Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Fem Uyar Nokta Net editörü tarafından sunulan tarihi eğitim setinin 20. dersidir. Eğitmen, ÖSYM sınavlarına hazırlık amacıyla Türk tarihi konularını anlatmaktadır.
- Video, Gazneliler devletinin kuruluşundan yıkılışına kadar olan süreci kronolojik olarak ele almaktadır. İlk bölümde Gaznelilerin kuruluş tarihi, kurucusu Aktigin ve Sultan Mahmut dönemleri anlatılırken, ikinci bölümde Büyük Selçuklu Devleti'nin kuruluşu, Tuğrul Bey, Sultan Alparslan, Sultan Melikşah ve Sultan Sencer dönemleri, Malazgirt Savaşı ve devletin yıkılışı incelenmektedir. Son bölümde ise Büyük Selçuklu Devleti'nin yıkılışından sonra kurulan atabeyler ve devletler (Salgurlar, İldenizoğulları, Bektegin Oğulları, Börüler, Zengiler) ile bölündüğü dört devlet (Kirman Selçukluları, Suriye Selçukluları, Anadolu Selçukluları, Irak Selçukluları) detaylı şekilde açıklanmaktadır.
- Eğitmen, sınavlarda çıkabilecek potansiyel soruları ve önemli tarihsel bilgileri vurgulayarak, öğrencilerin sınav hazırlığına yardımcı olmayı amaçlamaktadır. Ayrıca, Gaznelilerin Hindistan'a İslam kültürünü yayması, Sultan unvanını ilk Türk devleti olarak kullanması, gulam sistemini geliştirmesi ve ikili sisteme son vermesi gibi önemli özellikleri de anlatılmaktadır.
- 00:18Gaznelilerin Kuruluşu ve Gelişimi
- Gazneliler 963-1187 yılları arasında hüküm sürmüş bir Türk devletidir.
- Gazneliler, Zamanoğulları'nın Horasan emiri Aktigin tarafından Doğu Afganistan'ın Gazne şehrinde kurulmuştur.
- Bilge Tegin döneminde tam bağımsızlık kazanmıştır (Milli Eğitim Bakanlığı'na göre).
- 01:46Gazneli Mahmut Dönemi
- Gaznelilerin en parlak dönemini Gazneli Mahmut döneminde yaşamıştır.
- Mahmut, Karahanlılarla ittifak yaparak Samanoğullarını yıkmış ve Selçuklu Sultanı Arslan Yabgu'yu zehirle öldürmüştür.
- Sultan Mahmut 17 sefer düzenlemiş, Hindistan Fatih ve Put Kırıcı lakaplarıyla anılmıştır.
- 03:00Gaznelilerin Kültür ve Siyasi Özellikleri
- Gazneliler İslam kültürünü Hindistan'a yayan ilk devlettir.
- Gazneli Mahmut, Halifeyi Şia Büveyhoğullarının baskısından kurtardığı için Halife El-Kadir Billah tarafından Sultan unvanı verilmiştir.
- Sultan unvanını kullanan ilk Türk hükümdarı Gazneli Mahmut'dur.
- 04:16Gaznelilerin Eserleri ve Sonu
- Utbe'nin "Yemin" ve Firdevsi'nin "Şehname" adlı eserlerini Sultan Mahmut'a sunmuştur.
- Gazneliler, 1040 Dandanakan Savaşı'nda Selçuklulara yenilince zayıflamış ve 1187'de Gurlular tarafından yıkılmıştır.
- Gaznelilerde vezire "Hacca" denilmiştir.
- 06:06Gulam Sistemi ve İkili Sistem
- Gazneliler, Karahanlılar tarafından başlatılan gulam sistemini geliştirerek yabancı askerleri de dahil etmişlerdir.
- Gulam sisteminde gayrimüslim çocuklar bir gulamhane merkezinde yetiştirilerek asker veya bürokrasiye alınmıştır.
- Gazneliler, kendinden önceki Türk devletlerinden farklı olarak ikili sisteme son vermiş, merkezi sağ ve sol olarak ikiye bölüp yönetmemişlerdir.
- 08:32Büyük Selçuklu Devleti
- Büyük Selçuklu Devleti 1040 Dandanakan Savaşı ile kurulmuş ve 1157'de yıkılmıştır.
- Selçuklular, Oğuzların Üçoklar kolunun Kınık boyuna mensuptur.
- Gazneliler, 1055 Nasa ve 1058 Serahs savaşlarında Selçuklulara yenilince dağılmaya, Selçuklular ise kurulmasına başlamıştır.
- 10:33Selçuklu Devleti'nin Başkentleri ve Tuğrul Bey Dönemi
- Nişabur, Mer- Ray ve İspan sırasıyla Selçuklu Devleti'ne başkentlik yapmıştır.
- Tuğrul Bey ve Çağrı Beyler, 1040-1063 yılları arasında Selçuklu Devleti'nin ilk teşkilatlanma ve Anadolu'ya fetih amaçlı ilk akınlar dönemini yönetmişlerdir.
- Tuğrul Bey, 1048 Pasinler Savaşı'nda Bizans ve Gürcü ittifakını yenilgiye uğrattı ve Şia Büveyhoğullarını yıktı.
- 11:47Tuğrul Bey'in Unvanları ve Medreseler
- Halife Kaim bi Emrillah, Tuğrul Bey'e iki altın kılıç kuşatmış ve "Doğunun ve Batının Sultanı, Dinin Direği" unvanlarını verdi.
- Tuğrul Bey döneminde ilk Selçuklu medresesi olan Nişabur Medresesi açıldı.
- Halifenin bu tavrından sonra İslam dünyasının siyasi gücünü Türkler temsil etmeye başladı ve dini gücünü ise Halife Abbasi Halifesi temsil etti.
- 13:21Sultan Alparslan Dönemi
- Sultan Alparslan, vezirliğe Gazneliler için çalışmış olan Nizamülmülk'ü getirdi.
- Alparslan, Azerbaycan'ı fethetti, Ermeni Bagran Krallığı'nı yıktı ve kardeşi Kavurd'un isyanını bastırdı.
- Ani ve Kars kalesini fethedince Halife Kaim bi Emrillah, Sultan Alparslan'a "Ebu'l-Feth" (Fetihlerin Babası) unvanını verdi.
- 14:28Malazgirt Savaşı ve Sonrası
- Malazgirt Savaşı (1071) öncesi Ahlat'ta ilk çarpışma gerçekleşti.
- Malazgirt Savaşı, Selçuklular ile Bizanslar arasında gerçekleşti ve Roman Diyojen yenildi.
- Sultan Alparslan, Roman Diyojen'i affederek öldürmedi ve geri gönderdi.
- 15:31Kılıç Hakkı ve Selçuklu'nun Yükselişi
- Kılıç hakkı politikası, Anadolu'nun Türkleşme ve İslamlaşma sürecini hızlandırdı.
- Bu politika, Selçuklu yıkıldıktan sonra birinci beyliklerin oluşmasına yol açtı.
- Malazgirt Savaşı'ndan sonra Nizamülmülk, Bağdat'ta ilk Nizamiye Medresesi'ni açtı ve Fatımilerin Şia inancını yayan Darül Hükme Medresesi ile mücadele etti.
- 17:08Sultan Melikşah Dönemi
- Sultan Melikşah dönemi, Selçuklu Devleti'nin en parlak ve sınırlarının en geniş olduğu dönemdi.
- Melikşah, Süleyman Şah'a Türkiye Selçuklu Devleti'ni İzniğde'nin kurma iznini verdi.
- İlk kez İhdas sistemi uygulandı ve Celali Takvimini Ömer Hayyam, Muzaffer İsvizari ve Vasiti hazırladı.
- 18:47Selçuklu'nun Yıkılışı ve Sonuçları
- Sultan Sencer, 1141 Katvan Savaşı'nda Karahitaylara yenilince devlet dağıldı.
- Karahitaylar, Doğu Karahanlılar dışında Büyük Selçuklu'nun da yıkılmasına sebep oldu.
- Türk tarihinde Divan, İdare, Kümbet ve Atabeylik sistemi kullanılan ilk devlet Büyük Selçuklu Devleti'dir.
- 20:12Büyük Selçuklu Devleti'nin Yıkılışı ve Sonrası
- Osmanlı kurumsallaşmada en çok büyük Selçuklu Devleti'ni örnek aldı.
- Büyük Selçuklu Devleti yıkıldıktan sonra atabeyler ve devletler kuruldu.
- Salgurlar İran'da, İldenizoğulları Azerbaycan'da, Bektegin oğulları Erbil'de, Börgül'ler Şam'da, Zengiler Musul'da kuruldu.
- 20:53Büyük Selçuklu Devleti'ne Dönen Topraklar
- Büyük Selçuklu Devleti, Kirman Selçukluları, Suriye Selçukluları, Anadolu Selçukluları ve Irak Selçukluları olmak üzere dört devlete ve beş atabey'e bölündü.
- Büyük Selçuklu Devleti'nin toprakları Taşkent, Sımerkan, Dandanakan, Buhara, Şavur, Rey, Harizm, Tebriz, Van, Malazgirt ve İznik'e kadar uzanıyordu.
- Büyük Selçuklu Devleti Kudüs'e kadar olan bölgeyi, Irak'ta Küfre ve Basra'ya kadar olan bölgeyi ele geçirmiş, ancak Medine ve Mekke'ye kadar ulaşmamıştır.