• Buradasın

    Türk-İslam Tarihi Dersi: Moğol Devletleri, Timur Devleti ve Divan Sistemi

    youtube.com/watch?v=J__PrjMs6YY

    Yapay zekadan makale özeti

    • Bu video, bir eğitimci tarafından ÖSYM sınavlarına hazırlık amacıyla sunulan Türk-İslam tarihi dersidir. Eğitimci, öğrencilere hitap ederek tarihsel bilgileri aktarmaktadır.
    • Video, Moğol devletlerinin kuruluşu ve gelişimiyle başlayıp, Timur Devleti, Türk İslam devletleri (Babürler, Karakoyunlular, Akkoyunlular, Safeviler, Harzemşahlar) ve Türk-İslam kültürünü ele almaktadır. Son bölümde ise Türk devletlerindeki divan sistemi, hükümdarlık ünvanları ve saray terimleri detaylı olarak anlatılmaktadır.
    • Videoda ayrıca Ali Şir Nevai, Uluğ Bey ve Ali Kuşçu gibi önemli bilim insanlarının hayatları ve çalışmaları da incelenmektedir. Eğitimci, öğrencilerin bilgileri kolayca hatırlayabilmeleri için günlük hayattan örnekler ve kelime oyunları kullanmakta, bir sonraki derste Türk-Islam kültür uygarlığına devam edileceği bilgisiyle video sonlanmaktadır.
    00:39Moğol Devleti'nin Kuruluşu
    • Moğol devletinin kurucusu Cengiz Han (Timuçin) köle pazarlarında eziyetler çeken biri olup, merkez olarak Karakurum'ı seçerek devletini kurmuştur.
    • Cengiz Han, ele geçirdiği bölgelerde direnenlere acımasız işkenceler uygulamış, bunlardan en önemlisi "mankurt uygulaması" olmuştur.
    • Cengiz Han, dünyanın en büyük kara imparatorluğunu kurmuş ve sağlığında ülkeyi dört oğlu arasında paylaştırmış, ancak genelde torunları tarafından dört önemli Moğol devleti kurulmuştur.
    03:32Moğol Yasa ve Devletler
    • Cengiz Han, "Yasaname-i Büzük" adlı Moğol yasalarını hazırlamış, bu yasalar otuz üç defter şeklinde hazırlanmış ve Moğol boylarının birbirleriyle savaşmalarını yasaklamıştır.
    • İlk etapta Altın Orda Devleti günümüzdeki Rusya'da kurulmuş, Deşt-i Kıpçak bölgesinde geniş sınırlara sahip olmuş ve Timur tarafından yıkıldığında Moskova Knezliği (Prensliği) güçlenip Büyük Rusya'yı oluşturmuştur.
    • Altın Orda Devleti'nin yıkılmasının ardından Kırım, Küçüm, Kazan, Noyan, Özbek, Sibir gibi birçok hanlık ortaya çıkmıştır.
    05:44İlhanlı Devleti
    • İlhanlı Devleti İran'da kurulmuş, önemli hükümdarı Hulagu olup, Abbasilerin yıkılmasında ve Anadolu Selçuklularının yıkılmasında etkili olmuştur.
    • İlhanlılar, Anadolu'yu istila ederken Erzurum'daki Yakutiye Medresesi'ni yapmışlardır.
    • İlhanlılar, Gazan Han döneminde İslamiyet'i benimsemiş ve Batiniliye (Hasan Sabbah'ın kurduğu tarikat) tarikatına son vermişlerdir.
    07:15Kubilay Hanlığı ve Çağatay Hanlığı
    • Kubilay Hanlığı (Yuan Devleti) Çin ve Moğolistan'da kurulmuş, İslamiyet'i benimsemeyen tek Moğol devleti olmuştur.
    • Marco Polo, ünlü İtalyan seyyahı olarak Kubilay Hanlığı'na ziyaret yapmış ve burada gördüklerini Avrupa'da anlatarak doğuya yönelik coğrafi keşiflerde etkili olmuştur.
    • Çağatay Hanlığı Türkistan çevresinde kurulmuş, Uygurların kullandığı Hakaniye lehçesini resmi dil olarak kabul etmiş ve Türkçeleşmiştir.
    09:45Timur Devleti
    • Timur Devleti, Hindistan'a seferler düzenleyerek geniş bir sahaya hakim olmuş ve Anadolu'ya gelerek Osmanlı'yı yenilgiye uğratmıştır.
    • Timur Devleti'nin kurucusu Timur, merkezi Semerkant (günümüzde Özbekistan'da) olan geniş bir imparatorluk kurmuştur.
    • Timur, bir hükümdar soyundan olmadığı için halkın ona inanması için kendisini kutlamıştır.
    10:40Timur'un Hayatı ve Eserleri
    • Timur, han soyundan olmadığı için emir unvanını kullanan Türk hükümdarıdır ve Timur eyaletlerini Mirza denilen yöneticiler aracılığıyla yönetmiştir.
    • Timur, Altınorda ve Çağatay Hanlığı gibi iki Moğol devletinin yıkılmasında etkili olmuş, 1402 Ankara Savaşı'nda Osmanlı Padişahı Yıldırım Beyazıt'ı yenilgiye uğratmıştır.
    • Timur, Büyük Çin seferine çıkmayı planlamış, Otrar dolaylarında hastalanıp vefat etmiş ve türbesi günümüzde Semerkant'ta bulunmaktadır.
    11:43Timur'un Laneti
    • Orta Asya'da ve İslam dünyasında mezarlar kutsal sayılır, mezarları tahrip edenin Allah'ın lanetine uğrayacağı düşünülmektedir.
    • 1740'lı yıllarda İran Şahı Nadir Şah, Timur'un mezar taşını çalınca İran'da büyük bir deprem olmuş ve Nadir Şah taşın yerine konulmasını emretmiştir.
    • 1930'lu yıllarda Stalin, Timur'un kemiklerini incelemek üzere Gerasimo adlı bir arkeolog görevlendirmiş, mezarı açan Gerasimo üç gün sonra Almanya'nın Rusya'ya saldırmasıyla başlayan Barbaros Harekatı'nın başlamasına tanık olmuştur.
    14:23Timur Devleti'nde Bilim İnsanları
    • Ali Şir Nevai, "Muhakemel Lugateyn" adlı Türkçe-Farsça karşılaştırmalı sözlük yazmıştır.
    • Uluğ Bey, Timur'un torunu olup Timur Devleti'nde hükümdarlık yapmış, matematik-astronomi uzmanı ve Semerkant Rasathanesi'ni kurmuştur.
    • Uluğ Bey'in "Zic" adlı yıldızlarla ilgili eseri, İngiltere'deki Greenwich Rasathanesi'ni kuran John Flanstit tarafından "Britanya Gökta" adlı eserinde kullanılmıştır.
    16:29Ali Kuşçu'nun Hayatı ve Eserleri
    • Ali Kuşçu, Semerkant Rasathanesi'nde kuşların bakımıyla sorumlu olan babasının yardımıyla matematik ve astronomi dersleri almış, genç yaşta Semerkant Rasathanesi müdürü olmuştur.
    • Timur Devleti'ne Şeybaniler denilen Özbekler son verince Ali Kuşçu, Akkoyunlular hizmetine girerek Uzun Hasan'ın danışmanı olmuştur.
    • Uzun Hasan, Ali Kuşçu'yu Fatih Sultan Mehmet'in huzuruna barış elçisi olarak göndermiş, Fatih onu Osmanlı'ya davet etmiş ancak Ali Kuşçu önce Uzun Hasan'a sadakat yemini ettiğini söylemiştir.
    19:12Ali Kuşçu'nun Osmanlı'da Hayatı
    • Aradan birkaç yıl geçtikten sonra Ali Kuşçu, ailesiyle birlikte Osmanlı'ya gelmiş ve İstanbul'da çok güzel bir törenle karşılanmıştır.
    • Ali Kuşçu, Ayasofya Medreselerinin baş müderrisi olmuş ve Sahn-ı Seman Medreselerinde matematik, astronomi derslerine girmiştir.
    • Osmanlılara matematiği sevdiren adam olarak bilinen Ali Kuşçu, İstanbul'un enlem ve boylam dereceleri ile ilgili çalışmalar yapmış ve "Fethiye ve Muhammediye" adlı astronomi, matematik alanındaki eserlerini yazmıştır.
    19:46Türk Bilim İnsanları ve Devletler
    • Ali Kuşçu, 1470'li yıllarda Ayla ilgili incelemelerde bulunmuş ve doğru tespitlerde bulunduğu için NASA tarafından 1990'lı yıllarda kabul edilmiş, bu nedenle Ay'ın bir bölgesine "Ali Kuşçu" adı verilmiştir.
    • Ali Kuşçu, Osmanlı döneminde matematik ve astronomi uzmanı olarak bilinen bir bilim insanıdır.
    • Timur döneminde Hüseyin Baykara, Isa Savcı ve Devlet Şah gibi önemli devlet adamları ve şairler de yaşamıştır.
    21:01Babürler Devleti
    • Babürlerin kurucusu Babür Şah'dır ve merkezi Hindistan'daki Agra'dır.
    • Babür Şah'ın otobiyografi tarzında bir eseri vardır ve adı "Babür Name"dir.
    • Şah Cihan, eşi Mümtaz Mahal için Tac Mahal adlı şaheseri mezarı yaptırmıştır ve bu yapı günümüzde dünyanın yeni yedi harikası arasında gösterilmektedir.
    23:46Karakoyunlular ve Akkoyunlular
    • Karakoyunluların kurucusu Bayram Hoca'dır ve merkezi Erzurum'daki Erçiş'tir.
    • Karakoyunlular, sınırlarını Azerbaycan'a kadar genişletmiş ve Azerbaycan Türkçüsünün oluşumunda etkili olmuşlardır.
    • Akkoyunlular, diğer adıyla Bayındırıye Devleti, Oğuzların Bayındır kolu tarafından kurulmuştur ve kurucusu Kara Yülük Osman Bey'dir.
    • Akkoyunluların merkezi Diyarbakır'dır ve ünlü hükümdarı Uzun Hasan'dır.
    • Uzun Hasan, Kur'an-ı Kerim'i Türkçeye çevirmiştir ve Dede Korkut hikayeleri Akkoyunlular döneminde yazıya geçirilmiştir.
    26:38Safeviler ve Harzemşahlar
    • Safevilerin kurucusu Şah İsmail'dir ve Tebriz merkez olmak üzere kurulmuştur.
    • Safeviler, Şii karakterde bir devletdir ve Osmanlı ile sürekli savaş halinde olacaklardır.
    • Harzemşahların kurucusu İlaslan'dır ve merkezi İran'daki Gürgenç'tir.
    • Harzemşahlar kendilerini Büyük Selçukluların varisi olarak görürler.
    • Harzemşahlar 1230 yılında Yassıçemen Savaşı'nda Anadolu Selçuklularına yenilmiştir.
    • Harzemşahlar, Moğollarla Otrar olayını yaşamışlardır.
    28:37Türk-İslam Kültür ve Uygarlığı
    • Karahanlı hükümdarları "Han, Hakan, Tonga, Terken, Kara, Kadir, Buğra, İlik, Aslan" gibi ünvanları kullanmıştır.
    • Büyük Selçuklu Devleti hükümdarları "Sultan-ı Azam, Sultanül Mağrib, Sultanül Maşr, Sultanül Alem" gibi ünvanları kullanmıştır.
    • "Sultanül Mağrib" batı sultanı, "Sultanül Maşr" doğu sultanı, "Sultanül Alem" ise büyük sultan anlamına gelmektedir.
    30:58Hükümdarlık Ünvanları
    • Sultan unvanını ilk kullanan Gazneli Mahmut'tur, ardından Büyük Selçuklular da bu ünvanı kullanmıştır.
    • Alptegin, Gaznelilerin kurucusu olarak ilk padişah ünvanını kullanan Türk hükümdarı olarak kabul edilir.
    • Babürlerin kurucusu Babür Şah, Safevilerin kurucusu ise Şah İsmail'dir.
    32:26Devlet Kavramları ve Hükümdarlık Sembolleri
    • İslam öncesi dönemde devlete "il" veya "el" denilirken, Türk-Islam'da devlete "mülk" denilmiştir.
    • Hükümdarlık sembolleri arasında çadır, taht, çetir (şatafatlı saltanat şemsiyesi), alem, sancak, asa, yüzük, yay, taç ve ünvan almaktır.
    • İslam döneminde eklenen semboller arasında nevbet (davul), para bastırma, hutbe okutma, hilat (halifenin gönderdiği hediyeler) ve menşur (halifenin tasdikli belgesi) bulunmaktadır.
    35:51Divanlar ve Merkez Teşkilatı
    • Divan-ı Saltanat, devlet işlerinin görüşüldüğü ana divandır ve büyük Selçuklu Devleti'nde görülür.
    • Divan-ı Saltanat'ın Karahanlılar'daki karşılığı Divan-ı Ali, Gaznelilerdeki karşılığı ise Divan-ı Vezaret'tir.
    • Divan-ı Saltanat'a bağlı alt divanlar arasında Divan-ı Istifa (mali işler), Divan-ı Tuğra ve İnsa (yazı işleri), Divan-ı Arz (askeri işler) ve Divan-ı Israf (idari ve mali denetim) bulunmaktadır.
    39:22Divanların Görevlileri
    • Divan-ı Istifa'nın başındaki görevliye Müstefi denir.
    • Divan-ı Tuğra ve İnsa'nın başındaki görevliye Tuğra-yı ve Münşi denir.
    • Divan-ı Arz'ın başındaki görevliye Emiri Arz, Divan-ı Israf'ın başındaki görevliye ise Müşrif denir.
    44:18Osmanlı'da Divanlar
    • Divan-ı Mezalim, hükümdar başkanlığında adalet işlerini ele alan üst mahkemedir ve ibadetlerin yerine getirilmesi, vakıfların denetlenmesi gibi konulara da bakar.
    • Divan-ı Meşveret, fikir alışverişinin yapıldığı divandır ve hükümdar başarısız olduğunda yeni hükümdarın belirlenmesinde etkilidir.
    • Divan-ı Hatun, hatun başkanlığında toplanan divandır ve tarih boyunca Terken Hatun, Aslan Can Hatun gibi etkili kadın liderler olmuştur.
    47:49Diğer Divanlar ve Devlet Terimleri
    • Divan-ı Beriit (Bird), posta ve haberleşme işleriyle ilgilenen divandır ve başındaki görevliye Emiry Berit veya Emiry Bird denir.
    • Karahanlılar'da saraya "kapı", Büyük Selçuklularda "dergah" veya "bargah" denir.
    • Karahanlılar'da vezire "yuuş", Gazneliler'de "hace-i büzüt" denir ve Cengiz Han'ın yasalarına "Yasalar-ı Büzük" denir.

    Yanıtı değerlendir

  • Yazeka sinir ağı makaleleri veya videoları özetliyor