Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, Maltepe Üniversitesi'nde çalışmış ve Uygur topluluğu adlı bir kitabın editörlüğünü yapmış bir konuşmacının akademik sunumudur.
- Sunum, Türk eski çağında Uygurların kültürel değişimlerini ve Uygur Kağanlığı'nın ekonomik ve kültürel gelişimini ele almaktadır. İlk bölümde 840 öncesi Türk eski çağında Uygurların sosyal teşkilatı, mesken, ünvanlar, ticaret ve inançları incelenirken, ikinci bölümde Uygur Kağanlığı'nın ticaret politikaları, Çin ile olan ilişkileri ve Mani dininin yayılması anlatılmaktadır.
- Sunumda ayrıca Uygur yazısının gelişimi, çok dilli olma durumu, Hun ve Göktürk dönemleriyle paralellikler ve farklılıklar, Uygurların ünvanlarındaki "ay" kültünün artışı ve Çin sınırındaki serbest ticaret şehirlerindeki faaliyetleri gibi konular da detaylı şekilde ele alınmaktadır.
- 00:36Uygur Topluluğu Kitabı Hakkında Bilgilendirme
- Konuşmacı, Uygur Topluluğu adlı kitabın basıldığını ve bu kitabın 2009 Urumçi olaylarından sonra Maltepe Üniversitesi'nde yapılan ilk toplantıya dayandığını belirtiyor.
- Kitap, Palgrave yayınevinde basılmış olup, giriş kısmı konuşmacıya ait olup, Doğu Türkistan tarihi üzerine bilgiler içermektedir.
- Kitapta Çokhan Velianof, Nabican Bey, Colin Maccheras, İşık Kuşçu, Suna Çatırci, Yiğitsak Skor, Erkin Emet ve Erkin Ekrem'in makaleleri bulunmaktadır.
- 03:00Kitabın Amacı ve Türk Eski Çağında Uygurlar
- Kitabın İngilizce çıkması, Uygur araştırmalarına olan ilgiyi artırmayı amaçlamaktadır.
- Batılı yayınevlerinde Uygurların ve Türklerin kendi görüşleri çok az veya çarpıtılmış olarak görülürken, bu kitap bölgenin doğrudan görüşünü vermeyi hedeflemektedir.
- Uygurlar kelimesi çok uzun bir zamanı kapsadığı için kültürel değişmeleri takip etmek için dönemlendirme yapılmıştır.
- 04:59Türk Eski Çağının Çerçevesi
- Türk eski çağı, 840'a kadar olan dönemdir ve bu dönemde Türklüğün merkezi Orhun bölgesinin oluşturduğu için bu şekilde değerlendirilmektedir.
- 840 sonrası durum değişerek merkez Kaşgara'ya gelmiş ve bu yeni merkezden dolayı kültür değişimleri daha net takip edilebilmektedir.
- Türk tarihinin normal silsilesi olan Hun-Göktürk-Uygur, büyük ölçüde Hun ve Göktürklerle paralellik arz etmektedir.
- 07:06Uygurlar Zamanında Sosyal Teşkilat ve Konut
- Uygurlar zamanında tipik bir bozkır sosyal teşkilatı olan oba-uruk-boy-boylar birliği durumu görülmektedir.
- 840'a kadar Uygur Kağanlığı'nda bu teşkilatlanma değişiklik göstermemiş, Hun ve Göktürk yapısını devam ettirmiştir.
- 821'de Tamim binbahr'ın verdiği bilgilere göre Kağan'ın ordusu 12.000 kişilik olup, her biri 13.000 kişilik ordusu olan 17 bey bulunmaktadır.
- 08:21Konut ve Ünvanlar
- Meskende otağın devam etmesine rağmen, Hun ve Göktürk devrine göre daha baskın hale gelen sabit meskenler Uygurlarda görülmektedir.
- Uygur zamanından kalma şehirler daha net ortaya çıkmış, özellikle Orhun bölgesindeki şehir kalıntıları Göktürkler ve diğer dönemden daha net bulunabilmektedir.
- Yeni bir dinin girmesiyle birlikte tapınakların inşası ve türbelerin daha görünür olmaya başlamasıyla kalıcı unsurlar Uygurlarda ön plana çıkmaya başlamıştır.
- 09:29Ünvanlar ve Ticaret
- Ünvanlarda konargöçer yapılanmadan ileri gelen ünvanların ilk başta daha Kağanlık öncesi devam ettiği görülmektedir.
- Kağanların almış olduğu ünvanlarda hafif hafif değişmeler vardır; uzun ünvanlar Göktürkler ve Hunlar zamanından daha fazladır.
- Uygurlar zamanında ticaret son derece önemlidir ve Çin ile yapılan 757 Antlaşması'nda 200 bin top ipek ve dünürlük meselesi, bin yıllık geleneği göstermektedir.
- 14:51Uygurların Ticaret İlişkileri
- Merkezi kuvvetler genellikle devlet ticaretine ağırlık verirken, serbest ticaret şehirlerinde ticari kafileler ön plandadır.
- Uygurlar Çin ile ciddi bir ticaret yaparken, aynı zamanda Sudaklarla da hem iç hem dış ticaret yaparlar.
- Uygurların doğu-batı ticaretinde önemli oldukları, ihraç ürünleri olarak at, kürk ve kalın kumaşın ön planda olduğu görülür.
- 15:58Serbest Ticaret ve Çin İlişkileri
- Hunlar, Göktürkler ve Avrupa Hunları serbest ticaret şehirlerine çok önem vermişlerdir.
- Serbest ticaretin oluşmasında baskın taraf Hun-Göktürk-Uygur çizgisi olmuştur.
- Çin tarafı ise serbest ticaret şehirleri konusunda daha çekingen davranmıştır.
- 16:58Uygurların Çin'deki Durumu
- Hunların ve Göktürklerin Çin'e bağlanma devri varken, Uygurlarda böyle bir devir yoktur.
- Uygurlar kuruluştan yıkılışa kadar Çin üzerinde baskın devlet olmalarına rağmen, Çin içerisinde Uygur kolonileri oluşmuştur.
- Uygur kolonilerinin iki amacı vardır: ticaret ve din yayıcılığı.
- 17:50Uygurların Çin'deki Etkisi
- Uygur kolonileri giderek Çin'de koloniler haline gelmiş ve Uygur siyasi gücünün fazla olması sebebiyle bu koloniler Uygur devlet gücüne daha faydalı olmuştur.
- Çin hükümeti, Uygur kolonilerine karşı kendi kanunlarını uygulayamamış, Uygur Kağanlığı'nın istediği şekilde kanunlar uygulanmıştır.
- 18:35Uygurların İnanç Değişimi
- Uygurların inançta temelde gök tanrı inancı olarak başlayan bu devirde, Tengri kelimesinin hem gök hem de tanrı anlamına geldiği ayrımı yavaş yavaş ortaya çıkmaya başlamıştır.
- 765'te Çin ile yapılan bir anlaşmada ant dansını yapan iki kamu görülürken, 43 yılında Hunlar ile Çin arasında yapılan anlaşmadaki ant içmeyi hatırlatır.
- 760'lardan itibaren Mani dini girmeye başlamış, tepeden Kaan'ın mali rahiplerini ülkeye getirmesi ve aşağıdan Sudak tüccarlarının halkla teması neticesinde.
- 20:11Mani Dini ve Uygurlar
- Mani dininin özellikleri ahlak ikilemeler üzerinden gitmesi, iyilik ve kötülük üzerine ikilemeler üzerinden gitmesidir.
- Mani dinine eski kültürden giren unsurlar arasında hayvani gıda yasak ve hareketsiz ve pasif hayat vardır.
- Mani dini tapınaklar yapılması gerektirir ve yerleşikliğe yol açmalı, hareketsiz bir hayata doğru gidişat olmalı, ancak tam manası ile gerçekleşmemiştir.
- 21:18Mani Dini ve Uygurların Kültür Değişimi
- Mani dini olmasına rağmen Tengri inancını da bu dinin içine transfer etmişlerdir.
- Mani dini Batı Asya'dan gelmiş bir din olmasına rağmen, Uygurlar bunu kopuzun mucidine bağlıyorlar.
- Tapınak inşa edilmeye başlanıyor ve bu bin yıllık gelenekten biraz farklılaşmayı gösteriyor.
- 22:14Uygurların Din Yayıcılığı
- Kumlarda ve Göktürklerde din yayıcılığı görülmemesine rağmen, Uygurlarda Mani'den sonra din yayıcılığı ortaya çıkmıştır.
- Uygurlar bu din yayıcılığını özellikle Çin'de yapmaya çalışıyorlar.
- Uygur Kağanlığı din yayıcılığını samimi olarak dini bir unsur olarak mı düşünüyordu yoksa Çin üzerinde bir siyasi baskı aracı olarak mı düşünüyordu sorusu vardır.
- 23:43Uygurların Yaşam Tarzı Değişimi
- Kaan artık sarayda yaşamaya başlıyor, halktan biraz daha ayrı yaşamaya başlıyor.
- Kadınlarda makyaj yapma gibi kültür unsurlarının gelmeye başladığını görüyoruz.
- Göktürkler dönemine göre Uygurlar döneminde dilde soyut kelimeler biraz daha görünmeye başlıyor.
- 24:51Uygur Yazısı ve Alfabesi
- Uygur anıtlarına baktığımızda (Tariyat Tezineu Sui, Karabalgasun ve küçük yazıtlar) bunlar köktürk harflidir ve 840 öncesidir.
- 840 öncesinden henüz elimize ulaşmış Uygur harfli bir metin yoktur, Uygur harfli metinlerimiz 840 sonrası ulaşmıştır.
- Mani dininin dili Sudak dili olduğu için, Uygurlar Mani dinini benimsemeye başladıklarında muhtemelen bu yeni dinin yazısını ve dilini öğrenmişlerdir.