Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Türk İslam edebiyatının kaynaklarını anlatan eğitici bir içeriktir. Video, Türk İslam edebiyatının temel kaynaklarını detaylı şekilde açıklamaktadır.
- Video, Türk İslam edebiyatının şekil ve muhtevasına ait özelliklerini kazandıran kaynakları ikiye ayırarak ele almaktadır: doğrudan dini kaynaklar (Kur'an, Hadis, Kısas-ı Enbiya, Tevarih-i Hulefa, Eski Kavimlerle İlgili Tarihi Bilgiler ve Tasavvuf) ve doğrudan dini olmayan kaynaklar (Arap ve Fars Edebiyatı, Kültürü, Devrin İlimleri ve Yerli Malzemeler). Ayrıca edebi metinlerin kaynakları olarak Divan, Mesnevi, Mecmua, Cönk ve Müntehabat ile Tabakat ve Tezkiretü'ş-Suara gibi başvuru kaynakları da detaylı olarak anlatılmaktadır. Video, Türk İslam edebiyatı ders kitabının ikinci ünitesinde daha ayrıntılı bilgi bulunabileceğini belirterek sona ermektedir.
- 00:09Türk İslam Edebiyatının Kaynakları
- Türk İslam edebiyatı pek çok kaynaktan beslenmiştir, ancak Kur'an geniş ve zengin muhtevasıyla ana kaynaktır.
- Hadisler, kısas, enbiyalar, eski kavimlerle ilgili tarihi bilgiler ve tasavvuf da İslam dininin izlerini yansıtır.
- Arap ve Fars edebiyatı, kültürü ile Türk toplumunun yaşama kültürü de edebiyata genel özelliklerini veren kaynaklardır.
- 00:47Edebi Eserlerin Kaynakları
- Türk İslam edebiyatında edebi eser denince akla önce şiir veya manzum eserler gelir.
- Divanlar, mesneviler, mecmualar, cönkler ve müntehabatlar Türk şiirinin en önemli yazılı kaynaklarıdır.
- Türk İslam edebiyatını tanımak için tabakat ve suara tezkireleri gibi başvuru kaynaklarına ihtiyaç vardır.
- 02:07Doğrudan Dini Kaynaklar
- Türk İslam edebiyatının şekil ve muhtevasına ait özelliklerini kazandıran kaynaklar ikiye ayrılarak ele alınır: doğrudan dini kaynaklar ve doğrudan dini olmayan kaynaklar.
- Kur'an, geniş ve zengin muhtevasıyla İslam Türk edebiyatına hemen her alanda esas vasfını veren ana kaynaktır.
- Hadis, sünnet-i nebevi, kısas-ı enbiya, tevarih-i hulefa, eski kavimlerle ilgili tarihi bilgiler ve tasavvuf da diğer kaynaklardır.
- 02:38Kur'an'ın Edebi Edebiyatta Yeri
- Edebi metinlerde yer verilen kainat, geçmiş ümmet ve milletler, onların peygamberleri gibi konuların malzemesi Kur'an'dan derlenmiştir.
- Tevhidler ve münacaatlar, Kur'an'ın tebliğ ettiği ana fikirden doğmuştur.
- Tasavvuf da edebiyatımıza önce Kur'an kaynaklı girer ve tasavvufi düşünce ve yaşam biçimine değinen ayet ve sureler pek çok edebi metne intikal eder.
- 03:14Hadis ve Diğer Dini Kaynaklar
- Hadis ve sünnet, Kur'an'ın ana hatlarıyla verdiği bilgilerin ve açıkça belirtilmemiş manaların doğru ve geniş biçimde anlaşılmasını sağlar.
- Hz. Peygamber konulu manzum ve mensur eserlerden özellikle mevlid, mi'raciye, hilye, kırk hadis, siyer, mucizat-ı nebi türlerinin ana kaynağı hadislerdir.
- Kısas-ı enbiya ve tevarih-i hulefa ile eski kavimlerle ilgili tarihi bilgilerin malzemesini önce Kur'an ve hadis sağlar.
- 04:08Tasavvufun Edebi Edebiyatta Yeri
- Tasavvuf teorisi, literatürü ve edebiyatı yanında pratiği, tasavvufi adabı, ritüelleri ve yaşam biçimiyle İslam Türk edebiyatında yerini almıştır.
- Hz. Mevlana, Divan-ı Kebir adlı eserinde tasavvufun vahdet-i vücud, aşk, devir gibi esaslarını edebi bir dille anlatır.
- Mesnevi'sinde ise tasavvufi ahlak ve anlayışları geniş kitlelerin anlayabileceği bir şekilde işlemiştir.
- 04:35Doğrudan Dini Olmayan Kaynaklar
- Türk İslam edebiyatının doğrudan dini olmayan kaynakları da İslam dininin ve Kur'an'ın geniş ve zengin izlerini yansıtır.
- Arap ve Fars edebiyatı ile kültürü yanında devrin ilimleri ve yerli malzemeler bu kaynaklar arasında yer alır.
- İslam öncesi ve sonrası Arap kültüründen gelen malzeme kısaca "ahbar" adıyla anılır ve bazen "kıssa" diye de adlandırılmıştır.
- 05:31Fars Kültüründen Gelen Malzeme
- Türk İslam edebiyatına Fars kültüründen gelen malzemenin önemli bir kısmı da İslam öncesi devirlerden gelen dini ve milli rivayetlerden kaynaklanır.
- Bunun tamamına yakın kısmını İran milli destanı olan Şehname'de bulmak mümkündür.
- Türk İslam edebiyatını mevcut veya kuvvetli olan her türlü ilim ve fen de etkilemiştir.
- 05:57Yerli Malzemeler
- Yerli malzeme diyebileceğimiz kaynaklar Türk milletinin kendine has yaşama biçimi, eğlenceleri, mühim gün ve geceleri kutlama şekli, sahip olduğu adet ve ananelerdir.
- Savaş, barış, düğün, eğlence, Ramazan gün ve geceleri, Kurban ve Nevruz gibi bayramlar, kandiller, mevsimler daima şiire konu edilmiştir.
- Surname, Ramazaniyye, Bayramiyye, Nevruziyye, Bahariyye, Mi'raciyye ve Regaibiyye gibi türler de Türk İslam edebiyatı şairlerince mahalli renkleri ağır basacak şekilde ortaya konmuştur.
- 06:37Şiirin Kaynakları
- Türk İslam edebiyatında edebi eser denildiğinde akla ilk olarak şiir veya manzum eserler gelir.
- Divan, bir şairin hayatı boyunca yazdığı şiirleri toplayan kitap olarak tanımlanabilir ve şiirler nazım şekillerine göre sıralanır.
- Mesnevi ise Türk İslam edebiyatında kahramanları hep aynı olan aşk maceralarının anlatıldığı uzun manzumeler olarak tanımlanabilir.
- 08:16Mecmualar ve Cönkler
- Mecmualar aynı veya farklı türden seçilmiş çeşitli büyüklükteki metinlerin ve risale denilen küçük kitapçıkların derlenip bir araya getirilmesiyle oluşturulan eserlerdir.
- Cönk ise sözlüklerde gemi ve sefine anlamlarına gelir ve genellikle asik edebiyatı, halk edebiyatı ve folklor ürünlerinin toplandığı anonim mahiyette bir mecmua türüdür.
- Müntehabat da hacimli eserlerin içinden belirli bölümlerin seçilerek yeniden düzenlenmesiyle oluşturulan manzum ya da mensur derlemelerdir ve yaygın bir ifadeyle antoloji anlamına gelir.
- 09:46Tabakat ve Tezkireler
- Edebiyatı tanımak ve doğru ve anlaşılır bir biçimde günümüze aktarmak için yapılacak çalışmalarda tabakat ve tezkire-i şuara gibi başvuru kaynaklarına gerek duyulur.
- Tabakatlar günümüzdeki ansiklopedik biyografi kitaplarına benzeyen bir telif türüdür ve Osmanlı sahasına "teracim-i ahval" adı da verilir.
- Tezkireler genel olarak şiir ve edebiyatla doğrudan meşgul olmuş kişiler hakkında bilgi vererek sanatlarını değerlendirirler ve Türk edebiyatında ilk tezkire Ali Şir Nevai'nin "Mecai Bey Heşt Bihişt" adıyla vermiştir.