Yapay zekadan makale özeti
- Kısa
- Ayrıntılı
- Bu video, bir öğretmen tarafından sunulan, öğrencilere hitap eden eğitim dersi formatındadır. Öğretmen, öğrencilere sorular sorarak ve onların cevaplarını değerlendirerek dersi ilerletmektedir.
- Video, yürütme ve cumhurbaşkanlığı konularını kapsamlı şekilde ele almaktadır. İçerikte cumhurbaşkanlığı seçimleri, görev süresi, yetkileri, kararnameler, bakanlıklar, cumhurbaşkanı vekaleti, Yüksek Divan, Devlet Denetleme Kurulu, Milli Güvenlik Kurulu ve Olağanüstü Hal gibi konular detaylı olarak açıklanmaktadır. Ayrıca kanunsuz emir durumunda yapılması gerekenler de anlatılmaktadır.
- Video, özellikle sınav hazırlığı yapan öğrenciler için önemli bilgiler içermekte olup, 2007 ve 2010 anayasa değişikliklerinin getirdiği düzenlemeler, cumhurbaşkanı adaylığı koşulları, seçim mekanizması ve 2017 yılından sonra cumhurbaşkanının görevlerinin değişimi gibi güncel konulara değinmektedir.
- Yürütme ve Cumhurbaşkanlığı
- Yürütme organı monist (tek başlı) bir yapıya sahiptir.
- Cumhurbaşkanı adayı olunamaz, birilerinin cumhurbaşkanı adayı göstermesi gerekir.
- Cumhurbaşkanı adayı olmak için milletvekili seçilme yeterliliğinin yanı sıra üniversite mezunu ve kırk yaş olması gereklidir.
- 01:55Cumhurbaşkanı Seçimi
- Cumhurbaşkanı görev süresi beş yıldır ve iki defa seçilebilir.
- Cumhurbaşkanı halk tarafından seçilir ve bu düzenleme 2007 anayasa değişikliği kapsamında yapılmıştır.
- Cumhurbaşkanı seçildikten sonra partisi ile ilişkisini kesmesi gerekmez, bu düzenleme 2017 yılında yapılmıştır.
- 03:30Cumhurbaşkanı Adayı Gösterenler
- Siyasi parti grupları cumhurbaşkanı adayı gösterebilir, ancak yirmi milletvekili bir araya gelerek gösteremezler.
- En son yapılan genel seçimlerde oyların tek başına veya birlikte yüzde beşini almış olan siyasi partiler aday gösterebilir.
- Yüzbin seçmen imzayla aday gösterebilir, ancak "halk" ifadesi kullanılmamalıdır.
- 06:02Cumhurbaşkanı Seçimi Süreci
- Cumhurbaşkanı beş yıl seçildiğinde, iki defa gösterip iki defa seçilmesi durumunda görev süresi beş artı beş yıldır.
- Cumhurbaşkanlığı makamı boşalması halinde kırkbeş gün içinde cumhurbaşkanı seçimi yapılır.
- Genel seçimler bir yıl ve daha az bir süre kalmışsa, Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimleri cumhurbaşkanı seçimi ile birlikte yapılır.
- 07:33Cumhurbaşkanı Seçim Süreleri
- Cumhurbaşkanı görev süresi beş yıldır.
- Cumhurbaşkanı makamı boşalsa ve genel seçimler bir yıldan fazla süre kalmışsa, seçimler kırkbeş gün içindeki son pazar günü yapılmalıdır.
- Cumhurbaşkanı makamı boşalsa ve genel seçimler bir yıldan az süre kalmışsa, seçimler altmış günden sonra gelen ilk pazar günü yapılmalıdır.
- 11:51Cumhurbaşkanı Seçim Detayları
- Sınavda bir yıldan az veya fazla detayı vermediği takdirde, cumhurbaşkanı için seçim süresi kırkbeş gün olarak cevap verilmelidir.
- Cumhurbaşkanı makamı boşalsa ve genel seçimler bir yıldan az süre kalmışsa, hem cumhurbaşkanı hem de 600 milletvekili seçilir.
- Seçilen kişinin görev yapmış olduğu süre, onun cumhurbaşkanlığı süresinden düşülmez.
- 14:12Cumhurbaşkanı Seçim Kısıtlamaları
- Cumhurbaşkanı iki defa seçilebilir, ancak ikinci dönemindeyken meclis tarafından erken seçim kararı verilirse tekrar aday gösterebilir.
- Erken seçim kararı verme yetkisi Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne aittir, cumhurbaşkanının kendisi erken seçim kararı vermesi durumunda tekrar aday olma şansı yoktur.
- Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin erken seçim kararı verebilmesi için üye tam sayısının beşte üçü (360 milletvekili) gerekir.
- 17:30Cumhurbaşkanı Seçimi Sistemi
- Cumhurbaşkanı seçimleri iki turlu sistemle yapılır, "derece" ifadesi genel seçimlerde, "tur" ifadesi ise bireylerin seçiminde kullanılır.
- Birinci turda cumhurbaşkanı, geçerli oyların yarısından bir fazlasını alan kişi olarak seçilir ve ikinci tura gerek kalmaz.
- Eğer birinci turda hiç kimse geçerli oyların yarısından bir fazlasını alamazsa, birinci turu takip eden ikinci pazar günü ikinci tur yapılır.
- 22:39İkinci Turda Seçim Süreci
- İkinci turda, birinci turda en fazla oy alan iki aday sandık başına gider ve daha fazla oy alan kişi cumhurbaşkanı seçilir.
- Adaylardan biri yarıştan çekilirse, ilk turda en fazla oy alan üç aday ikinci turda sandık başına gider.
- Son turda tek aday kalırsa referanduma gidilir, halk veto ederse seçim en başa dönecektir.
- 26:56Cumhurbaşkanının Görevleri
- 2017 yılına kadar cumhurbaşkanının yasama, yargı ve yürütme görevleri ayrı olarak tasniflendirilirdi.
- 2017 yılı itibariyle bu tasniflendirme kaldırılmış, sadece "cumhurbaşkanının yetki ve görevleri" başlığı bulunmaktadır.
- Cumhurbaşkanı, anayasa mahkemesine 12, danıştay üyelerinin dörtte birini ve cumhuriyet başsavcısını seçer, ancak yargıtay'a üye seçme hakkı yoktur.
- 28:45Cumhurbaşkanı'nın Yetkileri
- Yargıtay Genel Kurulu, beşer aday arasından Yargıtay'a üye seçme yetkisine sahiptir.
- Cumhurbaşkanı rektörleri atar, ancak dekan ataması için belirli bir yetkili yoktur.
- Cumhurbaşkanı, kişisel olarak kişilerin cezalarını biliyor veya kaldırabilmektedir, ancak orman suçlarına karşı Türkiye Büyük Millet Meclisi'nden af çıkartılamaz.
- 30:54Askeri Yetkililer ve Görev Süreleri
- Başkomutanlık Cumhurbaşkanlığı tarafından temsil edilir ve Genelkurmay Başkanı Cumhurbaşkanı tarafından atanır.
- Genelkurmay Başkanı'nın görev süresi dört yıldır, kuvvet komutanlarının görev süresi ise iki yıldır.
- Savaş durumunda başkomutanlık sıfatı Genelkurmay Başkanı'na aittir ve Cumhurbaşkanı adına görev yapar.
- 36:37Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri
- Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ilk defa 1982'de düzenlenmeye başlanmıştır, olağanüstü hal kararnameleri ise 2007'dir.
- Olağan dönemde çıkartılan kararnamelerle sadece sosyal ve ekonomik haklar düzenlenirken, olağanüstü halde tüm haklar düzenlenir (çekirdek haklar hariç).
- Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, bakanlar atamak, Genelkurmay Başkanı atamak, valileri veya büyükelçileri atamak, kararnamelerin onaylanması ve olağanüstü hal ilan etmek gibi işlemler için kullanılır.
- 40:07Bakanlık Hakkında Önemli Bilgiler
- İzinli veya özürlü bir bakanın yerine ancak bir bakan vekili gelebilir ve bir bakan birden fazla bakana vekili yapamaz.
- Boşalan bir bakanlığın yeni ataması en geç onbeş gün içerisinde yapılmalıdır.
- Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri, yetkileri, teşkilat yapısı ve merkez-taşra teşkilatlarının kurulması Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenir.
- 41:47Bakanlık Sayısı ve Yapı Değişiklikleri
- Bakanlık sayısı yirmialtı'dan yaklaşık onaltı'ya düşürülmüştür ve artık "devlet bakanlığı" yerine "hizmet bakanlığı" ifadesi kullanılmaktadır.
- Aile ve sosyal politikalar bakanlığı ile çalışma ve sosyal güvenlik bakanlığı birleştirilerek "çalışma, sosyal hizmetler ve aile bakanlığı" adını almıştır.
- 44:31Cumhurbaşkanı Vekaleti
- Cumhurbaşkanı vekaleti Cumhurbaşkanı yardımcısı tarafından yapılır, ancak hangi yardımcının vekalet edeceği duruma göre değişir.
- Cumhurbaşkanı ölüm, istifa veya görevden alınması durumunda en yaşlı yardımcısı vekalet eder.
- Cumhurbaşkanı yurtdışına seyahate çıkması veya hastalık geçirirken, kendisinin seçtiği yardımcısı vekalet eder.
- Cumhurbaşkanı yardımcısı vekalet koltuğuna oturduğunda Cumhurbaşkanı tüm yetkilerini kullanabilir.
- 47:14Meclis Soruşturması Süreci
- Meclis soruşturması Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakanlar hakkında açılabilir.
- Meclis soruşturması talep edilebilmesi için aranan çoğunluk üçyüz bir, karar verilebilmesi için üçyüz altmış, Yüksek Divan'a sevk edilebilmesi için dörtyüz oyladır.
- 48:57Yüce Divan Süreci
- Yüce Divan'a sevk sürecinde talep için 301, karar için 360, Yüce Divan'a sevk için 400 oy gerekmektedir.
- 50:02Devlet Denetleme Kurulu (DDK)
- DDK 1982'de kurulmuş olup, 2017 yılına kadar üyeleri Cumhurbaşkanı tarafından seçiliyordu, ancak kendi başkanını kendisi seçiyordu.
- DDK dokuz üyeden oluşur, üyelerin görev süresi altı yıldır, başkanın görev süresi ise iki yıldır ve üyelerin üçte biri iki yılda bir değişir.
- DDK kamu kurum ve kuruluşlarını inceleyebilir, araştırabilir, denetleyebilir ve idari soruşturma açabilir, ancak yargı organları ve iştirakleri denetleyemez.
- DDK üyeleri için emeklilik yaşı diğer kurumlardan farklı olarak 70 olarak düzenlenmiştir.
- 55:27Milli Güvenlik Kurulu (MGK)
- MGK 1961'de kurulmuş olup, toplantılarının başkanlığını Cumhurbaşkanı yapmaktadır.
- MGK toplantılarında Cumhurbaşkanı, Adalet Bakanı, Milli Savunma Bakanı, Dışişleri Bakanı, İçişleri Bakanı, Cumhurbaşkanı Yardımcısı ve toplantı askeri konuyla ilgiliyse Genelkurmay Başkanı bulunur.
- MGK toplantıları iki ayda bir yapılır, gündem Cumhurbaşkanı tarafından belirlenir ve kararları tavsiye niteliğindedir.
- MGK genel sekreteri her toplantıya katılır ancak oy kullanma hakkına sahip değildir ve asker olma zorunluluğu kaldırılmıştır.
- 59:59Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteri ve Olağanüstü Hal
- Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteri'nin asker olma zorunluluğu 2013 yılında kaldırılmıştır, ancak bu sadece asker olmak zorunluluğunun kaldırıldığı anlamına gelmektedir.
- Sıkıyönetim yerine artık olağanüstü hal ilan edilecektir, ancak aynı durumla karşılaşıldığında (savaş veya ihtimali) olağanüstü hal ilan edilecektir.
- Sıkıyönetim ilan edildiğinde ülkenin yönetimi askere bırakılırken, olağanüstü hal sadece sivil yönetimle ilgilidir ve 15 Temmuz olaylarından sonra askeri vesayetin kırılması için atılan adımlardan biridir.
- 1:01:53Olağanüstü Halin İlan Süreci
- Olağanüstü hal Cumhurbaşkanı tarafından ilan edilir ve süresi en fazla altı aydır.
- İlan sürecinde önce Cumhurbaşkanı olağanüstü halı ilan eder, sonra resmi gazetede yayınlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne onay sunulur.
- Olağanüstü hal resmi gazete yayınlandığı an yürürlüğe girer, Meclis onayı vermezse yeni bir resmi gazete çıkarılarak yükten kalkılır.
- 1:06:11Olağanüstü Halin Uzatılması
- Olağanüstü hal en fazla altı ay süreyle ilan edilir, sonrasında gerekirse Cumhurbaşkanlığı talebi üzerine Türkiye Büyük Millet Meclisi her defasında dört ayı geçmemek üzere uzatabilir.
- Savaş durumunda dört aylık süre aranmaz, savaş bitene kadar olağanüstü hal geçerlidir.
- 2016 olaylarından sonra olağanüstü hal üç ay ilan edilmiş ve yedi defa üç'er aylık periyotlarla uzatılmış, toplam 24 ay sürmüştür.
- 1:08:34Olağanüstü Halin İlan Nedenleri
- Olağanüstü hal sadece kavganın, gürültünün veya savaşın çıkmasına gerek kalmadan ilan edilebilir.
- Afetler, salgın hastalıklar, ekonomik krizler gibi durumlarda da olağanüstü hal ilan edilebilir.
- 1:08:50İnsanların Davranış Hakkında Eleştiriler
- Konuşmacı, insanların akıl almaz davranışları hakkında eleştirel bir yorum yapıyor.
- Olağanüstü hal ve sokağa çıkma yasağı gibi kararların insanların haklarına aykırı olduğu fikrini dile getiriyor.
- Eğitim eksikliği ve kültürel açıdan yetersizliklerin insanların davranışlarında belirgin bir etkisi olduğunu vurguluyor.
- 1:11:25Kanunsuz Emir Durumunda Alınması Gereken Adımlar
- Kanunsuz bir emir alındığında öncelikle bu emrin kanunlara aykırı olduğu konusunda amiri uyarmak gerekiyor.
- Amir yazılı olarak aynı emri verirse, emre uymak zorunluluğu vardır ancak bu durumda ceza alınmaz.
- Eğer emir suç teşkil ediyorsa, o emre hiçbir şekilde uymamak gerekir, aksi takdirde ceza alınır.
- 1:13:54Dersin Sonu
- Konuşmacı, dersin sona erdiğini ve bayramlar için iyi dileklerini ilettiğini belirtiyor.
- Yaklaşık on beş gün sonra tekrar buluşacaklarını umut ediyor.