Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Antalya Barosu 2020 yılı staj yürütme kurulu derslerinin online ortamda gerçekleştirilen bir hukuk dersidir. Bir eğitmen tarafından Türk hukukundaki dava çeşitleri ve dava şartları konuları detaylı şekilde anlatılmaktadır.
- Ders, dava çeşitlerinin doktrinde iki ana kategoride incelenmesini (istenen hukuki korumaya göre ve talep sonucuna göre) açıklayarak başlıyor ve ardından eda davaları, tesbih davaları, inşai davalar, belirsiz alacak ve tespit davaları gibi çeşitli dava türlerini ele alıyor. Daha sonra kısmi davalar, terditli davalar, seçillik davalar, müteahhit davalar ve topluluk davaları inceleniyor. Son bölümde ise HMK'nın 114-117 maddeleri kapsamında dava şartları ve ilk itirazlar detaylı şekilde anlatılıyor.
- Ders, dava çeşitlerinin müvekkillerin hak kaybına uğramasını önleme, zaman aşımı, faiz, harç hesabı, vekalet ücreti ve ilanlı icra takibi gibi hukuki sonuçları üzerindeki etkilerini de açıklıyor. Ayrıca, kısmi davaların zamanaşımı ve faiz bakımından davacı aleyhine olduğu, belirsiz alacak davalarının üç türü ve Yargıtay kararları üzerinden bu davaların özellikleri detaylandırılmaktadır.
- 00:05Hukuk Mahkemeleri Kanunu Dersi Giriş
- Antalya Barosu 2020 yılı staj yürütme kurulu dersleri, koronavirüs salgını nedeniyle online ortamda devam etmektedir.
- Bu derste Hukuk Mahkemeleri Kanunu'nda dava çeşitleri, dava şartları ve ilk itirazlar konusu ele alınacaktır.
- Medeni usul hukuku avukatlar için önemli bir hukuk dalıdır ve hata yapmanın hem avukatın sorumluluğunu doğuracağı hem de müvekkillerin hak kaybına yol açacağı sıkı kurallarla bürünmüştür.
- 01:54Dava Çeşitlerinin Sınıflandırılması
- Dava çeşitleri doktrinde ikiye ayrılır: istenen hukuki korumaya göre dava türleri ve talep sonucuna göre dava türleri.
- Bu ayrım kanunda değil, dava türlerinin özelliklerini daha rahat anlamak için yapılan bir kategorik sınıflandırmadır.
- İstenen hukuki koruma, dava ile beraber elde edilecek yararı gösterirken, talep sonucuna göre dava türleri ise talep sonucunda meydana gelecek değişiklikleri gösterir.
- 05:33Dava Çeşitlerinin Önemi
- Dava çeşitlerini bilmek, açılan davada müvekkile nasıl bir hukuki koruma sağlayacağını anlamamızı sağlar.
- Medeni usul hukukunda hakim taleple bağlı olduğu için, yanlış bir dava türü açıldığında arzu edilen hukuki koruma sağlanmaz ve müvekkil hak kaybına uğrayabilir.
- Dava türüne göre zaman aşımı, faizin işlemesi, harç hesabı, vekalet ücreti ve icra takibi gibi önemli hukuki sonuçlar değişebilir.
- 09:45EDA DAVALARI
- EDA DAVALARI HMK'nın 105. maddesinde düzenlenmiştir ve bu dava vasıtasıyla karşı tarafın bir şey vermesini, yapmasını veya yapmamasını istiyoruz.
- EDA DAVALARI'nda karşı tarafın vermemesine yönelik talep bulunamaz, örneğin "para vermemesi" talebi kabul edilmez.
- Bu davanın konusu şahsi haklar (alacak hakları) ve ayni haklardır; olumlu eda (vermesi, yapması) veya olumsuz eda (yapmaması) olabilir.
- 11:40EDA DAVALARININ ÖZELLİKLERİ
- Verilen karar, hakkın mevcut olup olmadığı yönünde bir tespit hükmü içerir ve aynı fiili maddi sebebe dayanarak yeni bir dava açılamaz.
- EDA DAVALARININ en tipik özelliği, alınan kararın ilamlı icra takibine konu edilebilebilmesidir.
- İkinci dava türü TESPİT DAVALARI'dır ve bu, delil tespiti ile karıştırılmamalıdır.
- 13:15DELİL TESPİTİ VE TESPİT DAVALARI
- Delil tespiti, delillerin kaybolması ihtimali varsa, geçici hukuki koruma önlemi olarak başvurulabilir (örneğin arabanın bozuk olduğunu tespit ettirmek).
- TESPİT DAVALARI ise çekişmeli bir yargılama işi olup, bir hakkın varlığını veya yokluğunu, bir hukuki ilişkinin varlığını veya yokluğunu tespit eder.
- Maddi vakıalar tek başına tespit davasının konusunu oluşturamazlar, ancak bir belgenin sahte olup olmadığı tespit davası vasıtasıyla çözüme kavuşturulabilir.
- 16:09TESPİT DAVALARININ ÖZELLİKLERİ
- TESPİT DAVALARININ sonucunda sadece tespit hükmü verilir, eda davasında olduğu gibi bir şey vermesine veya yapmasına ilişkin hüküm verilemez.
- Verilen karar ilamlı icra takibine konu edilemez, ancak eda davasına konu olabilecek hususların tespiti için tespit davası açılabilir.
- TESPİT DAVALARI olumlu (müspet) veya olumsuz (menfi) olabilir ve menfi tespit davası durumunda hukuki yararın ispatlanması gerekir.
- 19:14İNSAI DAVALARI
- İNSAI DAVALAR, hukuk düzeninde değişiklik yaratan davalardır; bir hakkı doğuran, ortadan kaldıran veya mevcut bir hakkı değiştiren davalara inşai davalar denir.
- Boşanma davası, soy bağının reddi davası ve babalık davası inşai davalardır.
- İnsai durumlar her zaman mahkeme kararıyla gerçekleşmez; bazı sözleşmeler tek taraflı bir feshatnamenin gönderilmesiyle fesh olabilirken, bazı sözleşmeler (kat karşılığı inşaat sözleşmeleri) için mahkeme kararı gerekebilir.
- 21:19İnşai Davalar
- İnşai davalarda hukuki durumun yaratılması, değiştirilmesi veya sonlandırılması için kanun gereği mahkeme yoluna gitmek gerekir.
- İnşai davalarda davanın reddi tespit hükmü içerirken, kabulünün tespit hükmü içermez.
- İnşai kararlar kuralı olarak geçmişe yürümüyor ve maddi hukukta değişiklik yaratan tek tür davadır.
- 23:35İnşai Davaların Örnekleri
- Anonim şirketin genel kurul kararının iptali davası bir inşai davadır, çünkü kararın ortadan kalkmasına yol açar.
- Genel kurul kararının yokluğunu iddia eden dava ise tespit davasıdır, çünkü hukuk üzerinde değişiklik yaratmaz.
- İnşai davaların en tipik örneği iş davalarıdır, burada aynı davalıya karşı birden çok talep (kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai ücreti vb.) tek davada istenebilir.
- 26:44Davaların Yığılması ve Terditli Davalar
- Terditli davalarda birden çok talep arasında aslilik-ferilik ilişkisi mevcuttur ve talepler arasında ekonomik bağ olmalıdır.
- Terditli davalarda talepler sıraya konmuş olmalı ve dava dilekçesinde terditlilik ilişkisinin belirtilmesi gerekir.
- Davaların yığılmasında talepler arasında bağımsızlık vardır, ancak tek mahkemenin görevli ve yetkili olması yeterlidir.
- 27:20Seçimlik Davalar
- Seçimlik borçlarda seçim hakkı kendisine ait olan borçlu veya üçüncü kişinin bu hakkı kullanmaktan kaçınması halinde alacaklı seçimlik dava açabilir.
- Seçim hakkı borçluda ise seçimlik dava açılır, alacaklıda ise seçim hakkını kullanıp eda davası açılır.
- Mahkeme seçimlik borçların ifasına karar verir, ancak borçlu halen seçimliklerden birini ifa ederek borcundan kurtulabilir.
- 29:15Mütalahi Davalar ve Topluluk Davaları
- Mütalahi davalar hukuk mahkemeleri kanununda düzenlenmemiş olsa da, bazı doktrinlerde bu kategoride sayılır.
- Bir kişinin sorumluluğu birden çok sebebe dayandırılabiliyorsa, hakim zarar görenin en iyi giderim imkanı sağlayan sorumluluk sebebine göre karar verir.
- Topluluk davası, bir grubun menfaatini korumak için o topluluğu temsilen açılan bir davadır ve kesin hüküm teşkil etmez.
- 32:15Kısmi Davalar
- Kısmi davalar HMK'nın 109. maddesinde düzenlenmiştir, ancak bu maddenin ikinci fıkrası 2015'te yürürlükten kalkmıştır.
- Talep konusunun niteliği itibariyle bölünebilir olması halinde kısmi dava açılabilir, örneğin para alacağına ilişkin davalar kısmi olarak açılabilir.
- Kısmi dava açılırken talep konusunun kalan kısmından açıkça feragat edilmemişse, feragat edildiği anlamına gelmez ve hukukçular "erişkin haklarımız saklıdır" ifadesini kullanmayı tercih ederler.
- 33:44Kısmi Davaların Sorunları
- Kısmi dava sadece açılan kısımla sınırlı olarak zamanaşımı keser, dava açılmayan kısım için zamanaşım işlemeye devam eder.
- Davanın ortasında alacağın tam miktarı belirlenirse, dava ıslah edilebilir veya yeni bir dava açılabilir, ancak önceden temerrüt durumu yoksa zamanaşım kesilmiş olacak.
- Kısmi davalar zamanaşımı ve faiz bakımından davacının aleyhine olabilir çünkü dava açılmamış kısım için zamanaşım kesilmiyor ve faiz işlemeye başlamıyor.
- 34:52Belirsiz Alacak Davaları
- Belirsiz alacak davaları 107. maddede düzenlenmiş olup, uygulamada yargı içtihatlarıyla şekillenmiştir ve üç farklı türe ayrılmıştır.
- Belirsiz alacak davası, alacağın miktarı belirlenemeyen, talep sonucu belirsiz durumlarda açılan bir dava türüdür.
- Bu dava türü yüksek harçlardan ve karşı vekalet ücreti riskinden korur çünkü dava değeri henüz ortaya çıkmadığı için bu ücretler ödenmez.
- 35:40Belirsiz Alacak Davalarının Türleri
- Belirsiz alacak davaları üç türe ayrılır: eda davası niteliğinde olan, kısmi eda ve külli tespit davası, tespih niteliği taşıyan.
- Belirsiz alacak davasında ıslah yoktur, dava değerinin artırılması için "dava değerinin belirlenmesi" dilekçesi kullanılır.
- Kısmi davada dava edilmeyen kısmın zaman aşımına düşme riski varken, belirsiz alacak davası bütün alacak bakımından zaman aşımını keser.
- 37:49Yargıtay Kararları ve Belirsiz Alacak Davaları
- Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'na göre, talep sonucunun parantez içerisinde "belirsiz" ibaresinin kullanılması davanın belirsiz alacak davası olarak kabul edilmesi için yeterlidir.
- Yargıtay İştahı Birleştirme Büyük Genel Kurulu, belirsiz alacak davasının hangi alacak kaleminde açılabileceğini kategorik olarak belirlemeyecek, her olayın somut özelliğine göre değerlendirilmesi gerektiğini belirtmiştir.
- Eda niteliğinde belirsiz alacak davası açıldığında, dava tarihinde alacağın tamamı için zamanaşım kesilir ve faiz başlangıcı da dava tarihinden itibaren başlar.
- 41:33Tespih Niteliğinde Belirsiz Alacak Davaları
- Tespih niteliğinde belirsiz alacak davası açıldığında, bütün alacak için zamanaşım kesilir ancak faizle ilgili farklı bir durum vardır.
- Tespih davası olarak açılan belirsiz alacak davada, talep sadece "tespit edilsin" şeklinde kurulduğunda faiz işlemeye başlamaz.
- Faiz işletmek için dava ıslah edilerek eda niteliğine çevrilmelidir, ıslah yapıldığında faiz işlemeye başlar.
- 43:16Kısmi Eda ve Külli Tespit Davaları
- Kararın devamında belirsiz alacak davasının kısmen eda, kısmen tespit tespiti olarak açılması mümkündür.
- Kısmi eda ve külli tespit davasında alacağın tamamı için zamanaşımı kesilir, ancak faiz başlangıcı açısından farklılık vardır.
- Faiz başlangıcı, belirlenen miktar için dava tarihinde, kalan kısım için ise talep edildiği tarihte başlar.
- 45:18Dava Şartları
- Dava şartları, HMK'nın 104 ve 107 maddelerinde düzenlenir ve davanın esasına girilebilmesi için gerekli şartlardır.
- Dava şartları arasında iki tarafın bulunması, taraf ehliyeti, dava ehliyeti, davayı takip yetkisi ve davaya vekalet ehliyeti yer alır.
- Diğer dava şartları arasında yargı yetkisi, yargı yolu, görev konusu, kesin yetki, gider avansı, hukuki yarar ve kesin hüküm bulunur.
- 49:00İlk İtirazlar
- İlk itirazlar HMK'nın 106 ve 107 maddelerinde düzenlenir ve yetki itirazı, iş bölümü itirazı ve tahkim yolu itirazı gibi türlerden oluşur.
- İlk itirazlar cevap dilekçesinde ileri sürülmek zorundadır, aksi halde mahkeme dinlemez.
- Mahkeme önce dava şartlarını, sonra ilk itirazları inceleyerek karara bağlar.