Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Türk-Islam devletlerindeki yönetim, ekonomi, hukuk, dil ve edebiyat, bilim ve sanat konularını kapsayan bir eğitim içeriğidir.
- Video, Türk-Islam devletlerindeki hakimiyet anlayışı ve devlet yapısıyla başlayıp, merkez ve memleket yönetimi, ordu teşkilatı, sosyal ve ekonomik hayat, hukuk sistemi, dil ve edebiyat, bilim ve sanat konularını sırasıyla ele almaktadır. Her bölümde farklı Türk-Islam devletleri (Karahanlılar, Tolunoğulları, Gazneliler, Harzemşahlar, Memlükler, Büyük Selçuklular) arasındaki farklılıklar ve benzerlikler vurgulanmaktadır. Video, Türk-Islam medeniyetinin önemli bilim adamları ve sanat eserleri hakkında bilgilerle sonlanmaktadır.
- 00:13Türk İslam Devletlerinde Hakimiyet Anlayışı
- Türk İslam devletlerinde kültür ve medeniyet, devlet ve memleket yönetimi, hakimiyet anlayışı İslam öncesi Türk hakimiyet anlayışını devam ettirmiştir.
- Tanrı yeryüzünü yönetme yetkisini Türk hükümdarına vermiştir ve hükümdar devlet idaresinden sorumludur.
- Hükümdar ülkeyi iç ve dış tehditlerden korur, halkın sosyal devlet gereği ihtiyaçlarını giderir ve Divan-ı Mezalim yüksek mahkeme başkanlık ederdi.
- 01:00Merkez Yönetimi
- Merkez teşkilatında hükümdardan sonra vezirlik kurumu ve devlet işlerinin görüşüldüğü Büyük Divan bulunurdu.
- Divanın başında Sahibi Saltanat denilen büyük vezir bulunurdu ve divana bağlı çeşitli divanlar (Tuğra, İstifa, İsraf, Arz) vardı.
- Sarayda hacipler, Emir-i Casnigir, Emiri Çandar, Emiri Silahı ve Alemler bulunurdu.
- 01:42Memleket Yönetimi
- Memleket yönetimi merkezin dışında yerlerdi ve burada melikten hanedan üyesi valiler gönderilirdi.
- Melikler iç işlerde serbest, dış işlerde merkeze bağlıydılar.
- Eyalet ve vilayetlerin valileri hükümden soyulan değilse şıhne adı verilirdi ve özellikle Büyük Selçuklular şehzadelerin yanlarında atabeyler göndermiştir.
- 02:20Ordu Teşkilatı
- İlk Türk İslam devletlerinde orduyu büyük oranda Türkler oluşturmaktaydı, Karahanlı, Tolunoğulları, İsidler ve Memlukler gibi devletler.
- Büyük Selçuklularda ordu, maaşlı askerler, hasta ordusu ve fetih edilen arazilerinin ikta sistemi ile devlet hizmetlerine karşılık komutan ve askerlere verilmesiyle oluşan sipahilerden oluşuyordu.
- 03:01Sosyal ve Ekonomik Hayat
- Türk İslam devletlerinde ekonomik hayat daha çok hayvancılık ve toprağa dayalıydı, bunlarla birlikte ticareti önemli yer tutmaktaydı.
- Ülke toprakları mülk ve devlet toprağı diye ikiye ayrılmaktaydı; mülk ev, bağ, bahçe ve taşınmaz mallar, devlet toprağı ise tarım alanları, ormanlar, yaylak ve otlaklardı.
- Türklerde sınıfsız bir tulum yapısı vardı, herkes kanunlar ve töreler önünde eşitti ve bilgi ve liyakata göre devlet görevine getirilir ve yükseltilirdi.
- 04:18Gelir Kaynakları ve Hukuk
- Başlıca gelir kaynakları öşür (müslümanlardan alınan onda bir ürün vergisi), haraç (gayrimüslimlerden alınan arazi ve ürün vergisi), cizye (gayrimüslim askerlik vergisi), ganimet, orman ve tuzla gelirleri, ticaret yollarından alınan gümrük vergileri, ticaret erbabından alınan vergi ve bağlı devletlerin gönderdiği vergi ve hediyelerdi.
- Hukuk sistemi şeri ve örfi olmak üzere ikiye ayrılmıştı; şeri davalara kadılar bakardı, örfi hukukla ilgili davalara ise emir-i dad adalet bakanlığı'na bağlı mahkemeler bakardı.
- 05:24Dil ve Edebiyat
- Türklerin İslamiyeti kabulüyle beraber Türk kültür ve medeniyeti köklü değişimler geçirmiştir, İslam dönem tarih, edebiyat ve sanatı şeklinde gelişmiştir.
- Karahanlılarda devletin resmi dili ve halkın konuşma dili Türkçenin Hakaniye lehçesiydi, alfabe olarak Uygur alfabesi kullanılmıştır.
- Tolunoğulları ve Yeşil İllerde yöneticiler Türk, halk ise Arap'tı, resmi dil Arapçaydı; Gaznelilerde saray ve ordu Türkçe konuşuyordu, edebiyat dili Farsça, yazışmalar ise Arapçaydı.
- 06:28Bilim ve Sanat
- Türk İslam tarihinde bilim ve sanat adamlarına büyük değer verilmiştir, 9. ve 13. yüzyıllarda İslam dünyasında Türkler damgasını vurmuştur.
- Bu dönem ünlü bilginlerin yetiştiği ve ünlü medreselerin açıldığı dönemdir; Farabi, İbn-i Sina, Beyruni gibi birçok önemli bilim adamı yaşamıştır.
- Bu dönemlerde Kahire, Tolunoğlu Ahmet Camii, Karahanlılardan kalma Talas'taki Ayşe Bibi Türbesi, Gazzelilerden kalma Gazze şehrindeki Mahmud Bendi Su Kemeri, Büyük Selçuklulardan kalma Diyarbakır Ulucami gibi önemli eserler çıkmıştır.