktürk Devleti
- Orhun abideleri İkinci Göktürk Devleti zamanında yazılmıştır.
- İlk Orhun abidelerini yazan vezir Tonyuku'dur, aynı zamanda ilk Türk tarihçi ve yazarıdır.
- 39:57İspara Kaan'ın Önemli Sözü
- İspara Kaan, Doğu Göktürk ve Batı Göktürk'ten sonra Çin'in baskısı altında kalmıştır.
- İspara Kaan, Çin'e bağlı kalacağını, haraç vereceğini ve kıymetli atları hediye edeceğini kabul etmiş ancak dilini, adetlerini ve kanunlarını değiştiremeyeceğini belirtmiştir.
- Bu sözler Türk tarihine geçmiştir ve milli benliği korumak için önemli bir mesaj taşımaktadır.
- 43:14Kürşat Ayaklanması
- 639 yılında Türk tarihinin ilk milli istiklal ayaklanması Kürşat tarafından başlatılmıştır.
- Kürşat, Çin'e karşı kırk kişiyle yapılan baskını başarısızlıkla sonuçlandırmıştır.
- Ardından Nişufu adlı bir komutan da isyan etmiş ancak başarısız olmuştur.
- 44:35Kutluk Kağan ve Göktürk Devleti
- Elli yıllık Çin esaretini vezir Tonyukuk'un stratejisiyle Kutluk Kağan sona erdirmiştir.
- Kutluk Kağan'ın diğer lakabı "Devlet Kur'an'ı İleris" olup, on yedi el ile harekete geçmiştir.
- Kutluk Kağan'a "İleris" (derleyen, toplayan) ünvanı verilmiştir.
- 47:26Kutluk Kağan'ın Mirası
- Kutluk Kağan, Çin'e kırkaltı sefer düzenlemiştir.
- Çinliler, Türklerin esarette kaldığı süre zarfında onlara casus göndererek bilgi toplamış, bu da ileride Türklerin Çin'e karşı avantaj sağlamıştır.
- Kutluk Kağan'ın kardeşi Kapgan Kağan, Çin'i baskı altında tutarak tüm Türk boylarını Ötüken'de toplamayı amaçlamıştır.
- 49:07Kapgan Kağan'ın Başarıları
- Kapgan Kağan, Orta Asya'da Türk birliğini sağlamaya çalışmıştır.
- Maveraünnehir (Seyhun ve Ceyhan'ın arası) bölgesinde tarım havzası bulunmuştur.
- Kapgan Kağan, Demirkapı'ya ulaşmış olup, bu birinci Göktürk zamanında da ulaşılan sınırlara ulaşmıştır.
- 51:02Göktürk Devleti'nin Son Dönemi
- Bumin Kağan tahta geçti ve Çin üzerine yapılan seferlerde Budizm'in kültürel etkileri oldu.
- Çinliler, Türk milleti güçlü olduğu zaman Budizm'i savaş yapmamak için kullanırken, güçsüz olduğunda Budist rahipleri yok ederlerdi.
- Bilge Kağan, şehirlerin surlarla çevrilmesi fikrine karşı çıkan vezir Tonyukuk'un tavsiyesine uyarak bu fikri uygulamadı.
- 53:09Tonyukuk'un Tavsiyesi
- Tonyukuk, Türklerin bozkırda birlikte yaşadıklarını ve hareket özgürlüğüne sahip olduklarını, Çinliler saldırsa kaçabileceklerini belirtti.
- Tonyukuk, yerleşik olmanın ve Budizm'e geçmenin Türklerin mahvolmasına neden olacağını, çünkü geri dönüşünün olmadığını vurguladı.
- Tonyukuk'un ileri görüşlülüğü ve hayat tecrübesi, Türk tarihinde önemli bir devlet adamı olarak kabul edildi.
- 58:06Göktürk Devleti'nin Sonu
- Karluk, Basmil ve Uygurlar birleşerek İkinci Göktürk Devleti'ni sona erdirdiler.
- Göktürkler, Türkistan'da Türk adını resmi olarak devlet kuran ilk devlettir.
- Göktürklerin devlet model teşkilatı, Selçuklu ve Osmanlı'ya örnek olmuştur.
- 59:08Göktürklerin Önemi ve Özellikleri
- Göktürkler tarihte ilk kez Türk adıyla devlet kurmuşlardır.
- İlk Türk alfabesini (Orhun alfabesi) oluşturmuşlardır.
- Orta Asya'daki bütün Türk kavimleri ve boyları arasında Türk siyasi birliğini sağlamışlardır.
- Batı Türkistan'ın Türkleşmesini sağlamışlardır.
- 1:00:52Uygurlar
- Uygur kelimesi "akraba, müttefik" anlamına gelir ve Çin kaynaklarında "şahin gibi dolaşan, hücum eden" olarak tanımlanır.
- Uygurlar, Kutluk Bilge Kül Kağan tarafından kurulmuş ve ilk başkenti Ötüken'den sonra kendi kurdukları Ordu Balık (Karabal Sabuna) şehrine taşınmışlardır.
- Uygurlar, diğer Türk devletlerinden farklı özelliklere sahip olduğundan siyasetçiler tarafından en çok soru gelen Türk devletlerinden biridir.
- 1:02:30Manizm Dini ve Uygurların Değişimi
- Dini herkese anlatmak için fırsatlar değerlendirilmelidir; turistler camiyi gezerken imam anlatır, kervansaraylarda imamlar dini açıklar.
- Manizm dini, dört rahip tarafından ülkeye getirilmiş ve şehrin en tepesine değerli bir tapınak yapılmıştır.
- Bögü Kağan, Manizm dinine geçerek resmi olarak din değiştirmiştir.
- 1:03:44Manizm Dini'nin Etkileri
- Manizm dini'nin en büyük özelliği, et yemeyi yasaklaması ve ot yemeyi teşvik etmesidir.
- Et yemeyi yasaklaması, savaşçılık yeteneklerinin zamanla kaybolmasına neden olmuştur.
- Manizm dini'nde ik ünvanları verilir ve "savaşmak yok" prensibi benimsenir.
- 1:04:41Tarım ve Yerleşik Yaşam
- 744-751 yıllarında Talas Savaşı'nda Karluk Türkleri Abbasiler'in yanında yer alarak ilk Müslüman Türk boyu olmuştur.
- Talas Savaşı'nda Orta Asya'nın Çinleşmesi engellenmiş ve tarım havzası Uygurların eline geçmiştir.
- Uygurlar tarım yapmaya başlamış, ekmeğe, soğana, sarımsağa, fasulyeye, karpuza ve kavuna ekmişlerdir.
- 1:05:33Tarım ve Bozkır Hayatı
- Konar göçer yaşamda tarım yapmak zor olsa da, tarım arazisi olan yerlerde tarım yapılmaya başlanmıştır.
- Uygurların tarım yapması, hayvansal gıdaların terk edilmesine neden olmuştur.
- Hayvansal gıdalar arasında süt, süt ürünleri, hayvan etleri ve bal bulunmaktadır.
- 1:07:53Manizm Dini'nin Fiziksel Etkileri
- Manizm dini'nde hayvansal gıdaların terk edilmesi, vücut zayıflamasına neden olmuştur.
- Zayıflayan vücut, savaşçılık yeteneklerini kaybetmiştir.
- Manizm dini'nde ay ve kül ünvanları verilmiştir, örneğin Kutluk Bilge Kül Kağan.
- 1:10:45Manizm Dini'nin Kültürel Etkileri
- Manizm dini'nde dualar yazılı hale getirilmiştir.
- Uygurların kalan bezeklikte dini hikayeler bulunmaktadır.
- Duaların yazılı hale getirilmesi, yazı kültürü gelişmesine neden olmuştur.
- 1:13:01Uygurların Siyasi Tarihi
- Uygurlar, tarihimizde yerleşik yaşama geçen ilk Türk devletidir.
- Uygur kelimesi "akraba, müttefik, şahin gibi dolaşan, hücum eden" anlamına gelir.
- Uygurların kurucusu Kutluk Bilge Kül Kağan'dır ve en parlak zamanı Moyen Çor döneminde olmuştur.
- 1:15:47Maniizm ve Uygurların Yerleşik Yaşama Geçişi
- Bögü Kağan, Lyong seferinden sonra yanında getirdiği dört money rahibi ile beraber maniizmi benimsemiştir.
- Maniizm'e geçince hayvansal gıdaların yenilmesi yasaklanmıştır.
- Yerleşik yaşama geçilmiştir; bu durumun emareleri sulama kanalları, saban, orak, mimari yapılar ve şehirlerdir.
- 1:17:15Maniizm'in Sonuçları
- Şehirler kuruldu, tapınaklar yapıldı ve hükümdarlara "ay" ve "kün" ünvanları verildi.
- Resim sanatı gelişti ve harf hareketli matbaa bulundu; bu matbaanın Uygurların kendi bulduğu ve daha sonra Çin'e gittiği söyleniyor.
- Uygurlarda resim sanatı ile uğraşanlara "bedizci" denilirken, duvar resimlerine "fresk" adı verilmiştir.
- 1:18:57Uygurların Çin İlişkileri ve Sonrası
- Üçlü Bagat Tarkan'dan itibaren Çin ile dostluk yapıldı ve ticari ilişki arttı.
- Yaşanan kıtlıktan dolayı Kırgızlar ayaklanarak Uygurlara son vermiştir.
- Uygurlar daha sonra Kansu ve Turfan Uygurları olarak ikiye ayrılmıştır.
- 1:19:58Günümüzdeki Uygurlar ve Çin İlişkileri
- Doğu Türkistan (Sincan Uygur Özerk Bölgesi) hala 35 milyon Uygur Çin'in zulmü altındadır.
- Çin'in Uygurları çinlileştirme politikaları nedeniyle çocukların alınması ve işkenceleri yaşanmaktadır.
- Uygurların yerleşik yaşama geçmesiyle beraber Çinliler seyyah adı altında birçok casu ülkeye göndermiştir.
- 1:21:31Uygurların Zenginliği
- Seyyah Wank Yi Tedir, Uygurlarda fakir insana rastlamadığını belirtmiştir.
- Her tarafta turfanlar, karpuzlar, kavunlar ve sebze-meyve zenginliği olduğunu gözlemlemiştir.
- Bu zenginlik, Uygurların yerleşik yaşama geçtiğinden dolayı tarım yapıldığından kaynaklanmaktadır.
- 1:22:44Uygurların Yaşam Gelenekleri
- Ünlü Çinli seyyah Seyyah Vank, Uygurlardaki tarımdan övgüyle bahsetmiştir.
- Uygurlarda fakir ve yaşlı insan yoktur, yaşlılar hala aynı aileye bakılmaktadır.
- Türkiye'de huzurevi olmayan iller vardır, ancak Uygurlarda yaşlılar huzurevlerinde yaşamaktadır.
- 1:24:01Uygurların Sanat Gelenekleri
- Uygurlarda bir ressam, Mani adında bir din kurmuştur.
- Uygurlarda kök boya kullanılarak duvarlara fresko yapılmaktadır, bu boya çiçekten elde edildiği için silinmez.
- Uygurlarda duvarlara resim yapıldıktan sonra, duvarı yıkmak ve tekrar yapmak gerekir.
- 1:28:32Uygurların Eğitim ve Kültür Gelenekleri
- Uygurlar zamanında Türk tarihinin ilk minyatür örnekleri yapılmıştır.
- Uygurlar matbaada dua kitabı, ansiklopedi gibi kitaplar basmıştır.
- Uygurlar kütüphaneler kurmuş, ilk kez örgün eğitim yapmışlardır.
- 1:29:53Uygurların Sanat ve Tiyatro Gelenekleri
- Uygurlar orta oyunu (tiyatro) ilk ortaya koyanlardır.
- Uygurlar pandomim, şan ve operayı bulmuşlardır.
- Uygurlar akupunkturu, göz tedavilerini ve çiçek aşısını (prototip) bulmuşlardır.
- 1:30:32Uygurların Ekonomik Gelişmeleri
- Uygur tüccarları Çin'e giderek nişadır (uygur tuzu) alıp ipek vermektedir.
- Çin'deki deprem ve kıtlık sonrası Çinli tüccarlar Uygurlardan borç istemiştir.
- Uygurlar faizle borç para vererek Türk bankacılık sisteminin temellerini atmışlardır.
- 1:33:40Uygurların Kültür ve Ekonomik Katkıları
- Uygurlar töreleri yazılı hale getirmiş, velayetname ve vasiyetname gibi ilk vakıf teşkilatını kurmuşlardır.
- Minyatür sanatını ilk defa kullanmış ve bu sanatın zirvesi Osmanlı Devleti olmuştur.
- Kağıt para (çav) kullanmış, vakıf sistemini kurmuş ve Türk bankacılık sisteminin temellerini atmışlardır.
- 1:34:47Uygurların Diğer Katkıları ve Moğollar
- Nişadır adı verilen doğru mu ma madenleri Çin'e ihraç etmişlerdir.
- Talas Savaşı sonucunda batıya yapmış oldukları tüm sanat eserleri ve minyatürler taşınmıştır.
- Moğollar Uygurları tebaası haline getirmiş, ancak Uygurları özellikle devlet kademelerinde kullanmış ve onlara "benim hocam" diye hitap etmişlerdir.
- 1:37:34Kırgızların Özellikleri
- Kırgızlar Uygurları yıkarak Ötüken merkezli devletlerini kurmuş ve Cengiz Han'a itaat eden ilk Türk devleti olmuştur.
- Manas Destanı ve Yenisey Kitabeleri oluşturmuşlardır.
- Dünya tarihinde ilk kez milletlerarası yarışma düzenleyen toplum olmuştur, özellikle cirit, polo ve çevganda.
- 1:39:38Karlukların Önemi
- Karluklar son 40-45 yıl içinde sınavlarda dört sorunun geldiği önemli bir topluluktur.
- Talas Savaşı sırasında Abbasilerin yanında yer alıp Çinlilerin mağlup edilmesini sağlamış, bu sayede topluca İslamiyet'i kabul eden ilk Türk boyu olmuştur.
- İkinci Göktürk Devleti'ni yıkmış, Türgişler'e son vererek Balasagun merkezi bir devlet kurmuş ve Cengiz Han'a itaat eden ilk Müslüman Türk topluluğu olmuştur.
- 1:42:50Türgişler ve Akunlar
- Türgişler, Türklerin zamanla ikiye ayrılacağı Sarı Türkler ve Kara Türkler olarak bilinen topluluklardan biridir.
- Türgişler, Emeviler'in Hazarlara yaptığı baskısına karşı koyarak Orta Asya'nın bir süre İslamlaşmasını engellemiştir.
- Akunlar (Eftalitler), Afganistan bölgesi hüküm sürmüş ve İran Şahı Firuz'u yenilgiye uğratmıştır.
- 1:46:02Sasanilerdeki Mazdek İsyanı
- Sasanilerde çıkan Mazdek isyanı, dünya tarihinde ilk komünist isyan olarak geçmektedir.
- Mazdek, hükümdarı kendi dinine davet etmiş ve felsefesinde mal mülk ve kadın ortak olduğunu belirtmiştir.
- İsyan bastırılırken, hükümdar akınlardan yardım istemiş ve akınlar Mazdek isyanını bastırmıştır.
- 1:47:14Göktürkler ve Başkurtlar
- Göktürkler, Sasani işbirliği sonucunda yıkılmıştır.
- Başkurtlar günümüzde Rusya Federasyonu'nda yaşıyor ve Rusya içinde otonom bir devlete sahiptirler.
- 1736 senelerinde Başkurtlar Rusya'ya başkaldırmışlardır.
- 1:48:47Oğuzlar ve Büyük Selçuklu Devleti
- Oğuz kelimesinin manası boy, kabile ve kalabalıktır.
- İkinci Göktürklerin yıkılmasından sonra Oğuzlar Hazar Denizi ile Aral Gölü arasında Oğuz Yabgu Devleti'ni kurmuşlardır.
- Oğuz Yabgu Devleti'ndeki bir subaşı olan Selçuk Bey'in oğlu Tuğrul Çağrı, Büyük Selçuklu Devleti'ni kurmuştur.
- 1:49:59Oğuzların İslamiyeti ve Devletleri
- Oğuz Yabgu Devleti'nin yıkılmasından sonra Oğuzlar İslamiyeti kabul etmişlerdir.
- Oğuzlar Büyük Selçuklu Devleti, Anadolu Selçuklu Devleti ve Osmanlı Devleti'ni kurmuşlardır.
- Türkiye'de 24 tane Oğuz boyu bulunmakta ve her yerde köy, ilçe ve kasaba isimlerinde "kim" ekleri görülmektedir.
- 1:51:32Göktürk Devleti
- Göktürkler, Türk adıyla kurulmuş ilk Türk devletidir ve kurucusu Bumin Kağan'dır.
- Göktürklerin en parlak zamanı Mukan Kağan döneminde yaşanmış, dört tarafa ordu göndererek hakimiyetini sağlamıştır.
- Göktürkler, Orta Asya'dan Bizans'a ilk elçi gönderen devlettir ve İstemi Yabgu, Sasanilerle anlaşıp Ak-Hunlara son vermiştir.
- 1:53:51Göktürklerin Parçalanması ve İkinci Göktürk Devleti
- Göktürkler doğu ve batı Göktürk olarak ikiye ayrılarak devlet parçalanmıştır.
- Her iki devlet de elli yıllık bir Çin esareti yaşamıştır.
- Kutlukhan, ikinci Göktürk devletini kurmuş ve Orhun Abidesi'nde "Kutluk Kan" unvanı verilmiştir.
- 1:55:15Göktürklerin Önemli Kişileri ve Özellikleri
- Vezir Tonyukuk, ilk Türk tarihçisi ve yazarıdır.
- İleris Kaan, kırk altı sefer düzenlemiş ve büyük fatihlerden biri olarak sayılmaktadır.
- Bilge Kağan, şehirlerin etrafını surlarla çevirmek istemiş ancak Tonyukuk'un karşı çıkmasıyla bu teklif reddedilmiştir.
- 1:57:29Uygurlar
- Uygurların kurucusu Kutluk Bilge Kül Kağan'dır.
- Uygurların en parlak zamanı Moen Çor döneminde yaşanmıştır.
- Uygurlar, Maeizm'i benimsemiş, Türk tiyatrosu'nun ilk örneğini bulmuş ve minyatür sanatının ilk örneğini ortaya koymuştur.
- 1:59:34Diğer Türk Devletleri
- Çinli seyyah Wank Yiğit, Uygurları dolaşarak karpuz, bağ, bostan ve salatalık görmüş, fakir insan olmadığını övmüştür.
- Karluklar, Talas Savaşı'nda Abbasileri ve Çinlilere karşı desteklemiş, İslamiyet'i kabul eden ilk Türk topluluğu olmuştur.
- Türgişler, Baga Tarkan'ın kendi adına para bastırmasıyla dikkat çekmiş, Sulu Kağan ise Hazar'a saldırmıştır.
- 2:01:46Oğuzlar ve KPSS Bilgileri
- Oğuz kelimesi "kabile" veya "kalabalık" anlamına gelir ve Oğuzlar, BSD, ASD ve Osmanlı Devleti'ni kuran boydur.
- 2026 KPSS sınavı çok ciddi olacak ve alınan puan 2028'e kadar kullanılacaktır.
- İlk dört videoyu kesinlikle izlemek ve soruları çözmek önemlidir.
- 2:04:01Sınav Hazırlığı ve Konular
- Sınavda soru sorulacağı için öğrencilere iyi bakmaları tavsiye ediliyor.
- Kültür medeniyeti, yazılı edebiyat, ordu, ekonomi ve devlet yönetimi konuları ele alınacak.
- Devlet yöneticisi hatun kurultay konusu da işlenecek ve bir sonraki videoda görüşmek üzere veda ediliyor.